De Franse verkiezingen na Penelopegate: ‘Alles staat in het teken van politieke gelatenheid’

Na de schandalen rond François Fillon en in mindere mate Marine Le Pen komt de aanloop naar de Franse presidentsverkiezingen op kruissnelheid. Weinigen durven nog voorspellingen te doen over wie die zal winnen.

Sinds het Franse satirische weekblad Le Canard Enchaîné twee weken geleden naar buiten bracht dat de Republikeinse presidentskandidaat François Fillon zijn echtgenote Penelope zou hebben betaald om een onbestaande job uit te oefenen, gingen twee woelige weken voorbij. Er volgden een huiszoeking en een ondervraging en later zou blijken dat hij ook zijn kinderen tewerkstelde.

Maandagavond volgde een persconferentie van Fillon. Moraal van het verhaal: ja, hij had zijn vrouw en kinderen in dienst genomen en ja, dat was niet geheel ethisch, maar nee, het was niet illegaal.

‘Fillon heeft de tactiek van de realpolitik gekozen’, zegt Frederik Dhondt, docent publiekrechtsgeschiedenis aan de VUB, de UA en de UGent. ‘Hij heeft erop gerekend dat dat binnen de politieke klasse niet zo erg wordt gevonden en dat zijn kernelectoraat, dat massaal op hem stemde tijdens de voorverkiezingen, hem dit schandaal zal vergeven.’

Waarnemers speculeerden er even over dat Fillon zich zou terugtrekken uit de race naar het Elysée, maar er was simpelweg geen opvolging op de Franse rechterflank. ‘Hij benadrukte dat hij de enige is op rechts die Le Pen kan tegenhouden, en dat klopt ook’, verduidelijkt Dhondt. ‘Nicolas Sarkozy is dinsdag doorverwezen naar de correctionele rechtbank, omdat hij beschuldigd wordt van fraude in de financiering van zijn verkiezingscampagne. Alain Juppé, die strandde in de tweede ronde van de voorverkiezingen, verklaarde eerder op Twitter dat hij Fillon niet wilde opvolgen.’

Dat Fillon de enige valabele kandidaat is, neemt voor Dhondt niet weg dat zijn verklaringen ongeloofwaardig overkwamen. ‘Niemand gelooft dat Fillon niets verkeerds heeft gedaan.’

De peilingen zijn het niet met elkaar eens over de exacte percentages, maar dat Le Pen en Macron, in die volgorde, de tweede ronde zouden halen, daar zijn ze het allemaal over eens. Dhondt waarschuwt dat de peilingen zelden gelijk hebben in Frankrijk: ‘Tijdens de laatste verkiezingen voorspelden de peilingen altijd de resultaten in Parijs, maar niet in de rest van Frankrijk.’

Macron zal nog klappen krijgen, verzekert Dhondt. Als minister van Economie en architect van de bijzonder liberale arbeidswet, waar de Fransen afgelopen zomer nog tegen protesteerden, is hij een van de exponenten van het beleid van zittend president François Hollande.

Net van dat beleid willen de Fransen af. ‘Alle kandidaten positioneren zich tegenover het systeem, maar dat is bij bijna geen enkele geloofwaardig’, zegt Dhondt. ‘Macron kan zijn verleden niet verbergen door een burgerbeweging op te richten. Benoît Hamon, de winnaar van de socialistische primaires, zal nog terrein winnen, maar is ook al een oude rot in het politieke vak. Fillon belooft schoon schip te maken en 500.000 ambtenarenbanen te schrappen, maar betaalt intussen zijn vrouw en kinderen met overheidsgeld.’

Blijft over: Marine Le Pen, de schatrijke frontvrouw van Front National die zich profileert als vrouw van het volk. Ook zij kreeg afgelopen week een schandaaltje te verwerken. Het Europees Parlement hield de helft van haar loon in, nadat bleek dat ze medewerkers die met Europees geld had betaald voor haar eigen partij had ingezet. ‘Wie Fillon vergeeft, moet Le Pen ook vergeven. Bij haar ging het om minder geld en haar medewerkers werkten wel definitief, terwijl dat voor de vrouw van Fillon nog altijd niet duidelijk is’, verklaart Dhondt. ‘Vergeet daarbij niet dat het euroscepticisme in Frankrijk groot is en dat de Fransen niet echt bezig zijn met wat er in Europa gebeurt.’

Conclusie: niemand kan op dit moment voorspellen wie op 23 april en 7 mei zijn zitje in het Elysée zal verzekeren, besluit Dhondt. ‘Het is heel moeilijk om nu te bepalen hoe de verhoudingen liggen, omdat alles in het teken staat van de afwijzing van het beleid van Hollande en de politieke gelatenheid die daarmee gepaard gaat. Dat Fillon niet is opgestapt, kan erop duiden dat Penelopegate niet zo’n grote impact zal hebben op het verloop van de verkiezingen.’