‘De Franse traditionele partijen staan nog niet totaal buitenspel’

Ook de volgende weken en maanden speelt de traditionele politiek nog een belangrijke rol in Frankrijk, schrijft Knack.be-redacteur Jasper Van Loy. ‘Gevestigde politici aanvallen is één, een land besturen is twee.’

Het scenario dat velen voorspelde voor de Franse verkiezingen, lijkt zich na zondag verder uit te rollen. Nadat een socialist vijf jaar lang allesbehalve socialistisch reageerde, faalt de traditionele politiek in het stemhok. Voor de eerste keer in de Franse geschiedenis geraakte noch traditioneel links noch traditioneel rechts in de tweede ronde. In de plaats daarvan krijgen we een duel tussen de rechts-populistische Marine Le Pen en Emmanuel Macron, de centrumkandidaat met zijn burgerbeweging En Marche!

Aan een voorspelling over wie van de twee wint, waag ik me niet, maar over dat falen van de traditionele politiek valt ook wat te zeggen. Dat een groot deel van de Franse kiezers voor een niet-traditionele kandidaat heeft gekozen – waarmee ik klassiek links of rechts bedoel – is ontegensprekelijk een belangrijk signaal. De Fransen willen een president die doet wat hij of zij belooft en zijn achterban niet verraadt zoals François Hollande dat heeft gedaan.

Maar of de traditionele Franse politiek gisteren haar sterfdag heeft meegemaakt? Niet helemaal, en niet alleen omdat één verkiezing de nieuwe politieke lente niet maakt.

Ten eerste haalt een figuur als François Fillon, die met al zijn schandaaltjes en affaires bijna een typische Franse presidentskandidaat kan worden genoemd, nog steeds twintig procent. Ten tweede zal dat traditionele kiespubliek de volgende weken als kingmaker fungeren. Zowel Fillon als socialist Benoît Hamon lieten al weten dat ze geen Marine Le Pen in het Elysée willen. Maar waarom zou een kiezer van de conservatieve, islamkritische Fillon zich bijvoorbeeld laten verleiden om voor het beleid zonder migrantenquota van Emmanuel Macron te stemmen? En wat doen de kiezers van de radicaal-linkse Jean-Luc Mélenchon, die stevig naar rechts moeten oprukken om zelfs maar op Macron te stemmen?

En of de kandidaten zelf zo anti-establishment zijn, valt nog te bezien. Macron heeft een verleden als bankier, was twee jaar minister van Economie in de regering-Hollande waar nu zo massaal werd tegen gestemd. De man die vandaag een burgerbeweging in grijze hoodies voorgaat, werd opgeleid in de École nationale d’administration, waar enkel de absolute elite wordt geschoold.

Het zijn doelwitten waar Marine Le Pen graag op schiet, terwijl ze zelf al twintig jaar in de politiek zit en een behoorlijk vermogen heeft. Wie zich wil verdiepen over de Le Pens en hun vermogen, kan het pas verschenen De weg naar de macht van René ter Steege of de voorpublicatie ervan op Knack.be lezen.

De traditionele politiek aanvallen is één, een land besturen is twee. Wie het ook wordt, Frankrijk krijgt straks een president met een partij dan wel beweging zonder bestuurservaring, en dat op een kleine twee maanden voor levensbelangrijke parlementsverkiezingen. De nieuwe bewoner van het Elysée zal dus partners moeten zoeken, en waar die beter te vinden dan in de partijen die de afgelopen decennia de plak hebben gezwaaid?