De dubbele dood van Glenn Ford

Het was leven in een hellegat. Glenn Ford zat 30 jaar in de gevangenis en wachtte bijna even lang op zijn elektrocutie, na een onterechte veroordeling. Toen hij eindelijk vrijkwam, bleek hij longkanker te hebben in de ergste graad. Hij stierf deze week, ongecompenseerd en kwaad.

Het was nooit een glorieus leven, ook toen hij op vrije voeten was. Glenn Ford, eind 1949 geboren, groeide op bij zijn grootmoeder in Californië. Hij worstelde met drugs, gebroken relaties en verre kinderen, voor wie hij niet of ternauwernood bijdroeg. Na verloop van tijd keerde hij terug naar zijn geboorteplaats Shreveport, in Louisiana, waar hij een tijdlang introk bij de vader die hij nooit had gekend.

Hij was aan de drugs. De verslaving was niet heel ernstig, maar toch genoeg om zijn leven te verstoren. Hij deed wat hij kon om legaal aan geld te komen. Hij werkte in een sandwichbar, hij tuinierde in de buurt. Hij had zich net een wapen aangeschaft.

Op 5 november 1983 ging hij langs bij Isadore Rozeman, 58, een slechtziende juwelier en uurwerkhersteller. Hij tuinierde af en toe bij Rozeman, maar dit keer kreeg hij te horen dat er geen werk was.

Een paar uur later werd Rozeman dood aangetroffen, neergeknald, zijn winkel leeggeroofd.

Twee broers werden werden verdacht en uiteindelijk gearresteerd, Jake en Henry Robinson, zware jongens bij wie gestolen goed werd aangetroffen. De vriendin van een van de broers, Marvella Brown, getuigde dat ze op de fatale dag Ford met een pistool in het gezelschap van de Jake en Henry had gezien. Op basis van haar getuigenis werd Ford gearresteerd.

Ford beweerde dat de broers hem gecontacteerd hadden. Ze wilden zijn pistool kopen Ze hadden hem gevraagd om de juwelen voor hen te verpanden, en dat had hij gedaan.

Ford was nooit tevoren betrapt op geweld, of op een zwaar misdrijf zoals roof, terwijl de broers later een spoor van vernieling zouden zaaien. Maar de juwelier had vijf sloten op zijn deur en zou nooit, zegden zijn nabestaanden, de deur hebben geopend voor onbekenden. Ford was geen onbekende, de broers waren dat wel.

De linkshandige heeft het gedaan

De rechtbankexperten maakten drie inschattingen die, bleek achteraf, voorbarig, ongedocumenteerd en wellicht fout waren. Ze plaatsen het tijdstip van overlijden rond de tijd dat Ford naar eigen zeggen was langsgegaan om werk te zoeken. Ze beweerden dat het schot was gelost door een linkshandige (en Ford was de enige linkshandige bij de verdachten). En ze vonden een partiële vingerafdruk die ze met Ford linkten. In de drie gevallen was er op zijn minst gerede twijfel, en hadden de experten, die onervaren en niet zo deskundig bleken, bij kruisverhoor moeten toegeven dat die aanzienlijke twijfel bestond.

De andere verdachten werden vrijgelaten en Glenn Ford, die zijn onschuld onverminderd staande hield, verscheen alleen voor de rechtbank. Procureur Marty Stroud was naar eigen zeggen “in 1984 33 jaar oud. Ik was arrogant, bevooroordeeld, narcistisch en helemaal vol van mezelf. Ik was minder geïnteresseerd in gerechtigheid dan in winst. Om een zin van Al Pacino te lenen uit de film And Justice for All: ‘Winnen werd alles’.”

En dus won hij. Hij negeerde dat er geen moordwapen gevonden was, dat er geen getuigen waren van de moord, en dat zijn hoofdgetuige loog waar iedereen bijstond. Hij negeerde wat hij eigenlijk wel wist: dat hij nepwetenschap als deskundigheid presenteerde. Hij negeerde de andere verdachten, omdat hij echt dacht dat hij de ware dader had gesnapt. Waarom, schreef hij eerder dit jaar, zou je middelen aanwenden voor verder onderzoek als de dader al gevangen zit? Hij hield, argumenteerde hij, geen informatie achter voor de jury, hij had die informatie, die nochtans te vinden was, simpelweg niet gezocht. Hij had een getuige die de broers als daders aanwees, genegeerd, en de informatie over die getuige niet aan de verdediging doorgegeven.

