‘De overheid moet stoppen met de burger naar de mond te praten’

Veel burgers vinden dat het meevalt met de oorlog in Oekraïne. Rusland vermijdt een rechtstreekse confrontatie met het Westen en heeft nog geen toevlucht genomen tot kernwapens. De vluchtelingenstroom is beperkt, de economische weerslag beheersbaar. Politici maken zich sterk dat Europa wakker is geworden, dat het de geopolitiek nu ernstig neemt.

In Europa gaat het leven inderdaad zijn gangetje. De energieprijzen zijn gedaald. De middenklasse consumeert, de armsten worden nergens beter beschermd en bedrijven maken nog steeds winst. De overheid heeft de klappen opgevangen door meer uit te geven en alternatieven te zoeken voor de Russische energie. Vooral voor dat laatste mag ze zich een pluim op de hoed steken.

Helaas betekent het allerminst dat Europa zich ontpopt tot een geopolitieke speler. Voorlopig vervangt het de afhankelijkheid van Rusland vooral door nieuwe afhankelijkheden. De afhankelijkheid van China is nog nooit zo prangend geweest. Grote bedrijven blijven activiteiten verkassen naar landen waar de productie goedkoper is. Amerika en China zijn daarvan de grote winnaars.

Op militair vlak komt Europa er amper aan te pas. Oost-Europese landen als Polen rekenen op de Verenigde Staten en kopen hun wapens liever van een land als Zuid-Korea dan te investeren in Europese samenwerking.

Als Europa al op weg is naar een geopolitieke visie, dan is dat de geopolitiek van de gemakzucht, het terugtrekken achter grenzen terwijl het steeds meer afhankelijk wordt van concurrenten buiten die grenzen. In dat Europa gaat het niet eens meer om de geopolitieke buitengrenzen, maar om de grenzen rondom miljoenen consumentenrijkjes waarin materialisme en kortetermijndenken regeren.

Als het de overheid menens is met veiligheid, dan moet ze stoppen met de burger naar de mond te praten en individualisme in stand te houden. Door zulk veiligheidspopulisme ontstaat een meute venijnige consumenten en producenten, die alles ondergeschikt maakt aan het in stand houden van het eigen comfort, een stal verwaande mekkeraars die zich tegen de overheid zal keren als de ruif leeggevreten is.

‘Er is oorlog in Europa’, opperen politici. Eigenlijk handelen we daar nog steeds niet naar. Er zijn drie sporen om de veiligheid te handhaven: de dreiging uitschakelen, burgers afschermen tegenover de dreiging en burgers weerbaarder maken. De overheid moet meer voor het laatste en minder voor het eerste kiezen. In een democratie moet elke speler alert, verantwoordelijk en veerkrachtig zijn.