De meltdown van Labour: ‘Jeremy weet dat hij het niet kan’

Labourleider Jeremy Corbyn lijkt een electorale afstraffing op 8 juni niet meer af te kunnen wenden. ‘De reden dat Theresa May op winst staat, is niet omdat ze een genie is, maar omdat de concurrentie zo bedroevend is.’

Het was misschien wel de grootste bijeenkomst in de verkiezingscampagne. De binnenplaats tegenover de Brudenell Social Club van Leeds kon de drieduizend mensen nauwelijks aan. Eerder had Jeremy Corbyn zijn toespraak in het plaatsje Hebden Bridge twee keer moeten geven. Eerst in een volle zaal van het gemeentehuis, en daarna vanaf het balkon. Waar de 68-jarige oppositieleider ook komt, de ontvangst is altijd dezelfde. ‘Het enthousiasme van gewone kiezers voor Jeremy is zo inspirerend’, zeggen de activisten in de campagnebus waarmee de Labouraanvoerder het Britse koninkrijk afreist. Het lijkt Corbyns entourage niet te deren dat hun leider op weg is Labour op de electorale klippen te storten.

Corbyns populariteit bij de basis zal hem niet redden. In de tweepartijenwedloop waar de Britse kiesstrijd voor doorgaat, ligt de onwaarschijnlijke politieke popster van links ver achter bij de Conservatieven. Halverwege de campagne moest Corbyn het in een kiesonderzoek afleggen tegen premier Theresa May in iedere leeftijdscategorie, sociale klasse en regio. De honderden zetels die Labour verloor bij regionale en gemeenteraadsverkiezingen begin mei, vertellen hetzelfde verhaal. Je kunt op handen gedragen worden door een half miljoen partijleden, maar dat garandeert geen succes bij 45 miljoen kiezers.

Buiten de eigen parochies waar hij voor preekt, wordt Corbyn gezien als zwak, inefficiënt en zelfs lachwekkend. Een partijleider die liever The Red Flag zingt dan God Save The Queen was nooit een stemmenkanon, maar een die ‘niet overkomt als een leider’ (de meest gehoorde klacht), heeft al bij voorbaat verloren. Tientallen Labourparlementariërs vrezen, terecht, voor hun baan. Geen regio is veilig, zeggen de polls. Locaties waar decennialang de stemmen op de sociaaldemocraten ‘niet geteld, maar gewogen’ werden, lopen zich, soms voor het eerst in de geschiedenis, warm voor de Conservatieven. En daar is maar één verklaring voor, zegt Andrew Rawnsley van The Observer.

‘De reden dat Theresa May op winst staat, is niet omdat ze een genie is, maar omdat de concurrentie zo bedroevend is.’

De Labourpartij weet wat oppositie voeren is. De nederlagen waren doorgaans dieper en veelvuldiger dan die van de Conservatieven, ‘de natuurlijke regeringspartij’. In de 20e eeuw regeerden de Britse sociaaldemocraten slechts 20 jaar. Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft Labour er niet zo zwak voorgestaan als nu. Onder Corbyns chaotische leiderschap zijn een samenhangende strategie en effectief partijbestuur weggesmolten. Corbyn, die de revolutionair Hugo Chavez tot een van zijn helden rekent, zou Labour naar links trekken, ‘maar stampte de partij de grond in’, is de klacht. Achter een vriendelijk, onpretentieus voorkomen, zit een beperkte kennis en een al even beperkte interesse. Over het grootste onderwerp in de Britse politiek, de brexit, heeft Corbyn niks te zeggen. ‘Had Labour vorig jaar een slimme, effectieve partijleider gehad, dan had de brexit misschien vermeden kunnen worden’, zegt auteur Robert Harris.

Nieuwe koers

De hoop van Labours Kamerfractie is dat de partijleider op 9 juni zijn nederlaag erkent en het veld ruimt, waarna de gematigden in de partij het roer kunnen omgooien om een nieuwe koers te varen. Oud Labourleider Neil Kinnock vertelde aan de New Statesman: ‘Jeremy zit 34 jaar in het parlement. Hij heeft inmiddels aan zelfonderzoek gedaan. Hij weet, evenals de mensen die met hem samenwerken, dat hij het gewoon niet kan.’ Als Corbyn zich al bewust is van zijn beperkingen, is hem dat niet aan te zien. 80 procent van Labours Kamerleden zei vorig jaar het vertrouwen in hem op. Corbyn bleef zitten. Maar het zou uniek zijn in de Britse politieke geschiedenis, als een partij waarvan de fractie niet gelooft dat de leider vertrouwd kan worden met de sleutels van Downing Street 10, de verkiezingen wint.

