Nord Stream-sabotages: de gaten in het verhaal van Seymour Hersh

Op 26 september ontploften drie pijpleidingen die Russisch gas naar Europa voerden. Een Amerikaans-Noorse operatie, aldus onderzoeksjournalist Seymour Hersh. Internetspeurders schieten gaten in zijn verhaal.

Op 8 februari publiceerde de Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersh een artikel van meer dan 5000 woorden op het blogplatform Substack. Daarin vertelt hij hoe tijdens een geheime operatie duikers van de Amerikaanse marine, op rechtstreeks bevel van de Amerikaanse president Joe Biden en in samenwerking met Noorwegen, explosieven zouden hebben bevestigd op de Nord Stream-gaspijplijnen in de Baltische Zee. Dat zou gebeurd zijn in juni 2022 tijdens BALTOPS, de jaarlijkse Baltische militaire oefeningen van de NAVO. Enkele maanden later zou de Noorse luchtmacht sonarboeien hebben gedropt om die bommen te laten ontploffen.

Een bijzonder spectaculair verhaal. Op het internet klonk dan ook weer de vaak gehoorde kreet: ‘Waarom lezen we hier niets over in de mainstreammedia?!’ Wel, daar zijn gegronde redenen voor.

Bin Laden

Wie geloof hecht aan de hypothese dat de Amerikanen Nord Stream opbliezen, wijst graag op de bekroonde carrière van de ‘legendarische’ Seymour Hersh (85). Als onderzoeksjournalist stapelde hij decennialang de persprijzen op: voor zijn reportages over het My Lai-bloedbad tijdens de Vietnamoorlog in 1969 kreeg hij een Pulitzer, en hij bracht in 2004 ook het schandaal rond de Amerikaans-Irakese Abu Ghraib-gevangenis aan het licht.

Maar de voorbije jaren heeft zijn reputatie een paar stevige knauwen gekregen. Hersh schreef een buitenissige alternatieve geschiedenis van de raid die leidde tot de dood van Osama Bin Laden. Toen dat artikel geweigerd werd door zijn gebruikelijke magazine The New Yorker, verscheen het in 2015 in de London Review of Books. Hetzelfde geldt voor een reeks artikelen over een chemische aanval in Syrië. Die aanval, met zekerheid toe te schrijven aan het regime van dictator Assad, probeerde Hersh in de schoenen te schuiven van een Turks-Amerikaans complot.

Hersh’ nieuwste verhaal over Nord Stream verscheen zelfs helemaal niet meer in de pers, maar op Substack. Dat platform trekt heel wat journalisten en opiniemakers aan die vinden dat ze in de ‘MSM’ – de mainstreammedia – hun ei niet kwijt kunnen. Substack biedt een manier om artikels te lanceren, vaak voor betalende abonnees, zonder inmenging van eindredacteurs of factcheckers. Antivaxpredikers zoals Robert Malone en Steve Kirsch harken op Substack maandelijks tienduizenden dollars bijeen via de abonnementsformule die de website aanbiedt.

Geheime diensten

Hersh’ verslag over het opblazen van Nord Stream is uitermate gedetailleerd maar vertoont één grote zwakte: het is gebaseerd op de verklaringen van slechts een enkele, anonieme bron. De Amerikaanse overheid reageerde prompt dat de aantijgingen ‘volstrekt vals en complete fictie’ waren. Hersh wees er fijntjes op dat dat ook hun reactie was op zijn Abu Ghraib-scoop.

Blijven we als burger dan zitten met een verhaal waarvan we alleen maar kunnen kiezen om het al dan niet te geloven? Toch niet. Details helpen om een journalistiek verhaal geloofwaardiger te maken, maar diezelfde details maken het ook kwetsbaarder voor factchecking. En wat blijkt? Heel wat van de elementen die Hersh vermeldt, kunnen onmogelijk kloppen. Dat ontdekten internetspeurders die gebruikmaken van opensource-intelligence, publiek beschikbare online gegevens.

Vooral de Deense analist Oliver Alexander wees op verschillende gaten en onjuistheden in het artikel. Zo beweert Hersh dat de Noorse NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg al sinds de Vietnamoorlog samenwerkt met de Amerikaanse geheime diensten. Alleen was Stoltenberg nog maar 16 jaar oud toen die oorlog ten einde liep. Aan de BALTOPS-oefening in 2022 zou, volgens Hersh, opzettelijk een luik rond onderwaterontmijning zijn toegevoegd, dat moest dienen als dekmantel voor het plaatsen van de bommen. Maar dergelijke oefeningen, zo toonde Alexander aan, maken al jaren deel uit van BALTOPS.

Een Noorse mijnenveger van de Alta-klasse was volgens Hersh betrokken bij het plaatsen van de springladingen. Maar op basis van satellietfoto’s en publieke trackingdata van maritiem verkeer kon Alexander aantonen dat al die mijnenvegers op dat moment ofwel aangemeerd lagen in havens ofwel tientallen zeemijlen van de pijplijnen verwijderd waren. Het type vliegtuig van de Noorse luchtmacht dat volgens Hersh tijdens een ‘routinevlucht’ de sonarboeien had gedropt, bleek nog maar enkele testvluchten in het uiterste noorden van Noorwegen te hebben uitgevoerd. Het is ook erg onrealistisch dat zo’n militair toestel ongemerkt het luchtruim van Zweden en Denemarken kan doorkruisen. En ook heel wat andere, kleinere technische details over duikuitrusting en zeedieptes die Hersh aanhaalt, bevatten fouten.

Smoking gun

Te weinig concreet bewijs en te veel onjuistheden dus om door andere media te worden gebracht als ‘nieuws’. Hersh’ artikel viel wél in goede aarde bij Russische en Chinese staatsmedia en diplomatieke kanalen. De Russische ambassade in het Verenigd Koninkrijk deelde op Twitter een reportage over Hersh en Nord Stream van de Chinese staatszender CGTN. Daarbij leken ze vergeten dat Russische staatsmedia enkele weken voordien nog hadden beweerd dat het Verenigd Koninkrijk de pijplijnen had opgeblazen. Basis van dat bericht was een onbewezen gerucht over een sms’je van de toenmalige Britse premier Liz Truss naar de Amerikaanse buitenlandminister Anthony Blinken.

Wat Hersh als bewijs aanvoert, weegt zeker te licht om de Amerikanen met de vinger te wijzen. Eén anonieme bron is naar journalistieke standaarden sowieso onvoldoende. En een smoking gun, zoals Rusland het noemt, is het allesbehalve. Maar het is ook niet uitgesloten dat de Verenigde Staten een hand hadden in het verhaal – zij het dan niet op de precieze manier die Hersh beschrijft. Er blijven nog verschillende statelijke actoren over die zowel de motieven als de middelen hadden om de pijplijnen op te blazen – inclusief Rusland zelf.

Russische, Deense, Duitse en Zweedse bevoegde diensten voeren momenteel elk afzonderlijk onderzoek naar de Nord Stream-explosies. De Zweedse autoriteiten lieten al weten dat er bij de Nord Stream I-pijplijn sporen van explosieven gevonden zijn, en het dus met zekerheid geen ongeval was. Dat Rusland het verhaal van Hersh aangrijpt om bij de Verenigde Naties een ‘onafhankelijk onderzoek’ te eisen, moeten we vooral zien als een motie van wantrouwen in de afloop van de ‘westerse’ onderzoeken. Zolang die niet afgerond zijn, zal het mysterie rond de Nord Stream-ontploffingen vooral voer blijven voor geopolitieke communicatiesteekspelletjes.