‘De Oekraïners worden door de Europeanen waarschijnlijk op munitiedieet gezet’

Kiev wil snel succes bewijzen om zich van verdere steun van het Westen te verzekeren, meent expert Michael Kofman. Maar wat kan het betekenen, wanneer Oekraïne bij een tegenoffensief in het zuiden mislukt?

Michael Kofman is directeur van het onderzoeksprogramma voor Ruslandstudies van ‘Centre for Naval Analysis’, een onderzoekscentrum van de Amerikaanse marine. Hij is bovendien verbonden aan het Kennan Institute en aan het Woodrow Wilson International Center in Washington. Hij is gespecialiseerd in Rusland en de vroegere Sovjet-Unie, in het bijzonder in de Russische strijdkrachten, militair denken, capaciteiten en strategieën. Daarvoor adviseerde hij hoge militaire en regeringsambtenaren in Ruslandkwesties.

Mijnheer Kofman, in het oosten van Oekraïne is de Russische opmars vastgelopen. Sinds de val van Loehansk konden de troepen van Moskou maar weinig winst boeken. Waarom?

Kofman: Ik heb de indruk dat het Russische leger zijn zwaartepunt heeft verplaatst en dat Slavjansk en Kramatorsk niet de prioriteit vormen. Er zijn nog altijd kleine Russische successen in het zuidelijke deel van de Donbas, zoals bij Pisky. De meeste aanvallen komen echter van LDNR-troepen, dus hulpmanschappen uit de separatistengebieden en van het Wagner-huurlingenleger.

Vorige week schatten VS-regeringsambtenaren de Russische verliezen – doden en gekwetsten – op 500 per dag. Zorgt dat voor een vertraging van hun offensief?

Kofman: De situatie is tamelijk onduidelijk. Ik zou zeggen dat de troepensterkte vanaf het begin een groot probleem was omdat het slagveld zo groot is en de Russen moeten proberen een reusachtig gebied te controleren. Dat heeft ertoe geleid dat ze alleen maar in één richting konden oprukken. Maar dat was al in het begin van de oorlog het geval. Het Russische leger heeft veel kleine afzonderlijke oplossingen voor zijn personeelsprobleem gevonden, het moet in staat te blijven zijn oorlogsinspanningen vol te houden. Ik weet niet hoe lang, maar ik zou er niet te veel op wedden dat personeelsproblemen de beslissende factor vormen.

In feite zien we een verplaatsing van de focus van het oosten naar het zuiden?

Kofman: Ja, ze hebben duidelijk veel troepen naar het zuiden verplaatst. Ik denk dat het eigenlijke probleem voor het Russische leger erin bestaat dat het rekening houdt met een Oekraïens offensief in het zuiden. Omdat de Russen daar slechts over een beperkt aantal troepen beschikken, moeten ze overleggen waar ze die moeten stationeren. Daarom hebben ze zoveel eenheden van Isjum naar Kherson en Saporischschja verplaatst. Dat wil zeggen dat ze in de tussentijd waarschijnlijk alleen met LDNR-personeel zullen aanvallen terwijl ze afwachten wat het Oekraïens leger zal doen. Dat is niet echt een succesverhaal voor Oekraïne. Want het betekent dat het Russische leger zich opnieuw positioneert en afwacht.

Wat is het beeld aan Oekraïense kant?

Kofman: De Oekraïners hebben veel personeel maar dat leidt niet tot offensieve capaciteiten. Want het aantal eenheden dat daarvoor echt is opgeleid en uitgerust, is tamelijk begrensd.

Sinds maanden spreken de Oekraïners over een groot tegenoffensief op Kherson. Hoe groot zijn volgens u de mogelijkheden voor zo’n tegenoffensief in het zuiden?

Kofman: Ik kan het niet precies zeggen. Alleen omdat van Oekraïense officiële zijde altijd opnieuw over Kherson wordt gepraat, betekent dat niet noodzakelijk dat ze daar met het offensief zullen beginnen. Het hoofdprobleem voor de Russen is dat Kherson tamelijk makkelijk geïsoleerd kan worden. De positie aan de rechteroever van de stroom was voor de Russische strijdkrachten altijd een zeer kwetsbare plek. Het ligt voor de hand dat men ze kan afsnijden en het Russische leger ten slotte tot de terugtocht kan dwingen. Dat zou kunnen lukken voor de Oekraïners, maar het zal een hele tijd duren.

Hoe succesvol waren de Oekraïners tot nu toe rond Kherson?  

Kofman: In de laatste drie maanden waren er altijd opnieuw lokale Oekraïense aanvallen in de buurt van Kherson. De Oekraïners hebben enkele steden veroverd maar alles bij elkaar zijn de resultaten van de tegenaanvallen over een periode van drie maand niet echt spectaculair.

Voor Zelensky is dit offensief ook politiek zeer belangrijk. Bestaat het gevaar, denkt u, dat het om politieke redenen overhaast wordt uitgevoerd?

