Een nieuwe rechtse beweging is al decennia in de maak in de Verenigde Staten. Dat betoogt Michael Malice, die het boek ‘The New Right’ schreef. De stroming is divers – van Alt Right tot techno-anarchisme – maar heeft één ding gemeen: de progressieve vijand.
Het is pas anderhalf jaar geleden dat op de Unite the Right-rally in Charlottesville verschillende rechtse bewegingen zouden samenkomen, maar waar ook extreem-linkse activisten en duizenden gematigde omstanders op af kwamen. Een van die omstanders, Heather Heyer, kwam om het leven toen een neonazi met zijn auto inreed op de menigte. President Donald Trump zou na afloop over de rally zeggen dat er ‘aan beide kanten hele goede personen’ aanwezig waren.
Die opmerking kwam hem zuur te staan. Vrijwel iedere krant, opiniemaker en politicus veroordeelde Trump om de uitspraak. Vorige week nog kondigde voormalig vice-president Joe Biden zijn kandidatuur voor het presidentschap aan door te verwijzen naar Charlottesville en Trumps uitspraak. ‘Met die woorden heeft de president van de Verenigde Staten een morele gelijkheid gecreëerd tussen zij die haat verspreiden en zij die daar met moed tegen ingaan’, zei hij.
Het zijn dit soort uitspraken van gevestigde, progressieve politici die extreemrechts in Amerika voeden, zegt auteur Michael Malice. Hij schreef er een boek over, ‘The New Right: A Journey to the Fringe of American Politics‘, waarvoor hij zich jarenlang begaf in extreemrechtse kringen – wat als Jood af en toe toch moeilijk moet zijn geweest.
Door alle rechtsdenkenden over een kam te scheren werk je volgens de auteur de groei van rechts alleen maar in de hand. Volgens Malice is wat hij Nieuw Rechts noemt amper een homogene groep. ‘Je hebt de Alt Right, die focussen op ras als meest belangrijke socio-politiek onderwerp (daarom voelen de racisten en witte nationalisten zich er ook zo thuis, zegt Malice later, maar niet alle Alt-Righters zijn racist of wit nationalist, nvdr.). Je hebt de neoreactionairen, of de techno-anarchisten als Peter Thiel, die geloven dat de technologie ons zal redden en dat we de democratie voorbij zijn’, zegt Malice.
Maar al die rechtsdenkenden hebben een ding gemeen: een gemeenschappelijke vijand. In zijn boek definieert Malice Nieuw Rechts als volgt: ‘Een op losse basis verbonden groep die verenigd is in zijn oppositie tegen het progressivisme, dat zij zien als een amper verhulde fundamentalistische religie die egalitaristische principes promoot en die vast van plan is totalitaire werelddominantie te verkrijgen.’
In welk opzicht verschilt Nieuw Rechts in de Verenigde Staten van de conservatieven?
MICHAEL MALICE: Conservatieven hebben het idee dat een systeem dat al heel lang gebruikt wordt gered kan worden. Denk aan de media, de academische wereld of de overheid. Nieuw Rechts denkt meer dat sommige dingen nu eenmaal verschrikkelijk zijn en niet meer gerepareerd kunnen worden. Een ander groot verschil is dat conservatieven vinden dat het vroeger goed was, en nu slecht. Hollywood is overgenomen door de liberals, universiteiten zijn overgenomen door de liberals, de overheid is overgenomen door de liberals. Dit zijn onwaarheden. Het is hetzelfde valse idee als de liberals die denken dat mensen vroeger homofoob waren en nu niet meer. Alsof onze ontwikkeling een rechte lijn volgt.
Zou je Nieuw Rechts populistisch noemen? Ze zetten zich immers af tegen de elite.
MALICE: Rechts populisme is een Europees en geen Amerikaans gegeven. Hier is het populisme historisch gezien toch altijd iets links geweest. Iemand als Marine le Pen krijgt veel steun van de arbeidersklasse, omwille van haat jegens de hogeropgeleiden en de media. Maar ik weet niet of wij een equivalent van haar in de Verenigde Staten hebben.
Is Trump dan geen populist?
MALICE: Hij hanteert populistische elementen, maar vergeet niet dat hij een miljardair is die een goede opleiding genoten heeft. Zijn hele carrière voor zijn politieke loopbaan bestond eigenlijk uit het gezellig omgaan met de elite. Nu ontleent hij wel iets aan de populistische beweging. Dat zie je het meest op Twitter. Hoe hij direct tot mensen spreekt, zonder tussenkomst van mainstream media zoals CNN. Ik zou zeggen dat, net als Trump, Nieuw Rechts wel een aantal populistische eigenschappen vertoont, maar het niet een volledig populistische beweging is.
Wat Nieuw Rechts verbindt is de oppositie tegen het progressivisme. Een centrale rol daarin speelt de ‘Kathedraal’. Wat betekent dat?
MALICE: Het concept is dat ondanks het feit dat Amerika een seculiere staat is, het een religieuze natie is. En de heersende religie is progressivisme. De Kathedraal heeft drie poten: de universiteiten, de media en de overheid. Samen verkondigen zij die religie. Dat staat overigens niet gelijk aan gewoon links gedachtegoed. Als jij vindt dat er meer geld naar de verzorgingsstaat of het openbaar onderwijs moet, prima. Maar de Kathedraal is fundamentalistisch in haar progressivisme, in weerwil van de rede, wetenschap of een compromis. Ik noem het in mijn boek Evangelistisch Links.
Dat klinkt als een beweging die zich nogal op de rand van het politieke spectrum bevindt.
MALICE: Nee, Evangelistisch Links is mainstream. Het staat absoluut centraal in het Amerikaanse politieke gedachtegoed. Een goed voorbeeld is Woodrow Wilson, hij was een van de eerste leden van Evangelistisch Links. Hij dacht expliciet dat God hem had opgedragen de wereld te redden. In de late negentiende en vroege twintigste eeuw zag je dat sociale gospel meer. Dat we in plaats van persoonlijke redding na te streven de natie moesten redden van zonde. Van dat gedachtegoed kun je een directe lijn trekken naar wat we vandaag de dag zien.
Kun je een voorbeeld van dat gedachtegoed geven?
MALICE: Het idee bijvoorbeeld dat het oké is om iemand te ontslaan omdat hij er de ‘verkeerde’ ideeën op nahoudt of op nagehouden heeft. Laten we zeggen dat iemand een racist is, echt een expliciete racist. Jij en ik vinden dat waarschijnlijk niet acceptabel. Maar de types van Evangelistisch Links zouden hem van de aardbodem willen laten verdwijnen, als ze konden.
Dat is een heel totalitaire manier van denken. En hoe je zo iemand van een normale linksdenkende kunt onderscheiden, is door te vragen of er een punt is waarop het bevechten van racisme meer kost dan het oplevert. Een normaal links persoon zou zeggen: ja, natuurlijk. Als je oma bevooroordeeld is over met wie je wel en niet uit kunt gaan, zou je als linkse anti-racist daarmee kunnen leven. Je zou het negeren, maar je zou je oma er niet om uit je leven bannen. Voor Evangelistisch Links is dat niet genoeg. En dat vind ik een heel verontrustend verschil.
Je beschrijft in je boek hoe Nieuw Rechts al decennia in de maak was, met denkers en personen als Ayn Rand, Murray Rothbard en Pat Buchanan. En toen verscheen Donald Trump op het toneel. Wat gebeurde er toen?
MALICE: Nieuw Rechts stond niet per se onverdeeld achter Trump, maar het beste argument voor hem was het Overton-venster. Dat zit als volgt: stel je een schaal van 1 tot 10 voor. De progressieveling wil het naar 10 verschuiven, de conservatief op 0 en ze komen uit op een compromis van 5. In de volgende politieke cyclus begint men nu met een schaal die van 5 tot 15 loopt, waarbij 15 dingen zijn die voorheen ondenkbaar waren.
