De obsessie van Vladimir Poetin: ‘Hij moet tonen dat hij bereid is om zijn troepen te gebruiken’

Wat bezielt Rusland om meer dan 100.000 manschappen aan de grens met Oekraïne te concentreren? Wil Vladimir Poetin Oekraïne met geweld tot de orde roepen of is hij gewoon een gewiekste onderhandelaar? Het verhaal van twee broedervolkeren die niet meer naar hetzelfde familiefeest willen.

Op 12 juli 2021 kroop Vladimir Poetin in zijn pen. Onder de ronkende titel ‘Over de historische eenheid van Russen en Oekraïners’ publiceerde de officiële website van het Kremlin een breedvoerig essay, waarin de Russische president zijn licht liet schijnen op hun gemeenschappelijke geschiedenis.

Want volgens Poetin zijn Russen en Oekraïners een en hetzelfde volk, dat sinds de bekering van Vladimir de Heilige in 988 een ‘historische en spirituele ruimte’ deelt. Als de Oekraïners in de loop der geschiedenis geknecht werden, kwam dat toch vooral door die vermaledijde Polen, Litouwers en Oostenrijkers. Zij probeerden de Kleinrussen – zoals de inwoners van het huidige Oekraïne in het Russische Rijk genoemd werden – van hun geloof en tradities weg te jagen. Oekraïne als onafhankelijke staat is volgens Poetin een creatie van de Sovjet- Unie. De Holodomor, de door Stalin georganiseerde hongersnood in de jaren dertig waarbij miljoenen Oekraïners om- kwamen, noemt Poetin ‘een gemeenschappelijke tragedie’ waarvan zowel Russen als Oekraïners het slachtoffer waren.

Dat het momenteel niet bepaald botert tussen beide landen, wijt Poetin aan ‘externe krachten’ die de Oekraïense regering manipuleren. Het huidige Oekraïne is dan ook niets minder dan een boosaardig, anti-Russisch project dat via ‘gedwongen assimilatie’ een ‘etnisch pure Oekraïense staat’ wil creëren. Die snode plannen staan uiteraard mijlenver van de nobele inborst van de Oekraïners zelf. Zij zijn immers ‘getalenteerde en hardwerkende mensen’ met ‘doorzettingsvermogen en vastberadenheid’. Maar al die noest arbeidende Kleinrussen worden, aldus Poetin, de duvel aangedaan door een corrupte elite die de rijkdommen van het land wegsluist, een aanklacht die ironisch genoeg ook op Rusland zou kunnen slaan. Een spijtige zaak, aldus Poetin. Want eigenlijk zouden Rusland en Oekraïne als Duitsland en Oostenrijk moeten zijn: buren met ‘een vergelijkbare etnische samenstelling en cultuur, die in feite een taal delen’ en elkaar hartelijk verwelkomen.

Vladimir Poetin neemt dus te midden van een wild om zich heen grijpende pandemie de tijd om zijn visie op de Oekraïens-Russische geschiedenis te delen. Dat is hoogst opmerkelijk. Het is onduidelijk aan wie de tekst gericht is. Propaganda is het alvast niet: historische beschouwingen met alinea’s over de geschiedenis van Karpathisch Roethenië in het begin van de jaren twintig zijn geen wervend verhaal. De gemiddelde Oekraïner, die in de tekst weggezet wordt als een Lamme Goedzak die te dom is om in te zien hoe hij door het Westen wordt aangerand, zal door Poetins betoog evenmin het licht zien. Er zijn weinig Russen die de historische banden met Oekraïne als een prioriteit beschouwen. De enige conclusie van het ellenlange artikel is dat Oekraïne voor Poetin niet louter een geopolitiek doel is, maar een obsessie. En obsessies geven zelden aanleiding tot evenwichtig en rationeel beleid.

