In een opmerkelijke tussenkomst bekritiseerde VS-president Joe Biden de ‘willekeurige’ bombardementen van Israël in Gaza. Hij raadde de Israëlische premier aan het roer om te gooien om de internationale steun niet te verliezen. Benjamin Netanyahu toont geen tekenen dat hij inbindt. Integendeel.
Biden sprak dinsdag tijdens een fundraiser in Washington.
‘Hij (Netanyahu) is een goede vriend’, zei hij, ‘maar hij moet veranderen. Deze regering maakt het moeilijk voor hem om te bewegen.’ Hij noemde de huidige regering ‘de meest conservatieve in de geschiedenis van Israël’, met ministers die niet willen weten ‘van iets wat van verre een tweestatenoplossing benadert’. ‘Je kunt niet zeggen dat er nooit een Palestijnse staat zal komen’. Israël, aldus Biden, kan nog rekenen op internationale steun, maar begint ‘die steun te verliezen door de willekeurige bombardementen die plaatsvinden’. In het Engels had Biden het over ‘indiscriminate bombing’, wat ook vertaald kan worden als: ‘in het wilde weg bombarderen’.
Biden vertelde over een conversatie die hij met Netanyahu had. Hij had het aantal burgerdoden in Gaza bekritiseerd. De Israëlische premier antwoordde dat de VS tapijtbombardementen had georganiseerd tegen Duitsland, en atoombommen hadden gedropt op Japan.
Biden: ‘Ik zei “Ja, maar daarom werden instellingen opgericht na de Tweede Wereldoorlog, om toe te zien dat dit niet opnieuw gebeurt” – het gebeurde niet opnieuw.’ En hij vervolgde: ‘Maak niet de fouten die we na 11 september maakten. Er was geen reden waarom we in een oorlog in Afghanistan belandden.’
De kritische uitspraken gingen vergezeld van liefdesbetuigingen aan Israël, een land dat Biden sinds minstens 50 jaar in het hart draagt. Hij beloofde blijvende steun: ‘We gaan geen verdomd ding doen behalve Israël beschermen’, zei hij onder meer. En: ‘Zonder Israël als onafhankelijke natie is geen Jood in de wereld veilig’.
Lees verder onder de preview.
Maar het waren toch vooral de kritische uitspraken die bleven hangen. Ze lagen in de lijn van wat regeringsleden en vicepresident Kamala Harris eerder hadden verklaard, maar uit de mond van de president had het meer draagkracht.
Woensdag probeerde woordvoerder John Kirby de aantijging van ‘willekeurig bombarderen’ te nuanceren, zonder de uitspraak van Biden in te slikken. Hij slaagde daar niet helemaal in. Het kwam erop neer dat Israël de intentie heeft om burgerslachtoffers te mijden, maar daar te weinig in slaagt.
‘Hamastan noch Fatahstan’
De reactie van Netanyahu was er een van afwijzing. Ze was klaar nog voor Biden zijn kritische uitspraken had gedaan. De VS hadden hem eerder bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Blinken en minister van Defensie Lloyd Austin op het hart gedrukt dat burgers beter beschermd moeten worden, en dat de oorlog kort moet zijn. Zo niet, aldus Austin in een publieke verklaring, riskeert Israël burgers ‘in de armen van de vijand te drijven’. Netanyahu, daarentegen, wil zijn troepen langdurig in Gaza houden.
In zijn repliek wees de Israëlische premier het VS-standpunt van de hand dat de Palestijnse Autoriteit na afloop van de oorlog moet betrokken worden bij het bestuur van Gaza. Dat moet dan, in de ogen van Biden, de aanzet vormen voor een tweestatenoplossing.
‘Gaza zal Hamastan noch Fatahstan zijn’, aldus Netanyahu in zijn videoboodschap. Fatah is de politieke fractie die de Palestijnse Autoriteit controleert. ‘Ik zal niet toelaten dat Israël de fouten van Oslo herhaalt’, zei hij nog, verwijzend naar de Oslo-akkoorden (zie woordenlijst hieronder) die in de jaren negentig onder VS-president Bill Clinton werden gesloten tussen Palestijnse leider Yasser Arafat en de Israëlische premier Rabin. Via Oslo werd de Palestijnse Autoriteit opgericht, en kregen de Palestijnen zelfbeschikking (maar geen staat).
(lees verder onder de preview)
Netanyahu stelt dat Israël pas veilig zal zijn als Gaza gedemilitariseerd is. De Palestijnse Autoriteit zal er volgens hem nooit mee instemmen om de demilitarisering te organiseren.
Critici van Biden en Netanyahu vonden het een voorspelbare woordenwisseling, die vanuit de VS vooralsnog tandeloos blijft.
Biden, die na de Hamas-aanval van 7 oktober zijn onvoorwaardelijke steun aan Israël toezegde, kan dan wel de talloze burgerslachtoffers in Gaza betreuren, de VS blijven doorgaan met wapenleveringen aan Israël die deze slachtoffers het leven kosten. De VS kunnen dan wel voorstander zijn van maatregelen die burgers in Gaza helpen, in de VN-Veiligheidsraad verhinderden ze met hun veto een opgelegd staakt-het-vuren. Zolang de kritiek woorden betreft en geen daden, lijkt het op een politieke geste, bedoeld om een deel van de achterban en groeiende kritiek op het beleid van Biden te paaien terwijl de regering Biden Netanyahu rugdekking en meer tijd blijft bieden.
