De 6 fouten van Kamala Harris: waar liep het verkeerd voor de Democraten?
Ondanks hoopvolle peilingen boekte Donald Trump een ongeziene overwinning. Welke fouten hebben Kamala Harris en de Democratische campagne gemaakt?
Hoewel beide kandidaten nek-aan-nek gingen in de peilingen kwam Kamala Harris nooit in de buurt van de overwinning. Donald Trump haalde al snel cruciale swingstaten als Georgia en Pennsylvania binnen. De befaamde Blue Wall, de oude arbeidersstaten die traditioneel steevast Democratisch stemden, kozen net als in 2016 voor Trump. Voor de Democraten is het een verpletterende nederlaag.
Trump is bovendien de eerste Republikeinse kandidaat sinds 2004 die erin slaagt om de popular vote te winnen. De achterban waarmee Trump zijn tweede ambtstermijn ingaat, is de meest diverse die een Republikeinse president ooit achter zich wist te scharen.
Waar is het misgelopen voor de Democraten? Welke fouten maakte Kamala Harris?
Late wissel, makke campagne
De Harriscampagne stond van bij het begin onder enorme tijdsdruk. Kamala Harris werd pas op 21 juli de Democratische presidentskandidaat, nadat Joe Biden na een voor hem desastreus debat zijn plaats had afgestaan. Nochtans waren de peilingen voor Biden in de swingstates al vele maanden slecht. Uiteindelijk had Harris slechts 107 dagen om een campagne uit de grond te stampen. Op die manier ging kostbare tijd verloren.
Aanvankelijk steeg Harris in de peilingen, maar die groei bleek eindig. ‘De grootste fout is misschien geweest dat de Democraten uit tijdsgebrek geen voorverkiezing hebben gehouden’, zegt Paul Verhagen, Amerikakenner bij het Hague Centre for Strategic Studies en zelf een overtuigd Democraat. ‘Daardoor miste Harris een bepaalde democratische legitimiteit. Daar hebben veel kiezers blijkbaar slecht op gereageerd.’ Het hielp ook niet dat Democratische leiders lange tijd de schijn ophielden dat er geen cognitief verval was bij Biden. Dat blijkt achteraf gezien mogelijk een cruciale fout.
Mede door die gebrekkige voorbereiding miste de campagne van Harris soms snee. Harris domineerde weliswaar het enige debat dat beide kandidaten met elkaar hadden, maar slaagde er finaal niet in haar elan door te trekken. Ondanks events in de verschillende strijdstaten lag het tempo van Harris’ campagne lager dan dat van pakweg Barack Obama destijds. Voor een presidentskandidate die beweerde dat ze streed voor het voortbestaan van de Amerikaanse democratie, mag dat toch enige verbazing wekken.
Onzichtbare vicepresident
Dat Kamala Harris die achterstand moest inlopen, heeft ze ook te danken aan de manier waarop ze het vicepresidentschap invulde. Harris was grotendeels onzichtbaar als vicepresident. Dat heeft natuurlijk te maken met de aard van het ambt: veel presidenten hebben een broertje dood aan een al te actieve adjunct. Ook Joe Biden koos ervoor om Harris in de schaduw te houden. Ze mocht zich bezighouden met onderwerpen als stemrecht, vrouwen op de arbeidsmarkt en ruimtevaart. Op geen van die onderwerpen kon Harris memorabele verwezenlijkingen voorleggen.
Harris’ meest in het oog springende taak bestond erin om de ‘onderliggende oorzaken’ van de immigratie vanuit Centraal-Amerika aan te pakken. Harris beloofde economische investeringen in Midden-Amerikaanse landen, zodat de lokale bevolking meer redenen zou hebben om ter plekke een bestaan uit te bouwen. Harris’ missie stierf bovendien al snel een stille dood. Sinds 2021 maakte ze welgeteld één trip naar Centraal-Amerika.