Een Russische invloedssfeer

Murw geslagen door zo veel historisch revisionisme zou een lezer bijna vergeten dat Oekraïne en Rusland – zeer in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland en Oostenrijk – al bijna acht jaar in oorlog zijn. De steen des aanstoots voor Rusland was de Maidanrevolutie van 2014, waarbij pro-Europese Oekraïners hun regering omverwierpen. Die revolutie werd ontketend toen de toenmalige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj eind 2013 onder Russische druk besloot om geen associatieakkoord met de Europese Unie te tekenen. In plaats daarvan zou hij nauwere aansluiting met Rusland zoeken. De nieuwe Oekraïense regering die na de revolutie aantrad, besloot alsnog het associatieverdrag te tekenen. ‘Voor Rusland was dat een enorme klap’, zegt Ria Laenen, professor Russische studies aan de Katholieke Universiteit Leuven. ‘Rusland had toen net de Euraziatische Economische Unie opgericht, een soort tegenwicht voor de Europese Unie waarmee het vooral ex-Sovjetstaten hoopte te verenigen. Niemand in Rusland had er rekening mee gehouden dat Oekraïne daar niet aan zou deelnemen.’

In het Kremlin werd het Europese aanbod aan Oekraïne gepercipieerd als een snood westers plan om Rusland te vernederen. Binnen het Russische regime leeft namelijk de stellige overtuiging dat Rusland een grootmacht is, en in die hoedanigheid het onvervreemdbaar recht heeft op een invloedssfeer. ‘Die overtuiging bestond al voor Poetin aan de macht kwam’, zegt Laenen. ‘Rusland verwacht dat landen binnen zijn invloedssfeer, zoals Oekraïne en Belarus, hun binnenlandse en buitenlandse politiek afstemmen met Moskou. Vanuit het Oekraïense oogpunt was de keuze voor het Europese verdrag nochtans volledig te begrijpen. Als Oekraïne ooit een functionerende democratie wil worden, kan het niet tot de Euraziatische Unie behoren, en moet het zich losrukken van Rusland.’

Aanvankelijk dacht Rusland de situatie snel te kunnen herstellen. Nadat in februari 2014 de Krim in een mum van tijd werd veroverd en geannexeerd, besloot Rusland in maart 2014 de Russischgezinde rebellen in Oost-Oekraïne te steunen, die in april 2014 de Volksrepublieken Donetsk en Loehansk oprichtten. Maar de stille verwachting dat die destabilisering de nieuwe Oekraïense regering uit elkaar zou doen vallen, kwam niet uit. Met kunst- en vliegwerk, met Amerikaanse wapenleveringen en met de hulp van volksmilities van schimmig allooi slaagde het Oekraïense leger erin de opmars tot stand te brengen. De voorbije acht jaar werden de Volksrepublieken overeind gehouden met Russisch geld. Inwoners krijgen op grote schaal Russische paspoorten.

Officieel geldt tussen Oekraïne en de Volksrepublieken een staakt-het-vuren. Het zogenaamde Minskprotocol moet zowel Donetsk als Loehansk uiteindelijk opnieuw integreren binnen Oekraïne, maar dan met verregaande autonomie. Alleen blijft het akkoord al sinds 2015 dode letter. Petro Porosjenko, de vorige president van Oekraïne, riep maar al te graag op om het wapengekletter te stoppen. Maar hij bleek niet bereid om de Volksrepublieken een ‘speciale status’ te verlenen. Ook huidig president Volodimir Zelenski, die in 2019 verkozen werd met de belofte dat hij erin zou slagen om vrede te sluiten met Rusland, lijkt die ambities ondertussen opgeborgen te hebben. ‘Zelenski heeft gemerkt dat hij bij elke toegeving aan Rusland onder enorme politieke druk komt’, zegt Maria Zolkina, politiek analist bij de Oekraïense denktank Ilko Kucheriv Democratic Initiatives Foundation. ‘Aangezien hij herverkozen wil worden, heeft hij geen belang bij een compromis, want dat brengt hem electoraal alleen maar in de problemen. Zelenski zit vandaag helemaal op de lijn van Porosjenko, die hij tijdens zijn campagne zo heeft bestreden.’