Vijanden in één bad
Dit bewijst volgens veiligheidsanalist Joe Cirincione, die vanuit Washington opereert, dat de zachte aanpak niet werkt. In de eerste weken na 7 oktober, stelt hij tegenover The Guardian, gaven de VS en Biden openlijk steun, en heimelijk kritiek. Nu ‘wordt de retoriek anders, maar niet het beleid. Ze leggen er de nadruk op dat Israël het aantal burgerslachtoffers moet beperken, maar wanneer Israël dat niet doet, zijn er geen gevolgen.’ Zijn aanbeveling: leg beperkingen op aan de steun ‘zodat die dient om Israël te verdedigen maar niet om Gaza te vernietigen.’ ‘Ik denk dat ten minste één op drie Democratische verkozenen zich daarin zou kunnen vinden’.
Voor anderen is het complexer dan dat, en is de toenemende kritiek vanuit de VS wel degelijk een teken van groeiende frustratie en uiteenlopende visies. Biden bestempelde Netanyahu in zijn toespraak als zijn ‘goede vriend’, maar in werkelijkheid zijn ze langdurige politieke vijanden, die door 7 oktober in eenzelfde bad belandden.
(lees verder onder de preview)
Alon Pinkas, gewezen Israëlische diplomaat en momenteel politiek commentator in onder meer de Israëlische krant Haaretz, zei aan CNN dat Biden zelf, en met hem vele Israëli’s, geloofden dat de onvoorwaardelijke steun aan Israël Biden invloed zou geven op de langere termijn. Maar dat was zonder Netanyahu gerekend, die zijn (ultra)rechtse achterban en coalitiepartners denkt te kunnen paaien door tegen Biden in te gaan, en diens adviezen keer op keer te negeren. Het afwijzen van de tweestatenoplossing, en van een rol voor de Palestijnse Autoriteit, past in die logica.
Netanyahu, denkt Pinkas, speelt een spel dat hem aan de macht moet houden, desnoods door de oorlog te verlengen. Maar hij heeft intern af te rekenen met een brede, niet eensgezinde regeringscoalitie, en ook het leger stapt niet noodzakelijk mee in de logica van de hogelijk onpopulaire premier.
Een andere gewezen diplomaat, Michael Oren, die ambassadeur in de VS was onder Netanyahu tussen 2009 en 2013, ziet iets gelijkaardigs: ‘Bibi (Netanyahu) zegt dat Oslo slechter was voor Israël dan 7 oktober, en dat hij de beste garantie is dat een dergelijk akkoord niet opnieuw gesloten zal worden’, zei Oren aan The Wall Street Journal, ‘hij doet aan politiek met onze nationale veiligheid’.
‘Het enige wat tussen ons staat en een internationaal opgelegd staakt-het-vuren’, zei Oren in een ander interview, ’is de president van de VS. Ik kan me niet inbeelden welk nationaal strategisch belang erin schuilt op te komen tegen de Palestijnse Autoriteit’.
Twee klokken, de ene snel, de andere traag
Voor Aaron David Miller, specialist aan de Carnegie Endowment For International Peace in Washington, gaat het om twee onverzoenbare visies. Hij verwees op tv-zender MSNBC naar ‘twee klokken die met verschillende snelheid tikken’. ‘De Israëlische, operationele klok, ingesteld op de vernietiging van Hamas, tikt heel traag. De Amerikaanse politieke klok, Joe Bidens klok, tikt veel sneller. De klokken worden steeds slechter gesynchroniseerd.’ Volgens de Israëlische klok zal de oorlog in Gaza nog vele maanden duren. De VS willen het conflict zo snel mogelijk beëindigen. Millers conclusie is pessimistisch: ‘Als Biden kon uitleggen hoe onschuldige Palestijnen te sparen terwijl Israël het offensief tegen Hamas voert, zou hij het wel al voorgelegd hebben. Ik denk niet dat het voor Israël mogelijk is voor om haar doel te bereiken zonder duizenden Palestijnse levens te riskeren.’
(lees verder onder de preview)
Het verzet tegen de Palestijnse Autoriteit schijnt ten dele toch het effect te sorteren dat Netanyahu op het oog heeft, schrijft Steve Hendrix, de correspondent in Jeruzalem van The Washington Post, althans bij de extreemrechtse figuren in zijn regering en bij een ruime achterban.
De populariteit van Biden in Israël is na de kritiek tanende. Het is anekdotisch maar Hendrix merkt op dat een bedankingsposter voor Biden in de buurt van de VS-ambassade is vervangen door een beeltenis van Elise Stefanik, het Republikeinse Congreslid, dat drie rectoren op de rooster legde over antisemitisme aan VS-universiteiten. En de afwijzing van de tweestatenoplossing en de Palestijnse staat gaat verder dan de extreme vleugel van de regering Netanyahu.
Na jaren Netanyahu is het wantrouwen tegenover een vrede met een Palestijnse staat toegenomen, zegt Yohanan Plesner van het Israel Democracy Institute aan de Post.
‘Netanyahu begon zijn carrière door in te spelen op de schrik bij het Israëlische publiek tegenover het Oslo-proces en de Palestijnse Autoriteit. Dertig jaar later is het thema niet heel verschillend. Op dit ogenblik vrezen Israëli’s dat als Palestijnen territorium controleren, het eindigt in de afslachting van Israëli’s.’ Netanyahu mag dan wel persoonlijk onpopulair zijn na de gebeurtenissen van 7 oktober. Dat betekent niet dat zijn boodschap haar kracht kwijtgespeeld is.
Op ten minste één punt is en blijft Biden in Israël duidelijk populairder dan de regering.
‘Hij is meer begaan met het lot van de gijzelaars dan onze eigen regering’, zei gewezen diplomaat Alon Pinkas aan CNN.
Israëlisch-Palestijns conflict
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier