Na de huiszoeking bij Trump: dreigend geweld in de bananenrepubliek

De huiszoeking bij Donald Trump in Mar-a-Lago heeft vrijwel meteen een golf van dreigementen op gang gebracht tegen FBI en andere politiediensten. Het bleef niet bij dreigementen.

FBI-baas Christopher Wray, aangesteld door Donald Trump, sloeg woensdag alarm. Hij noemde de vele dreigementen na de huiszoeking, waarbij gezocht werd naar documenten die Donald Trump onrechtmatig uit het Witte Huis zou meegenomen hebben, ‘betreurenswaardig en gevaarlijk’. ‘Geweld tegen wetshandhaving’, aldus Wray, ‘is niet het antwoord, het doet er niet toe wie je overstuur maakt.’
De volgende dag bleef het niet bij een dreigement.

Een 42-jarige Amerikaan, Ricky Shiffer, probeerde zich een weg te schieten door het kogelvrij glas van een FBI-kantoor in de stad Cincinnati. Nadat hij op de vlucht geslagen was, vond Shiffer wellicht zelf nog de tijd om zelf verslag te doen op Truth Social, het sociale netwerk van Donald Trump (er is een account met zijn naam en zijn foto, onderzoekers hebben niet bevestigd dat de account ook aan de schutter toebehoort). ‘Wel, ik dacht dat ik een weg kon vinden door kogelvrij glas, en dat was niet zo. Als je niet meer van me hoort: het klopt dat ik probeerde de FBI aan te vallen, en het betekent dat ik ofwel van het internet gehaald ben, de FBI me vatte, of dat ze de gewone politie op me afstuurden.’

Een uur of zes na zijn vruchteloze aanval op kogelvrij glas, en na een urenlange poging om doorheen de staat Ohio zijn achtervolgers af te schudden, kwam Shiffer om het leven tijdens een confrontatie met de autoriteiten. Hij beschikte over een spijkerpistool en een semiautomatisch wapen.  

Shiffer, die tijdens de oorlog in Irak gespecialiseerd werk in een onderzeeër had verricht, werd blijkbaar tot zijn daad aangezet door de huiszoeking in Mar-a-Lago. Hij maande, nog altijd in de veronderstelling dat de accounthouder en de schutter dezelfde persoon zijn, zijn schaarse volgers op Truth Social aan ‘te vergaren wat je nodig hebt om klaar te zijn voor de strijd’. ‘Ze hebben ons geconditioneerd om tirannie te aanvaarden.’ ‘Ik stel oorlog voor.’

De Shiffer op Truth Social was niet de enige die oorlog voorstelde, bleek ook tijdens het weekend nog. De FBI bleef maar waarschuwen voor de vele dreigementen tegen de dienst in het algemeen en specifiek tegen mensen die bij de huiszoeking betrokken waren, zoals de rechter die de toestemming ervoor had gegeven.

‘Raid’ of huiszoeking?

Die huiszoeking, die in de loop van maandag doorging, was zeker ongewoon. Het was volgens Amerikaanse media (en volgens Donald Trump) de eerste keer in de geschiedenis dat de FBI een huiszoeking verrichtte bij een ex-president en dat op zoek naar documenten die in het archief thuishoorden en/of de regels op geheimhouding schonden.

Maar nog vreemder waren de reacties erop.

Donald Trump zelf maakte het nieuws maandagavond wereldkundig. Dat gaf hem de gelegenheid om een eerste versie van de werkelijkheid uit te proberen. ‘Dit zijn donkere tijden voor ons land’, begon zijn mededeling: ‘Mijn mooie thuis, Mar-a-Lago in Palm Beach, Florida, is op dit ogenblik onder belegering, binnengevallen en bezet door een grote groep FBI-agenten.’

Trump had het over een ‘onaangekondigde en onnodige’ ingreep van Democraten om hem te beletten een nieuwe gooi naar het presidentschap te doen, over het soort ‘aanval’ dat ‘alleen mogelijk was in gebroken Derde Wereldlanden’. ‘Amerika is nu een van die landen geworden, corrupt op een tot nu ongezien niveau.’

De term inval (raid) was essentieel in zijn betoog. De militaire termen (belegering, bezet) waren niet onschuldig. Kort na zijn mededeling daagden aanhangers op om Mar-a-Lago tegen belagers te verdedigen.

Het ging, bleek al snel, om een huiszoeking. Er was op toegezien dat het zonder groot misbaar zou gebeuren, door mensen in burger. Trump was zelf in New York, de FBI-ploeg had de beveiliging van de ex-president in Mar-a-Lago kort voor de huiszoeking op de hoogte gebracht van wat er te gebeuren stond.

Maar de terminologie van Trump had een impact. CNN, dat live over de zaak berichtte, schakelde pas na een tijd, en middenin een segment, over van ‘raid’ naar ‘search’ (huiszoeking). Het linkse MSNBC en het rechtse Fox News bleven het nog veel langer over een raid hebben.

In de twee dagen na de huiszoeking stookten partijgenoten de woede die uit Trumps mededeling sprak verder aan. Ron DeSantis, gouverneur van Florida en volgens de peilingen een potentiële rivaal van Trump in de Republikeinse presidentsnominaties, had het over iets wat zou gebeuren in een ‘bananenrepubliek’. Rick Scott, senator uit Florida, vergeleek de FBI met de Gestapo en de Stasi. De andere senator uit de staat, Marco Rubio, vergeleek wat gebeurde met Cuba en Nicaragua waar de machthebbers ‘hun politieke rivalen politieke tegenstanders in de gevangenis gooien of verbannen’.

