De Powerpoint die Monsanto liever geheim wilde houden

Met de slogan ’40 jaar veilig gebruik’ promoot Monsanto de veiligheid van Roundup, een populaire onkruidverdelger. Maar in interne documenten, die Knack vandaag samen met het Nederlandse tijdschrift OneWorld onthult, brengt het Amerikaanse chemieconcern haar eigen bestseller in verband met kanker.

Tussen de documenten die Knack kan inzien zit een PowerPoint uit juli 2008: ‘Roundup beïnvloedt één van de cruciale fasen van de celdeling’, staat erin, ‘wat op lange termijn mogelijk tot kanker leidt.’

In de interne presentatiedocumenten komen studies voorbij die wijzen op gevaren van Roundup. Zo komen conclusies van de Franse bioloog Robert Bellé voorbij. Zijn onderzoek, waarover in 2002 in het wetenschappelijk tijdschrift Chemical Research in Toxicology werd gepubliceerd, toonde aan dat Roundup het DNA van cellen kan beschadigen, bij doseringen die vele malen lager liggen dan die waar boeren en hobbytuiniers mee in aanraking komen. Voor de studie werden zee-egels gebruikt, een onderzoeksmodel dat een goede indicatie zou geven voor gezondheidseffecten bij de mens.

Uit interne emails blijkt verder dat Monsanto de resultaten van Bellé destijds als een ernstig probleem zag. Op 28 augustus 2002 concludeerden medewerkers dat het bedrijfsimago ‘met name in de eerste dagen [na publicatie] schade leed’ omdat ‘niemand het probleem oppakte en verantwoordelijk was voor de reactie’. In notulen valt te lezen dat het bedrijf in Europa een speciale werkgroep creëerde, om zo toekomstige ‘problemen’ die de verkoop van Roundup zouden bedreigen ‘direct te elimineren’.

In een interview met Knack vertelt Robert Bellé dat zijn ontdekking puur toeval was: ‘We onderzochten andere bestrijdingsmiddelen en gebruikten Roundup als negatieve controle’, vertelt hij over de telefoon. ‘Maar tot onze grote verrassing gaf juist de controlegroep zeer sterke en onverwachte resultaten.’

De documenten die Knack kon inzien komen voort uit een rechtszaak in de Amerikaanse staat Californië. In die zaak, die inmiddels wereldwijd met grote interesse wordt gevolgd, stellen zo’n duizend mensen, met name boeren, dat zij door Roundup lymfklierkanker hebben gekregen. De aanklacht is dat chemiebedrijf Monsanto al lange tijd weet had van deze gevaren, maar ze verborgen hield.

Hoorzitting

Over de risico’s van Roundup woedt momenteel een hevige discussie. Grote opschudding ontstond in maart 2015, toen een expertgroep van de Wereldgezondheidsorganisatie concludeerde dat glyfosaat, het hoofdingrediënt in Roundup, ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ is voor mensen. Maar het Europees voedselagentschap EFSA is het oneens met die conclusie. Zij stelt dat glyfosaat veilig is, een oordeel waar ook het Europees chemieagentschap ECHA zich in maart dit jaar achter schaarde.

Woensdag 11 oktober vindt in het Europees Parlement een hoorzitting plaats over de onthulling dat Monsanto wetenschappelijk onderzoek naar Roundup beïnvloedde. Zo schreven medewerkers van het bedrijf in het geheim mee aan studies die de onkruidverdelger veilig verklaarden. Diezelfde onderzoeken werden door EFSA gebruikt toen zij in 2015 bekeek of glyfosaat kankerverwekkend is voor mensen. Dat onthulde OneWorld en Knack in april dit jaar.

Monsanto zal verstek laten gaan bij de hoorzitting, zo liet bestuurder Philip Miller van het bedrijf op 29 augustus per brief aan de parlementariërs weten. De voorzitters van de politieke fracties in het Europees Parlement besloten daarop dat lobbyisten van het bedrijf voorlopig geen toegang meer krijgen tot het parlementsgebouw, een drastische stap en niet eerder vertoond in Brussel.

De Europese Unie staat op het punt de licentie van glyfosaat, het hoofdingrediënt van Roundup, met tien jaar te verlengen. Dat heeft de Europese Commissie tenminste voorgesteld aan de lidstaten. Over het voorstel wordt momenteel achter gesloten deuren onderhandeld in Brussel. Uiterlijk in december wordt besloten of het middel, de meest gebruikte herbicide in de Europese Unie, op de markt blijft.