Binnen het Russische regime heerst een diep onbegrip over de houding van de Oekraïense regering. ‘Ze lijken niet te snappen dat Oekraïne fundamenteel anders is dan Rusland of Belarus’, zegt Zolkina. ‘Oekraïne heeft een uiterst actieve civil society, die heel snel op straat komt om haar leiders onder druk te zetten.’ Ook Europa en Amerika krijgen van Rusland geregeld het verwijt dat ze Oekraïne niet voldoende onder druk zetten om het tot inschikkelijkheid te bewegen. Als Poetin zijn eigen essay gelooft – en er is geen reden om aan te nemen dat hij dat niet doet – wordt Oekraïne immers gedomineerd door ‘externe krachten’, die Zelenski met een vingerknip tot redelijkheid kunnen bewegen. ‘Veel experts in het Kremlin overschatten de invloed van westerse landen in Oekraïne,’ zegt Sergej Oetkin, politiek analist bij de Russian International Affairs Council. ‘Ze zijn ervan overtuigd dat Joe Biden maar naar Kiev hoeft te bellen om zijn zin te krijgen. Zo werkt het echt niet. Het Westen heeft uiteraard invloed, maar het bepaalt niet hoe Oekraïne zich gedraagt.’

Onderhandelingsstrategie

Er bestaat een oude Sovjetmop over twee soldaten die aan de grens een troepenopbouw gadeslaan. ‘Waarom zijn er zo veel soldaten aan de grens?’ vraagt de eerste. ‘Voor het geval er provocaties komen’, antwoordt de andere. ‘Maar wat als er geen provocaties komen?’ vraagt de eerste. Antwoordt de andere: ‘Hoe zou dat kunnen, met zo veel soldaten aan de grens?’

Ook met de nodige zwarte humor is de forse troepenopbouw aan de Oekraïense grens een reden tot bezorgdheid. De opbouw is eigenlijk al bijna een jaar aan de gang. In maart en april 2021 stationeerde Rusland bijna 100.000 manschappen met tanks en rakettensystemen aan de Oekraïense grens. Die opbouw maakte deel uit van de voorbereidingen van Zapad-21, de grootschalige militaire oefeningen in Rusland en Belarus waarmee Rusland zich voorbereidt op een eventuele confrontatie met de NAVO. Maar na afloop van de manoeuvres bleef een groot deel van het materieel – dat aanvankelijk in Siberische legerbases was gestationeerd – ter plaatse. Sinds december werden opnieuw troepen en materieel naar de Russisch-Oekraïense grens gestuurd. De voorbije week kondigde Rusland bovendien aan dat het uitgebreide manoeuvres zou houden. Begin februari komen er grootschalige landoefeningen aan de Pools-Litouwse grens met Belarus. Tegelijk komen er volgende maand op verschillende plaatsen marineoefeningen, waaraan zowat de volledige Russische vloot zal deelnemen.

Bij die opbouw doet Rusland niet de minste moeite om te verbergen waar het mee bezig is. Bovendien geeft het ook met enige aandrang aan dat het vooral uit is op onderhandelingen, door een bijzonder fors eisenpakket te formuleren. Zo eist Rusland een geschreven verklaring dat Oekraïne en Georgië nooit lid mogen worden van de NAVO. De alliantie moet ook alle korte- en middellangeafstandsraketten terugtrekken uit landen die na 2004 zijn toegetreden, en ze moet haar militaire samenwerkingen in Oost-Europa volledig terugschroeven. Die puntige eisen zijn vanuit westers oogpunt verwonderlijk. Binnen het NAVO-bondgenootschap is het enthousiasme voor Oekraïense en Georgische aansluiting eerder beperkt, en ook in Oekraïne zelf houdt niemand er rekening mee dat het land binnen afzienbare tijd kan aansluiten. En zelfs als de NAVO in een vlaag van zinsverbijstering schriftelijke garanties zou geven dat Oekraïne en Georgië nimmer tot de NAVO zullen toetreden, zou Rusland het ‘onbetrouwbare Westen’ nooit vertrouwen.

