‘De kans is klein dat de Republikeinse partij na Trump een meer gematigde koers zal varen’

‘We blijven het best realistisch: Joe Biden gaat als president van de VS moeilijke jaren tegemoet’, waarschuwt Jonathan Holslag (VUB).

Zaterdagavond ging er een zucht van opluchting door de westerse wereld: de kandidaat van de gematigdheid en de samenwerking had het gehaald. De voorbije vier jaar leken plots een kwade droom. Toch blijven we het best realistisch: Joe Biden gaat als president van de VS moeilijke jaren tegemoet. De kans is klein dat de Republikeinse Partij na Donald Trump een meer gematigde koers zal varen. De Republikeinen zullen gedwongen zijn om zich op een harde wijze te profileren, een guerrilla te voeren bijna, zeker als ze ook hun krappe meerderheid in de Senaat zouden verliezen.

Biden zelf beseft als geen ander dat samenwerking over de partijgrenzen heen cruciaal is. Maar de Republikeinse Partij heeft daar als instelling geen baat bij. Een grote groep zal blijven vinden dat Biden de verkiezingsoverwinning gestolen heeft. En zelfs al heeft Donald Trump in het zand gebeten, de man behaalde ondanks zijn soms verschrikkelijke persoonlijkheid en zijn hopeloze antwoord op de coronapandemie nog steeds meer dan 47 procent van de stemmen.

Dat geeft vooral aan, lijkt me, hoe weinig de Trump-stemmers van de Democraten moeten weten. Zij zullen zich mateloos ergeren aan een aantal progressieve accenten en aan de grote gangmaakster van de hervormingsagenda, Kamala Harris. Daarmee spreek ik geen waardeoordeel uit over de agenda van Biden en Harris, ik maak louter een inschatting van het effect van hun beleid en stijl op de verdeeldheid van het land.

Biden zal met tegenwind te kampen krijgen. Trump was een erbarmelijke crisismanager tijdens het coronajaar, maar Biden zal de structurele gevolgen van de pandemie moeten opvangen. De vraag is vooral of de Amerikaanse economie zal blijven aantrekken zoals in de voorbije jaren. Het lijkt onvermijdelijk dat er vroeg of laat een terugval optreedt in de spectaculaire vlucht van de beurskoersen. Het succes op Wall Street lijkt niet helemaal in verhouding te staan tot de prestaties in de reële economie.

Er zullen sowieso knopen moeten worden doorgehakt. Het enorme begrotingstekort betekent ofwel meer buitenlandse schuld, ofwel minder overheidsuitgaven, ofwel méér belastingen. Dat laatste is opnieuw een oorlogsverklaring aan de Republikeinen, maar zonder meer overheidsuitgaven wordt het heel moeilijk om wat te doen aan de groeiende segregatie in de samenleving: het gebrekkige onderwijs en de beperkte investeringen in arme wijken en plattelandsgemeenschappen.

Amerika betaalt vandaag de prijs voor het decennialange ontbreken van investeringen in infrastructuur, het tomeloze consumeren op krediet en het negeren van de steeds luidere kreten van woede in de samenleving. De positie van de VS in de wereld staat onder druk. Het land wordt bijna gedwongen om de eigen belangen krachtiger te verdedigen.

Joe Biden zal wellicht proberen om dat vaker te doen via partnerschappen en internationale organisaties. Maar laten we wel wezen: zelfs als er nieuwe gesprekken komen over handelsverdragen, dan nog zullen de Amerikanen proberen hun offensieve belangen door te drukken, de positie van hun technologiekampioenen te verdedigen en de handelstekorten terug te dringen. Qua veiligheid zal Washington bondgenoten blijven vragen om méér te investeren in defensie. Fluwelen handschoenen met daarin gebalde vuisten, dat wordt wellicht het handelsmerk.

In veel andere kwesties blijft de huidige lijn behouden. De machtsbalans met China is dé prioriteit, dus de aandacht zal verder opschuiven naar Azië en Europese landen zullen worden aangemaand om mee te werken. En wellicht wordt het voor Europese hoofdsteden moeilijker om een vraag van de minzame Biden in de wind te slaan dan een vraag van Trump. Ook Biden zal druk blijven zetten op Europa om te komen tot een beter evenwicht met Rusland. Hij is evenmin een fan van de Nord Stream II-pijpleiding tussen Rusland en Duitsland. Met Iran zal opnieuw gesproken worden, maar eveneens met de voorwaarde om ook het rakettenprogramma en de steun aan groeperingen als Hezbollah stop te zetten.

De veranderingen zullen dus niet zo groot zijn op korte termijn. En wat 2024 betreft: laten we vooral heel goed de onderstroom van emoties en bezorgdheden in de Amerikaanse politiek in de gaten houden. Zelfs met Trump uit het Witte Huis zal het trumpisme blijven bestaan.