‘De gratis Britse gezondheidszorg is terminaal’

Vraag waar de Britten wakker van liggen en het antwoord is niet brexit, maar de gezondheidszorg. De geliefde NHS viert binnenkort zijn zeventigste verjaardag. Maar nooit was de crisis zo groot, zegt Lia van Bekhoven. ‘Een financiële hervorming van de gratis Britse gezondheidszorg is onvermijdelijk’.

Je hoeft niet eens een ziekenhuis binnen te lopen om te zien dat de jaarlijkse wintercrisis weer heeft toegeslagen. Langs mijn plaatselijke ziekenhuis fietsend zag ik vanochtend vijf ambulances geparkeerd staan buiten de ingang van de spoedeisende hulp. Een veeg teken.

In die ziekenauto’s liggen patiënten die niet uitgeladen kunnen worden omdat er binnen geen ruimte is hen te behandelen. Zou je door de draaideuren van de hoofdingang gaan, dan loop je op de gang tegen volle brancards, verpleegkundigen die af en aan vliegen en artsen die zieken onderzoeken in bezemkasten. De eervolle traditie van keep calm and carry on indachtig, deelt het Rode Kruis dekens en thee uit.

‘Er liggen hier mensen te sterven op de gang’, schreven artsen uit 68 ziekenhuizen vorige maand aan de Britse premier. ‘Mensen sterven op gangen die wellicht geholpen hadden kunnen worden als er personeel en een bed geweest was’, zei er een op het TV-journaal. Anderen spraken van oorlogszone en humanitaire crisis. Directeur van de NHS Simon Stevens waarschuwde dat, na zeven jaar bezuinigingen, ‘de gezondheidszorg niet alles meer kan doen wat van haar gevraagd wordt’. Om tijdelijk grip op de zaak te krijgen zijn vorige maand alle niet-urgente operaties uitgesteld.

De regering van Theresa May wijdt de huidige ellende aan een griepepidemie, maar dat is net zoiets als de winter de schuld geven van vrieskoude. De reden voor de crisis ligt elders. Het ligt, zoals zoveel in Engeland, bij het verwaarlozen – of tenminste niet aanpassen – van een goed idee. Met de oprichting van de NHS was voor het eerst iedereen in het Verenigd Koninkrijk verzekerd van gezondheidszorg, gratis en voor niks. Geen eigen bijdragen, geen zorgverzekeraars, de overheid financierde ‘van de wieg tot het graf’. Dat was in 1948 een welkom initiatief, maar een groeiende, oudere bevolking en afnemende overheidsfinanciering betekenen dat de NHS nu aan de beademing ligt.

De wachtlijst voor ziekenhuisbehandeling staat op vijf miljoen. Toegang tot orthopedische specialisten, oogchirurgen en zelfs kankerbehandeling wordt dagelijks verder aan banden gelegd. Duizenden verpleegkundigen en artsen, de gierende werkdruk meer dan zat, stappen op. En dat is het meest acute probleem. Personeelstekort is een groter euvel dan geldtekort.

De Britten, met het oog steevast op de korte termijn, liepen er jarenlang de kantjes vanaf. Ze investeerden met mondjesmaat in medische opleidingen. Waarom zou je daar bakken tegenaan gooien als het goedkoper is om medici uit het buitenland te halen? Vooral, maar niet alleen, uit de EU.

En nu is de Britse gezondheidszorg zijn aantrekkingskracht op artsen en verpleegkundigen in den vreemde aan het verliezen. In het ziekenhuis in het West-Londense Kensington waar ik vorige maand was, zei het hoofd van de afdeling oncologie dat 40 procent van alle Europese verpleegkundigen had aangegeven dit jaar terug naar huis te gaan, de meesten naar Spanje en Portugal. Sommigen namen die beslissing omdat ze zich vanwege de brexit niet meer thuisvoelen in Engeland, en omdat de pond sterling in waarde gedaald is, maar vooral omdat de werkdruk in de ziekenhuizen te groot is. Bijna 10.000 Europese verpleegkundigen stapten de afgelopen 18 maanden al op, terwijl het aantal dat naar Groot-Brittannië komt om te werken, daalde met 94 procent.

Iedere winter is het weer raak. Iedere winter is de financiële druk waar de NHS onder gebukt gaat, groter dan het jaar ervoor. En ieder jaar verliest de Britse gezondheidszorg terrein op die in andere, omringende landen. De huidige crisis zal wel weer over gaan, maar niet de noodzaak voor de financiële herinrichting van de Britse gezondheidszorg.