Aan de plannen ligt het niet. Labours verkiezingsmanifest, met zijn beloftes van nationaliseringen, meer investeringen in de gezondheidszorg en belastingverhoging voor de supervermogenden, is populair. Wat de partij dwarszit, is dat de kiezers niet geloven dat de de sociaaldemocraten bekwaam genoeg zijn hun programma uit te voeren. En een manifest, hoe appetijtelijk ook, staat of valt nu eenmaal met de geloofwaardigheid van de partij.

Als een parlementaire democratie bestaat bij de gratie van een competente oppositie, is het met de Britse slecht gesteld. De regering van May heeft van Labour en de veel kleinere Liberaal-Democraten, weinig te vrezen. Na de verkiezingen zal een gekrompen Labourfractie nog minder in staat zijn een vuist te maken. Misschien wel de belangrijkste reden waarom May besloot tot vervroegde verkiezingen, was de kans om de vleugellamme opponenten de nek om te draaien. Het verklaart waarom de tory’s vol vertrouwen voorspellen tot diep in de jaren dertig te blijven regeren.

Echtscheiding

Labours meltdown speelt zich af tegen de start van de ongemeen ingewikkelde onderhandelingen over de echtscheiding met de EU. Kritische controle op May’s harde brexit zal moeten komen uit de wispelturiger delen van haar eigen partij en van de leden van het ondemocratische Hogerhuis. De eigenaar van de Londense Evening Standard, oligarch Evgeny Lebedev, stelde in een tweet dat hij oud-minister van Financiën George Osborne had benoemd tot hoofdredacteur, in de verwachting dat hij ‘effectiever oppositie voert dan de Labourpartij’. Tony Blair, Labours succesvolste leider, voelde zich geroepen de politieke arena opnieuw binnen te stappen, om met een denktank te voorkomen dat Groot-Brittannië afglijdt naar ‘een eenpartijstaat’. ‘De zwaai van de democratische pendule, die betekent dat de regeringspartij altijd bang is eruitgegooid te worden door de oppositie, staat stil’, zei Nick Clegg van de Liberaal-Democraten. Het Verenigd Koninkrijk met zijn ongeschreven grondwet, zijn ongekozen eerste Kamer en gebrekkige kiesstelsel, is vatbaar voor gekozen dictaturen.

Zilveren revolver

In Groot-Brittannië kan langdurige dominantie van een partij, zonder effectief tegengas, leiden tot het opbreken van het VK. In de verte tekenen zich de contouren al af van twee eenpartijstaten: in Schotland zijn de nationalisten uberdominant, in Engeland de Conservatieven. Niets wijst erop dat de verkiezingen die transformatie zullen afremmen.

Hij mag, volgens sommige polls, de minst populaire oppositieleider in de Britse geschiedenis zijn, het maakt zijn supporters niet uit. Ze doen denken aan fans van Millwall FC: ‘No one likes us but we don’t care’. Zolang Corbyn 30 procent van de kiezers kan overtuigen (betrekkelijk weinig in een tweepartijenstelsel), is hij zijn positie zeker. Zijn aanhangers zullen claimen dat zelfs al werd de partij in de rug gestoken door een vijandige pers, Tony Blair en de BBC, de belaagde leider overeind bleef. Pas als het percentage Labourstemmers rond de 20 procent schommelt, zal hem het spreekwoordelijke glas whisky en de zilveren revolver worden aangereikt.

Corbyns exit zal de problemen niet oplossen, maar het is nodig om economische geloofwaardigheid te herstellen en een brug te slaan tussen voor- en tegenstanders van de brexit. De Britse geschiedenis leert dat verzwakte partijen een decennium nodig hebben om zich om te scholen tot een doelmatige regeringspartij. Aangenomen dat de sociaaldemocraten in die periode de kunst van het oppositie voeren niet verleerd zijn.