Hoe belangrijk worden de tussentijdse verkiezingen in de VS? Kan president Joe Biden niets meer realiseren na een enkelvoudige of dubbele nederlaag? Wat zullen de Republikeinen doen als ze winnen? En zullen de resultaten betwist worden, misschien met geweld tot gevolg?
De Verenigde Staten verkiezen dinsdag een nieuw Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaat (35 van 100 senatoren), naast gouverneurs en lokale vertegenwoordigers. Die tussentijdse verkiezingen, halverwege de presidentiële ambtstermijn, zijn doorgaans een populariteitstest voor de president. In dat geval zijn de Democraten gedoemd te verliezen: met slechts in de hoge dertig of lage veertig procent van de bevolking die zijn beleid apprecieert, is Joe Biden onpopulair. Een grote meerderheid van de Amerikanen is misnoegd over de economische situatie en de inflatie, en in het bijzonder over de hoge benzineprijzen. In de zomer, op het hoogtepunt van de verontwaardiging over de afschaffing van het nationale recht op abortus, en op een moment dat de benzineprijzen daalden, leek het er nog op dat de Democraten de schade konden beperken. Maar intussen blijkt uit alle prognoses dat ze hun meerderheid in het Huis zullen kwijtspelen. In de Senaat behouden ze een (slinkende) kans op een status-quo. Momenteel is de verhouding er 50-50, wat betekent dat de Democraten met de stem van vicepresident en Senaatsvoorzitter Kamala Harris de feitelijke meerderheid hebben.
Maar of de Democraten nu in één of in beide kamers hun meerderheid verliezen, de komende jaren worden sowieso lastig voor Biden.
Lees verder onder het artikel
Meningsverschillen in beide partijen
‘Traditioneel krijgt de partij van de president een oplawaai in de midterms’, zegt Miles Coleman, politiek wetenschapper verbonden aan de University of Virginia. Hij werkt voor Sabato’s Crystal Ball, een instituut dat de politieke stemming in het land volgt, en op basis daarvan uitslagen voorspelt. Die organisatie gaat uit van een vrij grote winst voor de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, en een onvoorspelbaar resultaat voor de Senaat. ‘Al zou ik toch ook daar liever in de schoenen van Republikeinen staan’, vervolgt Coleman. ‘De aanhangers van de president zijn ontgoocheld, terwijl kiezers van de oppositiepartij een kentering zoeken, en dus vaker opdagen om te stemmen. Dat is de klassieke gang van zaken. Maar dit keer hebben de Democraten een uitweg gevonden. Na de afschaffing van het recht op abortus is het Hooggerechtshof, dat gecontroleerd wordt door rechters die door de Republikeinen zijn aangesteld, al even onpopulair als Biden. De Democraten proberen de verkiezingen nu meer te verkopen als een keuze in plaats van als het klassieke midterm-referendum over de president. Als je voor de Republikeinen stemt, argumenteren ze, dreig je meer van dat soort ingrepen van het Hooggerechtshof te krijgen.’
En dus zag je, zeker in het begin van de campagne, massa’s advertenties rond abortus. Daar kwam kritiek op van onder meer het linkse boegbeeld Bernie Sanders, die vond dat er niet alleen meer over de verwezenlijkingen van Biden gepraat moest worden, maar ook over de verlaagde prijzen voor enkele geneesmiddelen, de infrastructuurwet en de verhoging van de bedrijfsbelasting voor grote ondernemingen. De gouverneur van Californië, Gavin Newsom, vindt dan weer dat de Democraten in de vernieling gereden worden omdat ze geen ‘verhaal’ te vertellen hebben. Biden zelf probeerde de toekomst van de democratie als thema aan te kaarten: hij waarschuwt ervoor dat de Trump-Republikeinen een gevaar vormen voor het democratische systeem. Waarna weer andere Democraten treurden omdat er maar geen eensluidende boodschap te horen was.
President Biden waarschuwt ervoor dat de Trump-Republikeinen een gevaar vormen voor de democratie.
Ook bij de Republikeinen was er onenigheid. Mitch McConnell, de Republikeinse Senaatsleider, oordeelde dat een louter negatieve campagne de beste optie was: afkraken wat Biden al realiseerde en de tegenvallende economie, de inflatie, de criminaliteitcijfers en de recordstroom aan asielzoekers en sans-papiers aankaarten.