Kofman: De risico’s in het geval van een militaire mislukking zijn niet zo significant. Maar ik denk dat Oekraïne voor een ernstig dilemma staat. Ik denk dat het land erom bezorgd is dat het niet op de duurzame steun van het Westen kan rekenen, wanneer het de dynamiek van de oorlog niet kan veranderen. Een vroegtijdig offensief zou voordelen kunnen opleveren omdat het Russische leger uitgeput lijkt. Maar ook nadelen omdat het Oekraïens leger misschien helemaal niet bereid is een offensief uit te voeren.

Wat zou een mislukking betekenen?

Kofman: De media zullen de verwachtingen verbonden aan het offensief dik in de verf zetten. En dat voor een deel alleen omdat de Oekraïense officiële instanties tamelijk ongecoördineerd te werk gaan en waarschijnlijk zelf verwachtingen gecreëerd hebben. En dan zullen de mensen denken dat dit in principe het beste is, wat Oekraïne met westelijke militaire steun kan doen. Maar wanneer men geen offensief begint, kan men ook niet winnen. Men kan een oorlog niet eenvoudig met vertragingsmanoeuvres winnen, de zogenaamde defence in depth.

Moeten de Oekraïners dan wachten?

Kofman: Wanneer ze wachten, belanden ze in slechter weer, het Russische leger heeft tijd om zich in te graven. En wanneer er geen significante druk op die troepen wordt uitgeoefend, dan hebben de Russische strijdkrachten het nodige tijdvenster om enkele van hun personeelsproblemen op te lossen. Dan wordt alles moeilijker voor Oekraïne. Het is een echt dilemma.

De tijd keert zich tegen Oekraïne?

Kofman: Welnu, de tijd staat aan de kant van Oekraïne wanneer men ervan uitgaat, dat de Westerse steun onbegrensd is en nog een hele periode aanhoudt. Maar ik geloof niet dat de Oekraïners daarvan uitgaan. En niemand weet wat er deze winter zal gebeuren. Ik denk dat de Oekraïners zich tamelijk veel zorgen maken over de duur van de verdere steun, in het bijzonder die van de Europeanen.  

De Europese steun is denkelijk begrensd?

Kofman: Ja, ik ben er zeker van dat ze vermoeden dat de Europeanen hen al de meeste wapens hebben gegeven, die ze bereid zijn te geven. De Oekraïners zullen waarschijnlijk op een soort munitiedieet komen te staan. En ik denk dat hun grootste zorg is dat ze onder druk een patsituatie zullen moeten accepteren, wanneer ze tussen het begin van de winter en het begin van volgend jaar niets wezenlijk bereiken. En dat zou een nederlaag betekenen voor Oekraïne. De grootste vraag is: in hoeverre wordt Oekraïne ondersteund om gebied te heroveren, of, in hoeverre krijgt het land steun om alleen maar die patsituatie te bereiken.

Hoe schat u de aanval op de luchtmachtbasis Saky op de Krim in?

Kofman: Hoe ze dat gedaan hebben, is niet duidelijk. Ik ben er tamelijk zeker van, dat ze geen raketsysteem hebben dat zo ver draagt. De aanval ziet eruit als een soort overval van speciale eenheden, misschien met drones. De aanval is betekenisvol, hij is spectaculair, maar het kan om één enkele actie gaan. En ik denk niet dat ze de basis echt uitgeschakeld hebben. Het verlies aan vliegtuigen is voor de Russische luchtmacht – ze beschikt over zeer veel materieel – niet zo betekenisvol. Maar het benadeelt zeer zeker de mogelijkheden om luchtsteun te bieden vanuit de Krim, ten minste voor een korte tijd.  

Welke gevolgen zal de aanval hebben?

Kofman: De Oekraïners hebben de Russen ertoe gedwongen de veiligheid van de Krim als achterliggend operationeel gebied te herdenken. De vraag is of deze aanval inderdaad verbonden is met een offensief, of alleen maar de aandacht van de media op Oekraïense successen moet richten zonder dat er inderdaad verder iets gebeurt.

Was de basis slecht beveiligd?

Kofman: Wat opvalt is niet zozeer het Oekraïense succes maar de zoveelste Russische domheid. Je moet alleen nog maar de aanpak en het gebrek aan veiligheidsmaatregelen bekijken: dat is werkelijk een constante bij het Russische leger in deze oorlog. Hoe slecht ze in die dingen zijn. Waarom gaan ze ervan uit dat een luchtmachtbasis in de Krim, die tamelijk dicht bij het oorlogsgebied ligt, een plaats kan zijn waar je munitie opslaat, in de directe buurt van vliegtuigen? De Russische marine en luchtmacht zijn zeer slordig te werk gegaan. Voor mij gaat het hier zelfs niet zozeer om een  gewaagde overval, maar om de voortdurende incompetentie van het Russische leger bij bepaalde fundamentele zaken.