Je ziet bijvoorbeeld hoe Trump het discours in de Verenigde Staten heeft veranderd. Niet al te lang geleden praatten liberale Democraten als Chuck Schumer en Dianne Feinstein nog openlijk over het versterken van de grenzen. Als ze dat nu zeggen, wordt dat als dog whistle gezien voor racisme. (een dog whistle, oftewel hondenfluitje, is een politieke term waarbij een woord letterlijk iets betekent, maar er een raciale ondertoon is die alleen door de beoogde doelgroep wordt opgevangen, nvdr.) Trump kwam ten tonele en zei: ‘Jij vindt dat misschien racistisch, nou en. We gaan er nog steeds over praten.’
Daarnaast heeft Trump heel duidelijk gemaakt dat de media een agenda hebben. Dat is een belangrijke verandering in het Overton-venster. Het was vroeger zo dat journalisten zo’n beetje als onafhankelijke rechters werden gezien. Nu zijn ze blootgesteld als politieke actoren.
Maar dat journalisten politieke actoren zijn, was geen geheim. Elke journalist zal je vertellen dat volledige neutraliteit niet bestaat, en dat elk artikel een zo goed mogelijke benadering is van de waarheid. Het is prima om daarover te debatteren, maar wat Trump doet met de pers is demoniseren.
MALICE: Is het demoniseren als het om een duivel gaat? Ik had hier laatst een discussie op Twitter over. Kijk naar de New York Times. In 1931 schreef hun Moskou-correspondent Walter Durante een serie artikelen over de Sovjet-Unie waarin hij de hongersnood en genocide in Oekraine, waar ik geboren ben, ontkende. Hij won daar zelfs een Pulitzer voor. Ik vind dat een krant die een hand heeft gehad in de moord op miljoenen burgers het verdiend gedemoniseerd te worden.
In je boek schrijf je dat trollen vaak verkeerd begrepen en verkeerd gerepresenteerd worden in de media. Hoe definieer je trollen en hoe worden ze ingeschakeld door Nieuw Rechts?
MALICE: Trollen is het forceren van de ander om een performer te worden, door z’n zwakheden uit te buiten. Nieuw Rechts gebruikt het om mensen aan de linkerzijde gek te maken en vaak hilarisch te laten optreden.
Dus het beste is om er niet op in te gaan?
MALICE: Het beste is om je nederig op te stellen en je geen zorgen te maken over wat een idioot op het internet zegt. Als ik een sterke, emotionele reactie uit op een troll, zegt dat meer over mij dan over die persoon.
Aan het begin van je boek schrijf je: ‘Nieuw Rechts ligt op het randje (van het politieke spectrum, nvdr.) en de rand is waar zowel innovatie als krankzinnigheid zich bevinden. Soms lijkt innovatie krankzinnig, omdat je een concept nog nooit hebt ervaren en je het niet binnen je eigen referentiekader kunt plaatsen. En soms zijn ideeën gewoon knettergek.’ Hoe kun je het verschil tussen de twee zien?
MALICE: Het is vaak heel moeilijk. We hebben allemaal de neiging ideeën die we nog nooit gehoord hebben af te doen als onzin. Ik ben zelf iemand die er erg in gelooft iemand het voordeel van de twijfel te gunnen en hem of haar te aanhoren. Iemand die knettergek is, kan soms nog steeds iets heel wezenlijks te zeggen hebben.
Ik heb niet per se bepaalde tools om het verschil aan te duiden, maar over het algemeen zou ik zeggen dat als je ooit iets tegenkomt waarvan je denkt, ‘dat is raar’, en je instinct is om ervan weg te lopen, dat niet te doen. Dat is de verkeerde benadering. Misschien een vreemd voorbeeld, maar in de jaren tachtig kwam sushi hier op. Mensen vonden het gestoord dat je rauwe vis zou eten. Nu is sushi werkelijk overal te krijgen. Ik zou die open mindset voorstellen.
‘The New Right: A Journey to the Fringe of American Politics’ komt op 14 mei uit.
Progressivisme
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