Binnen Harris’ entourage leefde al langer het idee dat Harris te weinig respect kreeg. Er waren zelfs suggesties binnen de Democratische Partij dat Biden, toen hij nog kandideerde om zichzelf als president op te volgen, beter een andere running mate zou zoeken.
De Democratische Partij heeft een structureel probleem
Kamala Harris, en bij uitbreiding de Democratische Partij, hebben mogelijk nog een groter probleem: hun kiezers. Die zijn over tal van onderwerpen hopeloos verdeeld. ‘De huidige Democratische coalitie van kiezers is enorm moeilijk bij elkaar te houden’, zegt Verhagen. ‘Er zijn te veel tegenstrijdige belangen. Het is bijna onmogelijk om al je kiezers tevreden te houden. Dat is op termijn onhoudbaar.’
Waar de Democratische Partij ooit de partij van vakbonden en (eerder laagopgeleide) minderheden was, trekt ze nu vooral een hoogopgeleid en welvarend publiek aan. Het is in zekere zin het probleem waarmee tal van sociaaldemocratische partijen in Europa geconfronteerd worden. ‘Vroeger hadden de Democraten er alle baat bij dat de opkomst hoog lag’, zegt Verhagen. ‘Nu de Democraten in essentie een partij voor hoogopgeleiden zijn, zijn ze juist gebaat bij een lage opkomst.’
‘Harris is er niet in geslaagd Nikki Haley-kiezers voor haar te laten stemmen, en ze is er niet in geslaagd haar eigen achterban te activeren.’
Bovendien blijken etnische minderheden in Amerika een bepaalde vorm van emancipatie ondergaan te hebben. Waar zwarten en latino’s voorheen onlosmakelijk met de Democraten verbonden waren, stemmen ze steeds vaker op Republikeinen. Volgens de exitpoll van NBC stemde maar liefst 45 procent van de latino’s op Trump, meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2020. ‘Het zijn vaak latino’s van de derde en vierde generatie, die eigenlijk weinig hebben met hun land van origine’, zegt Verhagen. ‘Sommigen spreken nauwelijks nog Spaans. Ze gedragen zich eigenlijk als witte stemmers.’
Ook Harris’ pogingen om conservatief neigende vrouwen uit de voorsteden aan te trekken, lijkt weinig succes te hebben gehad. Door samen met voormalig Republikeins boegbeeld Liz Cheney op campagne te gaan, hoopte ze de zogenaamde Nikki Haley-kiezer aan te trekken: vrouwelijke Republikeinen die afknappen op Trumps misogynie. ‘Eigenlijk heeft Harris het slechtste van twee werelden’, zegt Verhagen. ‘Ze is er niet in geslaagd om Nikki Haley-kiezers voor haar te laten stemmen, en ze is er niet in geslaagd haar eigen achterban te activeren.’
8 miljoen migranten
Toen Biden aantrad, beloofde hij een ander migratiebeleid. Waar Trump beloofde een grensmuur te bouwen (waar hij overigens niet in slaagde) en een bevel uitvaardigde om elke migrant die illegaal het land was binnengekomen te deporteren, zou Biden een menselijker beleid voorstaan.
Dat permissievere migratiebeleid had evenwel duidelijke gevolgen. Onder Biden staken meer dan 8 miljoen migranten de zuidgrens over, bijna vier keer zoveel als onder Trump. Trump speelde die ‘grenscrisis’ genadeloos uit. Zo belooft Trump ‘het grootste deportatieplan ooit’ om irregulier verblijvende migranten het land uit te zetten, en belooft hij 10.000 nieuwe grensagenten aan te werven. Een (late) poging vanwege de Democraten om een strenger grensbeleid te voeren, werd door de Republikeinen geblokkeerd in het Congres.
Harris’ rol in Bidens migratiebeleid gaf Republikeinen bovendien de mogelijkheid om Harris weg te zetten als de ‘grenstsaar’ die er niet in slaagde de Amerikaanse grens veilig te houden. De Border Patrol Union, de vakbond die opkomt voor de grensbewakers, sprak expliciet zijn steun uit voor Trump. Pas eind september, in volle campagne, bracht Harris opnieuw een bezoek aan de grens, in een poging om een strikter migratiebeleid te beloven. Tegelijk heeft de Democratische campagne, die rekening moet houden met een uiterst progressieve linkervleugel, die strengere aanpak nooit echt in de verf durven te zetten.
Het is dan toch de economie
Op zich lijkt het economische bilan van Joe Biden absoluut niet slecht. Met een werkloosheidsgraad van 4,1 procent zit de Amerikaanse economie dicht tegen de volledige tewerkstelling. In de nasleep van de pandemie en door de oorlog in Oekraïne steeg de inflatie, maar ook die kreeg Biden halverwege 2023 onder controle. Sinds het einde van de pandemie zijn de Amerikaanse lonen sneller gestegen dan de prijzen. In verhouding met de meeste westerse landen bleek de Amerikaanse economie vlot aan de druk te weerstaan.
Het is heel moeilijk om aan kiezers te zeggen dat hun gevoel verkeerd is en dat alles prima gaat. Daar knappen ze enorm op af.
Toch kampte Bidenomics met een perceptieprobleem. In media werd gewag gemaakt van een vibe-cession: veel Amerikanen hadden het gevoel dat de Amerikaanse economie in recessie ging, zelfs wanneer die sterker groeide dan voorheen. Biden is er onvoldoende in geslaagd zijn trackrecord te verdedigen. Zeker tijdens de laatste, cruciale campagnemaanden bleek hij vaak fysiek en mentaal niet in staat om zijn kiezers te overtuigen van de weldaden van Bidenomics. ‘Het is enorm lastig om die perceptie te keren’, zegt Verhagen. ‘Het is heel moeilijk om aan kiezers te zeggen dat hun gevoel verkeerd is en dat alles prima gaat. Daar knappen ze enorm op af.’
Bovendien nam Harris’ campagne, mede door tijdgebrek, nauwelijks de moeite om haar economische plannen in de verf te zetten. Kamalanomics beloofde het Build Back Better-beleid van Biden grotendeels verder te zetten. Haar pogingen om woekerprijzen in supermarkten tegen te gaan werden voorgesteld als een voorstel om prijscontroles in te stellen. Er waren zelfs opmerkelijke incentives voor kleine ondernemers. Alleen kregen de Amerikaanse kiezers daar nauwelijks iets van mee.
Herman Matthijs: ‘De Amerikanen hebben met hun portemonnee gestemd’
Kamala Harris is een vrouw
Zelfs als Kamala Harris, mede door de omstandigheden, niet de sterkst mogelijke kandidatuur en campagne kon voorleggen, is het duidelijk dat ook haar geslacht haar parten heeft gespeeld. Net zoals in 2016 kon Trump zijn vrouwelijke tegenstrever genadeloos een ‘bitch’ noemen, moedigde hij zijn aanhangers aan Harris weg te zetten als een prostituee en noemde hij haar ‘a shit vice president’. Veel aanhangers voelden zich kennelijk gesterkt door Trumps uithalen. Zoals historica Sophie De Schaepdrijver, die doceert aan de Penn University het op Knack.be treffend verwoordde: ‘Kamala Harris heeft twee fouten gemaakt: ze heeft geen penis en ze is niet wit.’
In tegenstelling tot de campagne van Clinton in 2016 legde de campagne van Harris er op geen enkel moment de nadruk op dat Harris wel eens de eerste vrouwelijke Amerikaanse president zou kunnen worden. Toch deed Harris het nauwelijks beter. ‘Het is de tweede keer dat een zeer competente vrouwelijke kandidaat, die alle kwalificaties heeft, gewoon wordt weggevaagd door Trump’, zucht Verhagen. ‘Dat maakt de Democratische Partij nóg huiveriger om een vrouwelijke presidentskandidaat af te vaardigen.’
Sophie De Schaepdrijver: ‘Kamala Harris heeft twee fouten gemaakt: ze heeft geen penis en ze is niet wit’
Amerikaanse verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier