‘De #MonsantoPapers bewijzen wat we helaas al 55 jaar weten’

Bart Staes over de onthulling dat Amerikaans agrochemiebedrijf Monsanto jarenlang wetenschappelijke studies doelbewust in haar voordeel heeft beïnvloed: ‘Telkens het gebruik van glyfosaat in vraag wordt gesteld, wordt er gedreigd en gechanteerd.’

De artikels over de #MonsantoPapers door Knack en De Standaard zijn van zeer groot publiek belang omdat het de enige manier is, naast de juridische weg, om voldoende politieke druk te creëren – voldoende druk om weerstand te bieden aan de groeiende almacht van agrochemische bedrijven op de Europese besluitvorming.

Want over enkele dagen, als de aandeelhouders van het Duitse agrochemie bedrijf Bayer de overname van Monsanto voor 66 miljard euro goedkeuren, zal die macht alleen nog maar toenemen.

De Amerikaanse wetenschapster Rachel Carson publiceerde in 1962 haar wereldberoemde boek Silent Spring. Het boek schokte de lezers omdat het aantoonde hoe het overmatig gebruik van vele soorten pesticiden een langzame sluipmoord pleegde op ons leefmilieu en onze gezondheid én hoe de wetenschap daarover soms gemanipuleerd werd.

Rachel werd internationaal gelauwerd. Haar boek lag mee aan de basis van de milieubeweging en aan allerlei beschermende wetgeving. Maar er kwamen ook allerlei smerige lastercampagnes op gang, heimelijk georganiseerd door bedrijven wier chemische producten Carson in vraag stelde.

Doet het een belletje rinkelen? Het is triest om te zeggen, want hoewel we op Europees niveau ook zeer veel vooruitgang hebben geboekt als het gaat om wetgeving om het op de markt brengen van chemische producten te reguleren, zijn de praktijken die Carson 55 jaar geleden beschreef nog steeds volop aan de gang. Er wordt massaal veel gif gespoten en er wordt massaal veel mist gespoten over het zogenaamde feit dat we al dat gif nodig hebben om voldoende voedsel te kunnen produceren.

De #MonsantoPapers tonen aan hoe een bedrijf als Monsanto niet alleen organismen genetisch manipuleert maar ook de wetenschappelijke bevindingen over onkruidverdelger glyfosaat manipuleert. Ook interessant is dat bijna alle genetisch gemodificeerde organismen of ggo’s, die nu op de markt zijn, resistent zijn tegen glyfosaat

Met name de wetenschappeljike en maatschappelijke discussie of glyfosaat wel of niet kankerverwekkend is, deed Monsanto vrezen voor zijn cash cow. Glyfosaat vertegenwoordigt voor het bedrijf 1,7 miljard omzet per jaar. Op de totale internationale markt wordt met de verkoop ervan vandaag 7,5 miljard dollar verdiend. Tot het patent van Monsanto voor de verkoop van glyfosaat buiten de Verenigde Staten begin jaren negentig verliep, verdiende het bedrijf nog veel meer aan dit toxische product. Marktstudies wijzen verder uit dat het gebruik en verkoop van glyfosaat de komende jaren nog fors zal groeien, als we niets ondernemen.

Telkens het massale gebruik van deze middelen op niveau van de Europese Unie in vraag wordt gesteld, telkens er gewezen wordt op de vele beschikbare alternatieven, wordt er gedreigd en gechanteerd. Tienduizenden banen zouden verdwijnen, een hongersnood zou volgen, zo klinkt het.

Het is je reinste kolder. En dat vindt overigens een meerderheid van het Europees parlement. Op maandag 13 februari ondervroeg ik met zeven andere EP-leden uit alle politieke fracties de Europese Commissie over de stappen die noodzakelijk zijn voor de bevordering van de ontwikkeling en het gebruik van biologische pesticiden met een laag risico. De parlementaire commissie Milieubeheer, Volksgezondheid en Voedselveiligheid legde tijdens de plenaire vergadering op 15 februari een resolutie voor met een concreet actieplan. Deze resolutie werd gesteund door alle fracties. Zeg dus niet dat er geen alternatieven zijn voor het landbouwmodel van Monsanto.

Nog maar heel recent bevestigden mevrouw Hilal Elver, de speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor het recht op voedsel, en Baskut Tuncak, de speciale VN-rapporteur over toxische stoffen dat uitgebreid in een rapport van de Verenigde Naties. Zij schrijven bovendien dat teveel macht voor agrochemische bedrijven een regelrechte bedreiging is voor democratische besluitvorming. Ze wijzen op een enorm belangenconflict omdat de machtige agrochemische voedselgiganten zowel de pesticide als de zadensector monopoliseren. Ze leggen uit hoe de pesticidenindustrie regelgeving van politici tegenhoudt. Ze komen op voor een wereldwijd verdrag dat het gebruik van gevaarlijke pesticiden in de landbouw uitfaseert en aanzetten geeft naar meer duurzame landbouwpraktijken. Ze bevestigen dat het overmatig gebruik van pesticiden zeer gevaarlijk en schadelijk is voor de menselijke gezondheid; het leefmilieu. Ze stellen ook terecht dat het misleidend is te stellen dat pestiden noodzakelijk zijn voor de productie van voldoende voedsel.

Als wetenschappers niet de vrijheid genieten – dat betekent ook financieel – die nodig is voor de uitvoering van hun werk ontbreekt het de maatschappij aan instrumenten om maatregelen te treffen die nodig zijn om fundamentele rechten te kunnen garanderen. Er zijn te veel voorbeelden van bedrijven die opzettelijk wetenschappelijke bevindingen verdoezelen – denk aan Dieselgate – of die wetenschappers aanvallen om zo valse informatie te verstrekken en maatschappelijke verwarring te zaaien, zoals dat gebeurt rondom tabaksproducten, klimaatverandering en chemische producten.”

Het proces dat boeren in de VS voeren tegen Monsanto omdat ze beweren lymfeklierkanker te hebben gekregen van RoundUp, is in die zin nu al een zegen omdat daardoor de 355 pagina’s interne documenten zijn vrijgegeven. Dat doet denken aan de processen tegen tabaksfabrikanten in de jaren ’90 waardoor ook veel van de interne keuken op straat kwam te liggen en zij hun macht over de politiek kwijt speelden. In die zin zou een overname van Monsanto voor 66 miljard dollar door het Duitse chemiebedrijf Bayer géén goede zaak zijn. Het zou een enorme economische machtspositie verschaffen. Eind deze week weten we meer, na de aandeelhoudersvergadering van Bayer.

Rachel Carson droeg haar boek op aan de beroemde arts-filosoof Albert Schweitzer die ooit zei: “Man has lost the capacity to foresee and to forestall. He will end by destroying the earth.“

Maar misschien blijkt de mens dan toch slimmer en ziet hij/zij kinderen te graag om de aarde écht naar de verdoemenis te helpen?