‘De lullige Europese improvisatiepolitiek rond migratie doet pijn aan de ogen’

‘Erdogan schendt de mensenrechten in het gezicht van Angela Merkel. Waarom zou het in Libië anders gaan?’ vraagt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck zich af.

Gesmoord in eindeloze reltweets en Facebookopwinding blijft een belangrijker verhaal de jongste dagen zo goed als onopgevolgd: dat van Brigade 48. In het Libische kuststadje Sabratha weerhoudt een kleine militie, door sommige bronnen Brigade 48 genaamd, zwarte migranten ervan om de boot te nemen naar Italië. Sinds 2015 is Sabratha het belangrijkste vertrekpunt voor Nigerianen en andere Afrikanen die de oversteek willen wagen. Meer nog dan de akkoorden die Italië sloot met onder meer de ngo’s op zee, zou dat een reden kunnen zijn, zo suggereerde het persbureau Reuters, waarom het aantal bootvluchtelingen die Italië halen plots zo spectaculair is gedaald. Gezien de opmars van de populistische partijen in Italië is dat goed nieuws.

Toch is dat maar één kant van het verhaal. De groepering, die volgens drie anonieme bronnen uit honderden militairen, politieagenten en burgers bestaat, zou zich geregeld te buiten gaan aan geweld. Bovendien stuurt de militie de geviseerde migranten naar mensonterende Libische detentiecentra. In die kampen worden vluchtelingen met ijzeren staven geslagen, is de voeding ondermaats en worden vrouwen verkracht. Dat zeggen onder meer de Verenigde Naties en Human Rights Watch – organisaties met een solide trackrecord. Zou het kunnen dat onze bewindslieden daar uit eerlijke schaamte liever over zwijgen?

Het verhaal van de brigade, die deel zou uitmaken van de Libische Nationale Garde, is belangrijk om minstens twee redenen. Ten eerste toont het opnieuw aan hoe moeilijk het is om migranten buiten Europa te houden zonder bruut geweld te gebruiken. Ten tweede zijn er minstens sterke aanwijzingen dat de Libiërs hun acties tegen migranten niet zomaar een versnelling hoger hebben geschakeld. Net als aan Turkije is aan Libië geld beloofd, in dit geval zowel door de EU als door Italië, in ruil voor een oplossing voor het migrantenprobleem. Marco Minniti, de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, ontmoette dit weekend enkele Libische burgemeesters. Ook dat wijst in de richting van een deal met lokale autoriteiten, een deal die niet opgeblazen zal worden als er mensenrechten met de voeten worden getreden. Erdogan doet het constant, flagrant en in het gezicht van Angela Merkel – en de EU doet alsof haar neus bloedt. Waarom zou het in Libië dan anders gaan?

Op de wetenschapspagina’s verderop in dit nummer kunt u lezen hoe migratie van alle tijden is – grote volksverhuizingen zijn de facto amper te stoppen. Vorige week kon u hier nog een interview lezen met de Nederlandse Afrika-expert Ton Dietz, die met rustige vastheid aankondigde dat de migratie uit Afrika pas begonnen is.

Dat neemt niet weg dat Europeanen – en zeker Grieken en Italianen – bezorgd zijn. Toen auteur Stefan Hertmans vorige week in dit blad schreef over de mythische Europese verantwoordelijkheid in de migratiestroom, had hij het en passant ook over de aanbidders van Penelope, die door haar teruggekeerde man Odysseus in de pan werden gehakt. Hertmans zag er een metafoor in voor de grenzen van de solidariteit, maar trok daar verder geen conclusies uit. Dat is symptomatisch voor het al te eenzijdige intellectuele discours over migratie. Zolang het over de Conventie van Genève gaat, zijn de zaken relatief helder – al wordt daar ook aan gemorreld. Maar de oplossing voor economische migratie zal altijd binnen het politieke draagvlak voor migratie en het absorptievermogen van de huidige bevolking in Europa blijven. Het politieke draagvlak kan een sterke politicus nog oprekken. Maar de aanpassingsproblemen van de mensen die al generaties in het land van aankomst leven, zullen bij een overstromingsgevoel ook buiten de politiek brokken maken. De kreet ‘vol is vol’ is niet zomaar af te doen als morele paniek.

Het beste wat Europa kan doen is de volksverhuizingen zo ordelijk mogelijk laten verlopen: traag, menselijk en met een voortdurende zorg voor de verworvenheden in het Rijnlandmodel waar onze voorouders voor gevochten hebben. Dat betekent dat economische migranten niet zomaar binnengelaten worden. Dat vergt goede stuurlui, niet alleen op de Mare Nostrum, maar ook in onze regeringen. Want nu al blijkt opnieuw: wie één route sluit, opent er een andere. Na de Balkan-, de Griekenland- en de Italië-route, wordt nu de oversteek van Marokko naar Spanje bijzonder populair. Ook daar zal de instroom vertraagd moeten worden. De lullige Europese improvisatiepolitiek doet pijn aan de ogen. Het is tijd voor een goed plan dat ook wordt uitgevoerd. Dat betekent niet in de laatste plaats: zonder ijzeren staven, en zonder verkrachtingen.