Dat marsorder is grotendeels opgevolgd, maar een aantal partijleden, in eerste instantie senator Rick Scott uit Florida, aarzelde niet lang om eigen voorstellen te formuleren. Scott zelf stelde een belastingverhoging voor lage inkomens voor. Een ander voorstel dat circuleerde: de sociale zekerheid voor gepensioneerden voorwaardelijk maken. Het Congres zou om de zoveel jaar de financiering van het programma moeten bekrachtigen. Zulke voorstellen duiken nu op als doembeelden in reclamespotjes van de Democraten.
Het grootste probleem van de Republikeinen was volgens McConnell ‘de kwaliteit van de kandidaten’. Daarmee bedoelde hij: veel van de kandidaten die met de steun van Donald Trump hun primary’s wonnen, zijn te radicaal, te onverkoopbaar bij een groot publiek.
Coleman is het daarmee eens. In staten als Ohio of zelfs Pennsylvania zou de kandidaat van het oude partij-establishment probleemloos de Senaatszetel veroverd hebben. Nu moet het Senaatskiesfonds van de Republikeinen miljoenen dollars investeren om in Ohio de kandidatuur te redden van J.D. Vance, die het moet opnemen tegen een ondergefinancierde Democraat. Vroeger hadden de Republikeinen die zetel zo goed als zonder investering binnengehaald.
Wat na Republikeinse winst?
Als je de uitspraken van de Republikeinen voor waar aanneemt, zal er heel wat veranderen als ze de meerderheid in een of beide kamers van het Congres verwerven. Staan onder meer op het programma: het schrappen van de extra financiering voor de belastingdiensten die rijke belastingontduikers aanpakken, of het terugdraaien van de verhoging van de bedrijfsbelasting voor grote ondernemingen. Tijdens zijn campagnemeetings zegt Biden dat de sociale elementen uit zijn goedgekeurde plannen zullen geschrapt worden. Hij vreest ook dat de geldkraan voor de overheid dichtgaat zodra de schulddrempel wordt overschreden. Begin volgend jaar zal het Congres die drempel moeten verhogen, als het de overheid wil blijven financieren.
Daarnaast stellen de Republikeinen onderzoekscommissies in het vooruitzicht over Hunter Biden, de zoon van de president die onder meer in Oekraïne rijkelijk vergoed lobbywerk verrichtte, en over de afwikkeling van de oorlog in Afghanistan. De onderzoekscommissie naar de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 zal dan weer opgedoekt worden.
Coleman relativeert: ‘De Republikeinen gingen de midterms van 2010 in met de boodschap dat ze Obamacare (officieel de Patient Protection and Affordable Care Act, een gesubsidieerd systeem van ziekteverzekering, nvdr) zouden afschaffen. Ze verwierven de meerderheid in het Huis, niet in de Senaat, maar Obamacare bestaat nog altijd.’
Welke maatregelen de Republikeinen echt ongedaan zullen maken, valt af te wachten. Ze willen zich niet onpopulair maken door mensen dingen te ontnemen. Het droogleggen van de overheid is nog als drukkingsmiddel tegenover een president gebruikt, maar keerde zich in het verleden vaak tegen de partij die ambtenaren zonder loon naar huis stuurde.
Coleman: ‘Ik had eerder vandaag een gedeprimeerde Democraat aan de lijn. Maar ik vind de situatie waarin de Democraten zich bevinden niet zo negatief. In 2020 verwierven ze als bij wonder de meerderheid in de Senaat. Ze hebben in de voorbije twee jaar behoorlijk wat verwezenlijkt. En als Biden gedwongen wordt om samen te werken met een Republikeinse meerderheid, is dat niet noodzakelijk slecht. Een nederlaag in de midterms kan hem ook helpen bij zijn herverkiezing in 2024 – als hij kandidaat is, tenminste. Dat gebeurde ook met Harry Truman in 1948. Truman, een Democraat, had het presidentschap na de dood van Franklin D. Roosevelt in 1945 overgenomen, maar kreeg, zoals Winston Churchill in Groot-Brittannië, na de oorlog een electorale opdonder. Bij de midterms in 1946 werd het Congres Republikeins. Truman was in 1948 nog altijd de underdog. Hij voerde campagne tegen het ‘Do-Nothing Congress’ (het initiatiefloze parlement, nvdr.) en won nipt.’
‘Als de Republikeinen zich te veel concentreren op hun radicale achterban en al hun tijd steken in onderzoeken naar de Bidens, zullen ze meer gematigde kiezers verliezen.’