Maria Zolkina herkent in die aanpak een klassieke Russische onderhandelingsstrategie. Met de troepenopbouw van eind augustus hoopte Rusland vooral een ontmoeting tussen Biden en Poetin te organiseren. Ook de forse eisenpakketten zijn binnen de Russische diplomatie een terugkerende gewoonte. ‘Er is niemand in het Kremlin die oprecht verwacht ooit een geschreven garantie te krijgen’, zegt Zolkina. ‘Rusland formuleert expres eisen die onmogelijk in te willigen zijn. Als de Russen vervolgens tijdens de onderhandelingen een deel van hun eisen intrekken, lijkt het alsof ze enorme toegevingen hebben gedaan. Terwijl ze net hebben binnengehaald wat ze op voorhand wilden.’ Ook Oetkin denkt niet dat het Kremlin echt gelooft dat het de NAVO kan verjagen uit Centraal- en Oost- Europa. ‘Rusland hoopt NAVO-landen vooral aan het twijfelen te brengen. Als genoeg landen het idee krijgen dat Oekraïens lidmaatschap hun eigen veiligheid in het gedrang brengt, zal er binnen de NAVO nooit een politieke consensus komen om Oekraïne toe te laten.’

Maar dat Rusland er niet per se op uit is om Kiev met de grond gelijk te maken, betekent niet dat er geen enorm gevaar van escalatie is. Zowel aan Russische als aan Oekraïense kant is de kans op misrekeningen niet van de lucht. ‘De komende weken en maanden worden bijzonder gevaarlijk’, waarschuwt Zolkina. ‘Rusland is nu al bijna een jaar bezig met zijn troepenopbouw, en heeft daar eigenlijk nog geen echte resultaten mee geboekt. Daardoor dreigt het effect van die opbouw stilaan te verdwijnen. Alles went, zelfs 100.000 Russische soldaten aan de Oekraïense grens. Als Rusland niet toont dat het bereid is om zijn troepen te gebruiken, werkt het niet meer als drukmiddel.’ Mocht Rusland besluiten om tot agressie over te gaan, zal die waarschijnlijk beperkt zijn en gericht op de Volksrepublieken. ‘Zolang Rusland geen Derde Wereldoorlog begint, zullen er geen harde sancties komen’, zegt Zolkina. ‘Zelfs een beperkte aanval betekent voor Oekraïne nog meer bloedvergieten en lijden, maar het Westen zal vooral opgelucht reageren. Het is ver genoeg voor hen om te negeren.’

Belegerde burcht

Tegelijk zou het te gemakkelijk zijn om in het huidige conflict het doordeweekse spel der grootmachten te zien. Het Russische regime heeft de voorbije jaren ingrijpende veranderingen doorgemaakt. Veel heeft te maken met de toenemende invloed van de veiligheidsdiensten binnen de presidentiële administratie. Poetins voornaamste adviseurs en medewerkers hebben tegenwoordig bijna allemaal een achtergrond in het leger of de inlichtingendiensten. Sinds de pandemie is dat isolement zelfs een letterlijke realiteit. Deed Poetin voor de coviduitbraak al nauwelijks nog de moeite om tussen zijn ambtswoning en het Kremlin te pendelen, dan is zijn huis sinds 2020 een ondoordringbare burcht. De verleiding om slechte historische essays te schrijven is in dergelijke omstandigheden onweerstaanbaar.

Toen Poetin in 2018 glansrijk de presidentsverkiezingen won, werd nog breed gespeculeerd over zijn opvolger. Het Russische regime was toen ook al autoritair en repressief, maar niet autoritairder en repressiever dan strikt nodig. Opposanten als Aleksej Navalny werden gewantrouwd en gedwarsboomd, maar werden getolereerd als een soort maatschappelijk ventiel. Betogingen in de grote steden werden gedoogd als een thermometer om het ongenoegen in te schatten. Zolang Russen zich niet in partijen of bewegingen organiseerden, mochten ze online ongestoord schelden en zeuren over de corrupte boevenbende die hun land bestierde.

Maar de dagen dat het regime nog een façade van fatsoen optrok, zijn al even voorbij. De voornaamste reden voor die koerswijziging is de vaststelling dat Poetin zijn populariteit niet langer opgekrikt krijgt. In 2014 reanimeerde hij zijn tanende populariteit nog door de annexatie (in Rusland wordt steevast over ‘hereniging’ gesproken) van de Krim. Het effect was tijdelijk. Door de jarenlange economische stagnatie – gedeeltelijk ten gevolge van de westerse sancties – en een ingrijpende, uiterst onpopulaire pensioenhervorming in 2018 ligt het sociaal contract tussen regime en bevolking aan diggelen.

In die omstandigheden is een machtswissel niet opportuun, en zelfs gevaarlijk. Bovendien merkte Poetin dat de speculatie over een opvolger zijn eigen machtspositie verzwakte. In juli 2020, te midden van een pandemie die in Rusland een ongeziene slachting aanrichtte, werd de nieuwe grondwet per referendum aangenomen. Die nieuwe grondwet bewaart de limiet van twee presidentstermijnen, maar zet voor Poetin de teller weer op nul. Als hij dat wil, kan hij tot 2036 aan de macht blijven.

Lange tijd gold de oude Russische wijsheid dat de absurditeit van Russische wetten steevast gecompenseerd werd door hun niet-implementatie. Ook die tijd lijkt voorbij. In maart 2019 ondertekende Poetin een wet die ‘het onrespectvol be- jegenen van de Russische staat’ strafbaar maakte. In december 2020 werd de wet op de buitenlandse agenten aangescherpt, waardoor zowat elke organisatie of persoon die omgaat met niet-Russen gebrandmerkt kan worden. Op basis van die nieuwe wetten zijn ondertussen meerdere Russen veroordeeld voor een tweet of een like die de autoriteiten misnoegde.

Binnen een steeds autoritairder regime zorgt dat voor een logica waarbij inlichtingendiensten, gouverneurs, burgemeesters en eigenlijk elke leidinggevende er politiek baat bij heeft om de harde lijn aan te houden. In die context zijn politieke opponenten niet langer tegenstanders, maar vijanden die vernietigd moeten worden. De meest zichtbare uiting van deze evolutie was de moordpoging op Aleksej Navalny in augustus 2020.

Cultuuroorlog

Die verschroeiende focus op veiligheid en handhaving manifesteert zich ook steeds nadrukkelijker in het Russische buitenlandbeleid. In juli kreeg Rusland een update van zijn Nationale Strategie, het document waarin het in de brede zin zijn strategische doelen uiteenzet. Naast het aanbevelenswaardige streven om gezondheidszorg en sociale voorzieningen op te waarderen en de strijd tegen de klimaatverandering te voeren, schept het document het beeld dat Rusland en het Westen in een cultuuroorlog op leven en dood zijn verwikkeld. Het document stelt dat het Westen ‘Ruslands traditionele spirituele, morele en cultureel- historische waarden’ wil vernietigen. Met zijn ‘egoïsme, permissiviteit en een gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef’ bederft het Westen de Russische jeugd. Die perfide pogingen komen niet alleen van ‘Amerika en zijn bondgenoten’, maar ook van ‘multinationals’, ‘buitenlandse ngo’s’, ‘religieuze groeperingen’ en ’terreurorganisaties’. De tekst geeft de indruk dat Rusland een bolwerk is van oude mannen verstrikt in een wereldbeeld dat onherroepelijk is verlopen.

