‘De kans bestaat dat we binnenkort naar een genocide kijken alsof ze een aflevering van ‘Thuis’ is’

Ons medeleven is niks waard als we meegaan in de banale illusie dat het zinloos is om in te gaan tegen kwaad

‘s Avonds zien we kinderen sterven, volgen we een genocide mee vanuit onze woonkamer, en even snel als die beelden verdwijnen horen we de gruwel een plek te geven. Want al zou de wereld stil moeten staan bij de aanblik van dit onrecht, morgen draait die onherroepelijk verder en worden we op ons werk verwacht.

Onder ‘de banaliteit van het kwaad’ verstaat filosofe Hannah Arendt hoe het kwaad zich kan manifesteren wanneer individuele verantwoordelijkheid verloren gaat. Dat wordt al weken karikaturaal bewezen. Maar de redenering werkt ook omgekeerd: het idee van verantwoordelijkheid gaat verloren door de banalisering van het kwaad. Als de gang van zaken niet van bovenuit wordt stopgezet, heeft het dagelijkse hoe dan ook voorrang, ook op massale woede en verdriet. De tirannie van het banale zorgt ervoor dat wij, zelfs geconfronteerd met de grootste misdaden, daar niet op kunnen reageren. Want ‘wat kunnen we doen?’ Dus we doen weer verder, we moeten nog een deadline halen en een feestje bijwonen en voor we het weten is het onrecht verteerd. Het banale geeft het kwade vrij spel.

De vermorzelende normaliteit staat als een muur tussen ons en de burger die we willen zijn. Als een muur tussen ons en de wereld die we onze kinderen toewensen. En die muur wordt vandaag doelbewust almaar hoger opgetrokken. Door de massa’s te negeren die de straat op gaan om de banaliteit te breken. Door noodkreten te bestempelen als meningen. Door politici die zich onthouden bij stemmingen alsof het over de kleur van nieuwe gordijnen gaat. Door mensen die hun verantwoordelijkheid wél opnemen als hysterisch en gevaarlijk weg te zetten.

De kans bestaat dat die strategie uiteindelijk werkt, en dat we binnenkort ook naar een genocide kijken alsof ze een aflevering van Thuis is. Dan zijn we onze menselijkheid helemaal kwijt. Maar ook nu we het nog ‘erg’ en ‘triest’ vinden, is die verontwaardiging niks waard als we er niet naar handelen. Is ons medeleven niks waard als we meegaan in de banale illusie dat het zinloos is om in te gaan tegen kwaad. Voor zo veel mensen in België – die familie of vrienden hebben in Palestina, die de dreiging ook hier voelen – is het onmogelijk om nu gewoon mee te draaien. Voor hen staat de wereld ongewild al weken stil. Laten we naast hen staan, tonen dat ze niet alleen zijn. Laten we stoppen met doen alsof, disruptief handelen en leren om de normaliteit te doorbreken wanneer we begrijpen dat wat gebeurt niet normaal is.

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.