‘In 1994 kon Bill Clinton via het Republikeins Congres zijn politiek bijsturen richting centrum. Dat zette hem op weg naar zijn herverkiezing in 1996. Obama keerde ook terug van zijn kiesdebacle in 2010 met winst in 2012. Het is natuurlijk de vraag of en hoe de economie zich herstelt en wie daarvoor pluimen krijgt, maar ik zie Biden tijdens een presidentiële campagne met succes inspelen op de tegenstelling tussen zijn sociale politiek en de hardvochtigheid van de Republikeinen in het Congres. Als de Republikeinen zich te veel concentreren op hun radicale achterban en al hun tijd steken in onderzoeken naar de Bidens, zullen ze meer gematigde kiezers verliezen. De president kan intussen met zijn veto, waarmee hij het Congres kan vertragen, of met presidentiële besluiten, waarvoor hij het Congres niet nodig heeft, tonen waar hij het anders aanpakt. Al is het niet onrealistisch dat er de komende twee jaar niet veel gerealiseerd zal worden in Washington.’
En dan is er nog de militaire en economische hulp aan Oekraïne. Kan die bij Republikeinse winst in het gedrang komen? Kevin McCarthy, de oppositieleider voor de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, verklaarde enkele weken geleden dat er in een Huis onder zijn leiding ‘geen blanco cheque’ naar Oekraïne zal gaan. Maar dat zei hij wellicht om Trumpgetrouwen in zijn fractie te paaien. Hij heeft hen nodig om voorzitter van het Huis van Afvaardigden te worden. Tot dusver is er echter een grote Republikeinse meerderheid voor verdere steun aan Oekraïne, met Senaatsleider Mitch McConnell op kop. Ondertussen heeft McCarthy zijn uitspraak gerelativeerd. Hij wil geen ander Oekraïnebeleid, maar wel dat uitgevlooid wordt waar het geld terechtkomt. ‘Wie kan daartegen zijn?’ vroeg hij.
Wordt de uitslag dit keer wel aanvaard?
Sinds de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2020 is verkiezingsfraude een hoofdthema in de VS. Hoewel er geen bewijs voor is, gelooft een meerderheid van de Republikeinse kiezers, ongeveer 70 procent, dat de verkiezingen in 2020 gestolen werden en dat Biden niet de wettige president is. Volgens een peiling die de krant USA Today op 30 oktober publiceerde, vreest 62 procent van de Republikeinse kiezers dat ook de midterms ‘gemanipuleerd’ zullen worden. Ook Democraten – 21 procent – maken zich steeds meer zorgen over het kiesproces.
62 procent van de Republikeinse kiezers vreest dat de midterms ‘gemanipuleerd’ zullen worden. Ook Democraten – 21 procent – maken zich steeds meer zorgen over het kiesproces.
En misschien is daar reden toe. President Biden zei woensdag in een toespraak dat ruim 300 verkiesbare kandidaten voor functies als Congreslid of staatsminister hebben aangegeven dat ze de resultaten van 2020 niet aanvaarden. Naar voorbeeld van Trump hebben sommigen van hen ook al gezegd dat ze een uitslag niet zullen accepteren, behalve als ze winnen.
Je kunt er dus donder op zeggen dat er betwistingen komen. Biden gaf woensdag in een toespraak aan dat, zoals in 2020, de uitslagen een curve zullen vertonen. Republikeinen stemmen vaker op de dag zelf. Die stemmen worden in vele districten eerst geteld, wat betekent dat Republikeinse kandidaten een vroege voorsprong zullen verwerven. Daarna volgen de poststemmen en andere vooraf uitgebrachte stemmen. Die gaan gewoonlijk veeleer naar de Democraten. Later in de nacht van dinsdag op woensdag zullen we op veel plaatsen een inhaalbeweging van de Democraten zien. Als het nipt wordt, kunnen definitieve uitslagen dagen op zich laten wachten. Dat zal het vertrouwen in de kiesverrichtingen en -tellingen niet doen toenemen.
Het helpt ook niet dat sommige staten nogal kaduke regelingen hebben. Neem Pennsylvania. Daar heeft het plaatselijke Hooggerechtshof deze week beslist dat de niet of fout gedateerde poststemmen voorlopig niet geteld mogen worden. Die stemmen moeten worden wel worden, in afwachting van een definitieve beslissing van het Hof, die er snel zou komen. Het staatsministerie heeft districten vervolgens aangemaand die stemmen helemaal niet mee te tellen. De staatsoverheid kan zoiets echter niet opleggen – alleen de plaatselijke kiesdistricten zijn er bevoegd voor. Het Hooggerechtshof kan wel een regeling opleggen, maar moet het dan eerst eens worden over die regeling. Dat zal misschien niet meer lukken voor de verkiezingen. Een van de rechters is in september overleden, en met zes rechters is een 3-3 uitslag mogelijk.