De tragedie voor Rusland is dat het in zekere zin al te laat is. Was de Oekraïense bevolking tien jaar geleden nog verdeeld over de vraag welke kant haar land hoorde op te gaan, dan lijkt de keuze nu gemaakt. Waar Oekraïners zich voorheen vooral identificeerden met de regio of stad waaruit ze afkomstig waren, identificeert meer dan 70 procent zich tegenwoordig met Oekraïne. Bijna drie vierde van de Oekraïners beschouwt Rusland tegenwoordig als een ‘vijandige staat’. Waar tien jaar geleden nog meer dan 20 procent van de Oekraïners te vinden was voor een uniestaat met Rusland, ligt het percentage nu op nauwelijks 7 procent. Ongeveer 60 procent van de Oekraïners wil aansluiten bij de NAVO en bij de Europese Unie. 39 procent wil de grens met Rusland zelfs voorgoed dichtgooien. Als Russen en Oekraïners al broedervolkeren zijn, dan hebben ze op het volgende familiefeest het een en ander uit te leggen.

‘Rusland slaagt er maar niet in de Oekraïense samenleving te doorgronden’, zegt Zolkina. ‘Hoe harder Rusland schreeuwt dat Oekraïne tot de Russische wereld behoort, hoe meer Oekraïners zich van Rusland afkeren. Dat Oekraïners vandaag een sterk nationaal bewustzijn hebben, is in belangrijke mate te danken aan de manier waarop Rusland zich de voorbije acht jaar heeft opgesteld.’ Voor de historicus Vladimir Poetin kan het misschien troost bieden. Als hij de komende weken en maanden niet de vernietiger van de Oekraïense staat wordt, maakt hij nog altijd kans om de geschiedenisboeken in te gaan als zijn grondlegger.

‘ALS DE ELITES POETIN NIET OMVERWERPEN, BLIJFT HIJ DE REST VAN ZIJN LEVEN IN HET KREMLIN’

Wat drijft Vladimir Poetin? Een gesprek met Ruslandkenners Masha Gessen en Nina Chroesjtsjova.

Waarom stuurt Poetin nu juist aan op escalatie in Oekraïne?

Masha Gessen: De populariteit van Poetin taant. Hij denkt na over zijn historische erfenis en hij maakt zich zorgen over hoe het Rusland de komende jaren zal vergaan. Poetin is een oude man. Hij ziet hoe een aantal oude mannen om hem heen wankelen. In Belarus blijft het regime slechts met geweld en met hulp uit Moskou overeind. In Kazachstan is de machtsoverdracht mislukt. Poetin wil een soortgelijke crisis in zijn land voorkomen.

Wat betekent Oekraïne emotioneel voor Poetin?

Nina Chroesjtsjova: Poetin ziet zichzelf als een grote historicus. Hij treedt in de voetsporen van de Russische schrijver Alexander Solzjenitsyn, die aan het eind van de jaren tachtig al schreef dat Rusland, Oekraïne en Belarus moesten worden samengebracht. Al twintig jaar toont Poetin zich als een berekende, voorzichtige speler, al verandert dat misschien nu hij ouder wordt. Hij stopt niet meer in zijn mond dan hij op kan. Volgens mij denkt hij dat hij Oekraïne niet op kan.

Hij zou natuurlijk ook slechts een deel van Oekraïne kunnen opslokken.

Chroesjtsjova: Dat kan. Maar dan nog heb je de kwestie van de sancties. Als je naar Antony Blinken of Victoria Nuland (de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken en zijn topdiplomaat, nvdr) luistert, krijg je de indruk dat ze de fouten van 2014 in de Krim willen rechtzetten. Toen durfde Amerika niet in te grijpen, nu is het overal klaar voor. Het wacht om toe te slaan tot Poetin een verkeerde beweging maakt. De vraag is in hoeverre het Kremlin dat begrijpt.

Poetin wordt in oktober 70 jaar. Wat wil hij nog bereiken?