Meerdere verkozenen riepen op tot acties tegen FBI en het ministerie van Justitie.

Marjorie Taylor Greene, lid van het Huis van Afgevaardigden uit de staat Georgia, en voormalig aanhanger van QAnon, pleitte in een tweet voor het afbouwen van de financiering van de FBI en de ontmanteling van het ministerie van Justitie.

De aanval tegen het ministerie van Justitie werd ook overgenomen door de opper-Republikein in het Huis van Afgevaardigden, Kevin McCarthy. ‘Ik heb genoeg gezien’, tweette hij. ‘Het departement van Justitie heeft een ontoelaatbare vorm van gewapende politisering bereikt. Wanneer de Republikeinen de meerderheid in het Huis terugwinnen, zullen we onmiddellijk het departement doorlichten.’ ‘Minister (van Justitie Merrick, red.) Garland, houd je documenten bij en maak je kalender vrij.’

Anderen, onder meer senator Rand Paul, suggereerden dat de FBI evengoed belastend materiaal zou kunnen planten tijdens de huiszoeking. De FBI leek ineens de grote vijand van de Republikeinen, een partij die tot voor 2016 blindelings law and order verdedigde.

De achterliggende gedachte in vele commentaren was ook: als de van bovenhand gestuurde politiediensten bij de ex-president kunnen binnenvallen, kunnen ze dat zeker bij een ‘gewone’ burger. ‘Ze komen voor jou’, liet Trumpgetrouw lid van het Huis van Afgevaardigden Jim Jordan weten.

Trump greep de inval meteen aan om fondsen te werven.

Editorialisten in pro-Democratische kranten als The Boston Globe of de Sacramento Bee konden hun hartje ophalen bij zoveel anti-politieretoriek aan Republikeinse kant, waarbij verkozenen, niet gestoord door kennis over de huiszoeking, over bananenrepublieken en over wat ze in 2016 zelf vertelden rond geheimhouding van documenten, gewoon hun trouw aan Trump beleden.

De omkering is toch wel opvallend. In 2016 draaide de Republikeinse presidentscampagne voor een groot deel rond de onbetrouwbaarheid van Hillary Clinton, die een privéserver had gebruikt en zo onveilig was omgegaan met vertrouwelijke informatie. Tijdens verkiezingsmeetings en op de Republikeinse partijconventie in Cleveland werd minutenlang gescandeerd ‘lock her up’. Toen Donald in 2017 aan de macht kwam had hij de regels rond geheime informatie strakker gemaakt.

Maar hijzelf voelde zich niet gebonden door die regels, bleek onder meer toen hij vertrouwelijke informatie van de Israëlische geheime dienst deelde met Russische bezoekers. Op de dag van de huiszoeking publiceerde Trumpspecialiste Maggie Haberman van The New York Times foto’s van klaarblijkelijk door Trump verscheurde documenten in een toiletpot. Het was eerder bekend dat medewerkers door Trump verscheurde documenten aaneenlijmden om ze te kunnen bewaren voor de archiefdienst.

Ook de bewering in Trumps mededeling dat er geen reden was voor de huiszoeking, dat men de documenten gewoon had moeten vragen en dat hij ze goedschiks had overgedragen, bleek niet betrouwbaar. Gaandeweg werd duidelijk dat de VS-archiefdienst maandenlang jacht gemaakt had op de verdwenen memento’s en documenten. In januari 2022, een jaar na Trumps vertrek uit het Witte Huis, waren vijftien dozen teruggestuurd van Mar-a-Lago, maar dat bleek niet alles.

Begin juni hadden onderzoekers Mar-a-Lago bezocht en overleg gepleegd met Trumps advocaten. Een van die advocaten had toen, stellen The New York Times en CNN, een document ondertekend waarin werd beklonken dat alle geheime documenten waren overgemaakt. Korte tijd later wisten FBI en archiefdienst dat dit niet het geval was. Dat was mogelijkerwijs de aanleiding tot de huiszoeking.

Gaandeweg werd meer en meer duidelijk dat het Trumpkamp geen goede uitleg had voor het niet-overdragen van de documenten. Waarom had de president ze ooit meegenomen? Waarom deed men zo moeilijk over de teruggave? Er werden allerlei verklaringen gegeven, zoals dat Trump hun geheime status had opgeheven (dat was zeker niet officieel gebeurd), of dat de verhuisdienst een fout had gemaakt en dat die het dan maar moest oplossen.

In de loop van de week werden de Republikeinse reacties een beetje gematigder. Dat had niet meteen invloed op de dreigementen tegen de FBI. Zaterdag verzamelde een groep gewapende Trumpaanhangers zich aan het FBI-gebouw in Phoenix, Arizona. Arizona is een staat waar publieke wapendracht toegelaten is.

Wat is er gevonden?

Wat is gevonden bij de huiszoeking? Volgens de gepubliceerde lijsten gaat het om elf mappen, waarvan vijf top secret. Van die vijf gaan er één onder de noemer classified/TS/SCI, wat voluit betekent Top secret/sensitive compartmented information. Dergelijke documenten kunnen in principe alleen in een afzondering geraadpleegd worden.

Bij de documenten zat een document over de gratie van Trumps medestander Roger Stone en materiaal over de Franse president Emmanuel Macron. Of er, zoals The Washington Post publiceerde, ook een document over kernwapens tussenzit, is niet bevestigd door de lijst, die overigens niet heel expliciet is.