Dat het besluit zo laattijdig valt, heeft ermee te maken dat Republikeinse groepen de datumkwestie laat hebben aangekaart. Nog een probleem: het Hooggerechtshof heeft niet gedefinieerd wat het als fout gedateerde poststemmen beschouwt. Is onleesbaar hetzelfde als fout?
Tot dusver werden ongedateerde of slecht gedateerde poststemmen in de meeste kiesdistricten meegeteld. En als kiesdistricten ze wel of niet meetellen zonder definitieve uitspraak van het Hof komen er gegarandeerd betwistingen.
Volgens Alison Dagnes, professor politieke wetenschappen aan de Shippensburg University in Pennsylvania, niet om veel stemmen: 2 procent van het totaal. Maar in een staat waar de Senaatskandidaten statistisch gelijkstaan kunnen 2 procent ongedateerde stembulletins wel degelijk de doorslag geven.
Over uitslagen gesproken: verwacht volgende week niet per se een uitslag voor de Senaat. Als geen van de kandidaten in de staat Georgia 50 procent plus 1 stem behalen, komt er een run-off, een tweede kiesronde in december. Dat is niet onwaarschijnlijk, want de twee kandidaten staan statistisch gelijk, en een kandidaat van de kleine libertaire partij zou volgens peilingen enkele procenten behalen.
Op enkele plaatsen houden gewapende ‘burgerwachten’ de drop boxes in de gaten waarin vroege kiezers hun stem kunnen deponeren
Inlichtingendiensten in de VS waarschuwen voor mogelijk geweld tijdens de stembusgang, tijdens de tellingen, of na betwiste uitslagen. Op enkele plaatsen houden gewapende ‘burgerwachten’ de drop boxes in de gaten waarin vroege kiezers hun stem kunnen deponeren. Ze bekijken of de kiezers niet meerdere stembrieven droppen, en leggen alles vast op camera. Die filmpjes worden soms gepubliceerd. Een rechter in Arizona heeft de vigilantes opgedragen niemand aan te spreken en meer afstand te houden, 25 meter van de dropbox, zodat het minder intimiderend wordt.
De partijen vaardigen ook meer getuigen af naar de stemlokalen.
Dagnes noemt woede in de politiek als een van haar specialisaties. Ze zag een tijdlang woede bij Democraten rond de abortusbeslissing. Maar die is voor een groot stuk weggeëbd, zegt ze. ‘Wie zelf niet meteen een abortus nodig heeft, denkt er in het stemhokje niet automatisch aan.’ Maar het Republikeinse kiespubliek is en blijft heel kwaad. ‘Dat kwade deel van het publiek kijkt en masse naar de rechtse media. De leugen over de verkiezingsuitslag van 2020 wordt op die manier commercieel interessant. Grotendeels valse informatie blijft de ronde doen, en zorgt ervoor dat Republikeinse kiezers heel gemotiveerd zijn om te gaan stemmen. Er zijn dus dreigingen van geweld voor de verkiezingen, ook in Pennsylvania. Als we de inlichtingendiensten mogen geloven, zou het erger kunnen worden dan bij de bestorming van het Capitool het geval was.’
‘Als we de inlichtingendiensten mogen geloven, zou het geweld erger kunnen worden dan bij de bestorming van het Capitool het geval was.’
‘Het afwijzen van de verkiezingsuitslag wordt mogelijkerwijs het nieuwe normaal. Als dat inderdaad zo is: hoe beëindigen we verkiezingen? Hoe beëindigen we conflict? Hoe voorkomen we dat de verkiezingen van 2020 eindeloos voortduren?’
‘Om een idee te geven hoe diep het zit: ik kan dit nauwelijks in mijn lessen aankaarten, want er zijn studenten die me niet geloven als ik nochtans vrij algemeen aanvaarde dingen vertel. Ik kan niet zeggen hoeveel studenten meegaan in de leugen van de gestolen verkiezing. Studenten zijn bang om zich tijdens de les bloot te geven en openlijk een standpunt in te nemen. Maar er zijn er wel. En door er niet open over te kunnen praten, komen we ook niet verder.’
Midterms
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier