De Italiaanse regering stelde vrijdag haar begrotingsopmaak voor, met een tekort van 2,4%. De financiële markten en de Europese Unie reageren allerminst positief.
Het Italiaanse begrotingstekort zal de komende drie jaar niet 1,9%, maar 2,4% bedragen. Luigi Di Maio, de vice-premier en het gezicht van de Vijfsterrenbeweging, heeft zijn slag thuisgehaald. In de begroting 2019, die Italië volgende maand bij Europa moet indienen, wist hij zijn Reddito di Cittadinanza, een verzekerd basisinkomen voor de armste Italianen, binnen te halen en hij schreeuwde het donderdagavond van het balkon van het Palazzo Chigi in Rome, de ambtswoning van eerste minister Giuseppe Conte.
Financiële markten in het rood
Maar de reactie van de financiële markten bleef niet uit. Vrijdag zakte de beurs in Milaan diep in het rood tot -3,7% en steeg de rente op tienjarige Italiaanse staatsobligaties naar 3,15%. De spread, het verschil met de rente op tienjarige Duitse staatsobligaties en de graadmeter voor de nervositeit op de financiële markten, klom naar 2,7%. Een eerste schot voor de boeg van deze populistische regering die liever uitgeeft dan bespaart.
Met zijn gigantische overheidsschuld van 2300 miljard euro valt Italië niet te redden met bailouts zoals Griekenland.
Volgens Eurocommisaris van Economische Zaken Pierre Moscovici schiet de Italiaanse regering zich in eigen voet door schulden bij te maken, omdat zo de rente klimt op de staatsobligaties waarmee ze haar schulden financiert en dat de schulden alleen maar groter maakt: ‘De Italianen mogen zich niet vergissen, elke euro die ze meer betalen voor hun schuld is een euro minder voor autosnelwegen, scholen en sociale rechtvaardigheid’, zei hij in een interview op Bfm Tv. Maar hij voegde eraan toe dat de dialoog met de Europese Commissie open blijft en dat hij geen voorstander is van sancties.
Als Europa het begrotingsontwerp verwerpt, dan storen we ons daar niet aan en gaan gewoon onze gang, riposteerde Matteo Salvini, Lega-leider en vice-premier. Salvini laat geen gelegenheid onbenut om Europa te provoceren en de schuld te geven voor alles wat misloopt in zijn land: de migratiecrisis, de economische stilstand, de hoge pensioenleeftijd tot zelfs de instorting van de Morandi-brug in Genua. De gebrekkige infrastructuur is het gevolg van de opgelegde Europese bezuinigingspolitiek, zei hij na de ramp.
Veel gematigder was ditmaal de reactie van vice-premier Di Maio, die zei het overleg af te wachten met de Europese Commissie en in geen geval de confrontatie te zullen opzoeken. Maar het verbale vuurwerk van deze regering kost hen geld. Bij elke opstoot van de rente na een of andere anti-Europese uitspraak betaalt het land meer voor de herfinanciering van zijn schuld. Alleen al om die staatsschuld te herfinancieren heeft Italië de komende vijf jaar ruim 200 miljard euro per jaar nodig.
Enorme staatsschuld
Omdat Italië een schuld heeft van 132% van zijn bruto binnenlands product, meer dan het dubbele van wat de Europese Unie toelaat – 60% van het bbp is de limiet – moet het zich houden aan het Europese Stabiliteitspact, dat een begrotingstekort van slechts 1,6% had uitgestippeld voor het land. Minister van Economie Giovanni Tria, een partijloze technocraat en economiehoogleraar, die in de regering werd opgenomen nadat president Pietro Mattarella zijn veto had gesteld tegen de euroscepticus Paolo Savona op die post, moest erop toezien dat de begroting niet te fel ontspoorde.
Een stijgende Italiaanse rente kan een kettingreactie veroorzaken in Europa en zelfs een nieuwe eurocrisis uitlokken.
Onlangs beloofde hij Europa nog dat het begrotingstekort niet boven 2% zou uitkomen. Maar dat hij daardoor in aanvaring zou komen met de coalitieregering van de Vijfsterrenbeweging en de rechtse Lega stond in de sterren geschreven. De Lega dreigde er bij monde van fractieleider in de Kamer Riccardo Molinari openlijk mee hem de laan uit te sturen, als hij zich niet schikte naar de regering. Om haar populistische regeerprogramma uit te voeren moest ze 2,4% in het rood gaan en zo zou geschieden.
Drie speerpunten
In het regeerprogramma zijn de drie speerpunten de bijpassing van het basisinkomen tot 780 euro per maand, een aanpassing van de pensioenwet Fornero en de invoering van een vlaktaks van 15%.
In 2019 trekt de regering daarvoor 33 miljard euro uit, waarvan 27 miljard via deficit spending, vrij vertaald door een bijkomende put in de begroting te maken. De regering hoopt daarnaast 5 miljard achterstallige belastingen te innen bij particulieren door een deel van hun schulden bij de fiscus kwijt te schelden.
Voor de bijpassing van het basisinkomen tot 780 euro per maand maakt de regering 10 miljard euro vrij. 6,5 miljoen Italianen die onder die drempel leven, de pensioentrekkers inbegrepen, komen ervoor in aanmerking. Werkzoekenden die drie jobaanbiedingen weigeren verliezen echter hun recht op deze uitkering.
Achter het terugschroeven van de pensioenhervormingen in de wet Fornero stonden beide partijen. In een land waar de vergrijzingskost de komende jaren extra hard zal stijgen roeit deze regering in Europa tegen de stroom op. Ze maakt het mogelijk om haar werkende bevolking vervroegd met pensioen te laten gaan vanaf 62 jaar.
Het quotum 100 als optelsom van leeftijd en aantal jaren betaalde pensioenbijdragen is dan de regel. Wie 62 jaar is heeft voldoende aan 38 gewerkte jaren enz. In 2019 zouden 400.000 kandidaat-gepensioneerden in aanmerking komen en zou de pensioenverlaging 8 miljard euro kosten. De officiële beweegreden achter deze maatregel is dat hij banen vrijmaakt waarvoor jongeren kunnen worden aangeworven.
Van de invoering van de vlaktaks van 15% genieten het eerste jaar alleen de kleine ondernemingen en pas vanaf 2020 de particuliere belastingbetalers. De vlaktaks was een programmapunt van de Lega.
Dat Salvini een ramkoers met Europa niet schuwt, is een welbewuste strategie.
Volgens de zakenkrant Il Sole 24 Ore heeft de financiële wereld uit dit begrotingsvoorstel afgeleid dat er voortaan niet langer moet worden geluisterd naar de sussende woorden van minister Tria, maar naar de vice-premiers Di Maio en Salvini om de werkelijke bedoeling van deze regering in te schatten. Voor beiden is een begrotingsdeficiet van 3% de grens die niet mag worden overschreden, voor Tria was dat 2% maar hij bond in.
Schuldenberg
Wat de obligatiebeleggers bijzonder wantrouwig maakt is dat de Europese Centrale Bank eind dit jaar zijn inkopen van staatsobligaties – ook Italiaanse – stopzet in het kader van zijn kwantitatieve easing programma om de te lage inflatie aan te zwengelen. Momenteel heeft de ECB al 356 miljard euro Italiaanse staatsobligaties opgekocht op de secundaire markt, wat de rente enigszins kunstmatig laag houdt. Bij een sneller stijgende rente kunnen er verkoopgolven optreden die de turbulentie op de markten veroorzaakt. De Italiaanse banken en verzekeraars hebben voor honderden miljarden euro Italiaanse staatsobligaties op hun balans geladen. Stijgt de rente, dan daalt de koers van die obligaties in waarde en verkleint ook de kapitaalbuffer op hun balans. Daarom zakt de koers van de meeste Italiaanse bankaandelen vrijdag tussen 7 à 10%.
Een stijgende Italiaanse rente kan een kettingreactie veroorzaken in Europa en zelfs een nieuwe eurocrisis uitlokken. Met zijn gigantische overheidsschuld van 2300 miljard euro valt Italië niet te redden met bailouts door overheden en Europese noodfondsen zoals Griekenland of Portugal. Komt daarbij dat de rating agentschappen S&P en Moody’s, die de kredietwaardigheid van de Italiaanse staat beoordelen bij de uitgave van obligaties, in oktober ook hun nieuwe rating bekendmaken. Een downgrading kan de turbulentie verergeren.
Een regering met twee stemmen
Voor elke grote beslissing communiceert deze regeringe met twee stemmen: die van de Lega en die van M5S. Beide partijen willen hun trofeeën binnenhalen en vooral Salvini probeert daarbij de perceptie naar zijn hand te zetten door vooral geen toegevingen te doen en ongegeneerd zijn eigen koers te varen. Het legde hem geen windeieren. In de peilingen heeft zijn partij de Vijfsterrenbeweging voorbijgestoken.
Net zoals Trump voert hij uit wat hij in zijn campagne heeft beloofd. Daarom houdt hij de Italiaanse havens dicht voor schepen die met vluchtelingen aanmeren en steunt hij openlijk het soevereinistische en ondemocratische bewind van de Hongaarse premier Viktor Orban, die aan de staatsgrens afrasteringen optrekt tegen migranten. De Vijfsterrenbeweging veroordeelt Orbans inbreuken tegen de democratie en tegen de scheiding van de rechterlijke, wetgevende en uitvoerende machten in het Europese Parlement en wil een Europese oplossing voor de immigratie en geen eigengereide koers zoals Orban die vaart.
Dat Salvini een ramkoers met Europa niet schuwt, is een welbewuste strategie. Tijdens zijn campagne zei hij openlijk dat de Europese Unie en de Europese Centrale Bank Italië nooit zouden laten vallen, omdat een escalerende schuldencrisis ook de eurozone zou meesleuren en dat onvermijdelijk het einde van de munt zou betekenen. Daarom is hij niet bang om de confrontatie met Europa op te zoeken. Overigens was hij een jaar terug nog een felle pleitbezorger van de italexit en lekte een geheim plan van de Lega uit over hoe Italië het best te werk kon gaan om de eurozone te verlaten. Het was de alliantie met Forza Italia van Berlusconi en later de coalitie met M5S die hem ertoe bracht zich gematigder op te stellen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