Gessen: Hij is bezig met zijn rol in de geschiedenisboeken. In juli schreef hij een artikel waarin hij afrekende met het idee dat Oekraïne een soevereine staat zou kunnen zijn. Na de protesten in Kazachstan twitterde Margareta Simonjan, het hoofd van propagandakanaal RT, dat de hele crisis het gevolg was van het waanidee dat de voormalige Sovjetrepublieken soevereine staten konden zijn. Het gaat erom het Rusland van het Poetin- tijdperk te herpositioneren – als een rijk dat terugkeert naar zijn vroegere grootsheid. Hij wil de leider worden die het bloeden van Rusland stopt.

Chroesjtsjova: Zelfs als hij een deal sluit met het Westen kan hij zeggen dat hij de slinkende Russische invloed een halt heeft toegeroepen. Hij kan zeggen dat Rusland een imperium is, en dat het ook zo wil worden behandeld. Als dat gebeurt, kan hij misschien afstand doen van de macht en het Kremlin in 2024 verlaten. Maar na wat er in Kazachstan is gebeurd, zal hij dat waarschijnlijk niet meer durven. Als de elites Poetin niet omverwerpen, zal hij de rest van zijn leven in het Kremlin blijven.

Wie neemt de beslissingen in het Kremlin? Poetin alleen? Of zijn er adviseurs naar wie hij luistert?

Gessen: Het eerlijke antwoord is dat we het niet weten. Ik denk dat Poetin veel tijd alleen doorbrengt. Hij zit niet op internet. Wie het oor van de tsaar heeft, heeft buitengewoon veel invloed. Historicus Timothy Snyder vergeleek Poetin onlangs met een typische rijke kennis die amateurhistoricus is geworden en je nu voortdurend lastigvalt met zijn hobby.

Handelt Poetin rationeel? Of eerder emotioneel?

Gessen: Hij beschouwt zichzelf als volledig rationeel. Neem de annexatie van de Krim: veel mensen zouden in 2014 hebben gezegd dat dat geen rationeel besluit was. Maar het loonde de moeite, want het consolideerde zijn regime.

Deelt de gemiddelde Rus zijn kijk op de wereld?

Gessen: Het is moeilijk Poetins kijk op de wereld te scheiden van die van zijn volk – vooral omdat hij al 22 jaar een feitelijk mediamonopolie heeft. Ik denk dat zijn emotionele relatie met de rest van de wereld vrij dicht ligt bij wat veel Russen voelen. Hij boort een diepgewortelde nostalgie aan voor verloren grootsheid.

Chroesjtsjova: Ik denk niet dat het zozeer om propaganda gaat. Het idee van een grote natie staat nog altijd centraal voor veel Russen, ongeacht wat de staat hen vertelt. Ze vinden het idee dat Amerika de wereld domineert oneerlijk. Dat Poetin voor een sterk Rusland staat, spreekt de meeste Russen gewoon aan.

Hoe groot is de kans dat Poetin westerse landen zal aanvallen?

Chroesjtsjova: Hoe minder succes hij in Oekraïne heeft, hoe meer hij hybride oorlogsvoering (combinatie van militaire oorlogsvoering met niet-militaire methoden zoals desinformatie, cyberaanvallen, economische pressie, corruptie, nvdr) zal uitbreiden. Hij heeft zojuist vertegenwoordigers van Iran ontmoet, die willen samenwerken om de invloed van de Verenigde Staten in te perken. Poetin is een tacticus, geen strateeg.

Hoe moet het Westen daarop reageren?

Chroesjtsjova: Confrontatie heeft ons nooit ver gebracht. Dialoog is altijd beter. Het zou een vergissing van het Westen zijn om ontmoetingen met Poetin als een concessie te beschouwen. We hebben de fase van een eerlijke dialoog bijna achter ons gelaten, vrees ik. Er is te veel wantrouwen en verlangen om de andere kant voor de gek te houden. Wij moeten proberen te ontcijferen wat hij wil, vooral nu hij voorlopig nog in diplomatieke wateren navigeert.