Witte jury, zwarte veroordeelde

Er was erger. Stroud koos tijdens de juryselectie zo dat er alleen witte leden overbleven. Een exclusief witte jury moest oordelen over een verlept uitziende zwarte man. Stroud was tot zo’n selectie in staat omdat selectie op ras in Louisiana in die tijd alleen verboden was als de tegenpartij kon aantonen dat de procureur die techniek wel vaker had gebruikt.

De verdediging werd bij lot aangeduid. Geen van de twee advocaten die Ford kreeg toegewezen, had ooit een proces voor een jury gepleit. De ene advocaat specialiseerde zich in oliezaken, de andere in kleine ongevallen, genre uitglijden en schadevergoeding eisen. Ze hadden geen budget voor tegenexpertises.

Maar ze deden wat ze konden, zegt Stroud nu. Ze slaagden erin het getuigenis van Marvella Brown onderuit te halen. Brown gaf tijdens het kruisverhoor toe dat de politie haar had “geholpen” om tot haar versie van de feiten te komen, dat een oude schietwonde aan haar hoofd haar soms parten speelde. “Ik heb gelogen voor de rechtbank”, zei ze uiteindelijk, “Ik loog over alles”.

Bleven alleen nog de dubieuze experten over, en die hemelde hij op tot hun oordeel onweerlegbaar scheen.

Na een proces dat zeven dagen duurde, had de witte jury aan iets minder dan drie uur genoeg om een doodvonnis over de zwarte man af te roepen.

Stroud werd te allen kante gefeliciteerd. Er werd gevierd, een glas gedronken. Zo’n doodvonnis, gaf hij later toe, werd als positief beschouwd voor zijn carrière. Het maakte een winnaar van hem.

Angola Prison

De veroordeelde verhuisde naar Angola Prison, een van de gruwelijkste gevangenissen in het land. In deze gewezen plantage zijn de slaven vervangen door gevangenen. De streng christelijke directeur organiseerde er bijbelklassen om de gedetineerden ‘discipline’ bij te brengen en ze ervan te weerhouden mekaar de kop in te slaan. 90 procent van de duizenden gevangenen sterft in gevangenschap, ook al omdat de staat Louisiana kwistig omspringt met lange straffen. Het is de heetste gevangenis in het land, met jaarlijks tientallen dagen dat de temperatuur boven 40 graden uitstijgt. Het is een gevangenis waar eenzame opsluiting, soms heel langdurige eenzame opsluiting, meer wordt toegekend dan elders.

De cellen meten 2,4 meter bij 3. Het is, in de omschrijving van bezoekers en bewoners, “een hellegat”.

Terwijl hij aan die omstandigheden probeerde te wennen, en zich voorbereidde op zijn elektrocutie, gebeurde het soort ommezwaai dat vaker plaatsvindt in de VS: eens het doodvonnis uitgesproken is, chieten de anti-doodstrafgroepen in actie en ontfermen die zich over de veroordeelde. Dan worden wel vrijwilligers en middelen vrijgemaakt om processen te voeren, juridische maneuvers om de strafuitvoering te verdagen.

Mysterieuze getuige

Die groepen stelden meteen vast dat er eigenlijk geen bewijs was tegen Ford en dat er veel redenen waren om het vonnis te herzien. Onder meer de ondermaatse verdediging werd aangegrepen.

Maar dat alles was knap lastig in Louisiana, waar de doodstraf populair blijft. Beroep na beroep werd afgewezen. Uitstel werd wel verkregen, soms op het allerlaatste moment. Zo was de elektrocutie vastgelegd op 28 februari 1991. Die datum wist men te verleggen.

Tijdens zijn verblijf in de dodenafdeling zijn er 26 medegevangenen geëxecuteerd.

Ford had kapotte knieën en een hoge bloeddruk. Voor de mannen in de dodencel is er weliswaar per dag een uur ‘luchten’ voorzien, maar de laatste zeven jaar kwam Ford gewoon niet meer buiten. Liever dan, zoals de regel is in Angola Prison, een uur lang in een individuele kooi in de zon te gaan staan, speelde hij schaak met een andere bewoner van de dodenvleugel. Elk voor een bord terwijl ze de zetten door de tralies riepen.

Wanneer precies is niet duidelijk maar allicht ergens in 2013 dook een anonieme maar betrouwbaar getuige op die stelde dat een van de ooit verdachte broers de moord op de juwelier had bekend. Die broers zitten intussen allebei lange gevangenisstraffen uit voor een serie andere bloedige misdaden. Volgens de getuige was Glenn Ford niet bij de moord op de juwelier aanwezig, en was hij niet bij dat misdrijf betrokken. De broer die volgens de getuige de moord bekend heeft, is tot op vandaag in deze zaak nog niet vervolgd.

Nog vele maanden na dat getuigenis, in het voorjaar van 2014, kwam Ford vrij. Toen zijn advocaat hem het heuglijke nieuws telefonisch meldde, weigerde Ford hem te geloven. Hij sjokte hoofdschuddend terug naar de schaakpartij die hij met een andere terdoodveroordeelde speelde.

Echte lepels en donuts

Toen hij dan toch overtuigd geraakte dat de vrijheid eraan kwam, hield hij op met eten. Hij vertikte het nog langer gevangeniskost te verorberen. Hij was uitgehongerd toen hij, ongeveer 30 jaar na zijn arrestatie, en iets minder lang nadat zijn elektrocutie was bevolen, op 11 maart 2014 vrijkwam. De christelijke gevangenisdirecteur sprak hem welwillend toe: “Bel me als je problemen in de buitenwereld hebt”. Ford ontving, dat is standaardprocedure in Louisiana, een creditcard mee met een saldo van 20 dollar. Hij inkasseerde ook de 24 dollarcent die nog op zijn gevangenisrekening stond (een andere bron heeft het over 4 cent). Zijn bezittingen vulden twee kartonnen dozen.

Daar moest hij het mee stellen in zijn nieuwe leven; 20,24 dollar en twee dozen.

De advocaat die hem had helpen vrijkrijgen, en die opvang in New Orleans hielp organiseren, reed met de uitgehongerde Ford naar het restaurant waar de ex-gedetineerde tientallen jaren van had gedroomd. Het bleek, volgens een verslag in The Atlantic, net de deuren te hebben gesloten voor de dag, en dus aten ze kip met friet en Krispy Kreme donuts in het aanhangsel van een benzinestation – zijn eerste donuts in 30 jaar.

Ford wachtte op toestemming om in of uit de auto te stappen, vertelde de advocaat destijds aan The Atlantic. De volgende dag at hij voor het eerst sinds zijn arrestatie met metalen bestek.

Pamfletten

Al in de gevangenis had Ford gezondheidsproblemen. Hij voelde dat hij steeds pijnlijker ademde. Hij had van de ziekenboeg te horen gekregen dat er wachtlijsten waren voor onderzoek. En de bewoners van de dodencel waren, zonder dat dit expliciet werd gesteld, wellicht geen prioriteit. In principe worden gevangenen bij hun vrijlating onderzocht, maar in het geval van Ford had de arts gewoon een formulier ingevuld, zonder onderzoek.

Enkele weken nadat hij uit de gevangenis was vrijgekomen, stelde men bij Ford uitgezaaide longkanker vast. Als de gevangenis hem wel tijdig had laten onderzoeken, was de kanker misschien nog in te dammen geweest, maar nu was Ford, net vrij uit de dodencel, een tweede keer ten dode opgeschreven. Bij elk doktersbezoek werden de prognoses slechter. De therapie putte hem uit.

Hij kon, zei hij na enkele maanden, bijna niet slapen. Hij wou nog zoveel leven, en de tijd werd nu voorspeld in maanden. Hij verloor gewicht. Hij verloor zijn helderheid. Hij verdween spoorloos. Na een pamflettenactie werd hij teruggevonden, compleet in de war.

Hij werd behoorlijk opgevangen door een vrijwilligersteam dat geld inzamelde voor zijn verzorging, en dat processen voerde voor compensatie.

Dat laatste mislukte. Onder de wetgeving van de staat Louisiana kon Glenn Ford aanspraak maken op maximum 313.000 dollar compensatie (280.000 euro). De rechter weigerde hem dat bedrag toe te kennen. Ten eerste omdat er tijdens het proces volgens rechter Katherine Dorroh geen moedwillige fouten waren begaan. En ook al was hij niet de moordenaar, zo oordeelde ze, hij had gestolen goed in zijn bezit gehad, en had daardoor, al was het na de feiten, toch deel gehad aan het misdrijf. Slotsom: hij kwam niet in aanmerking voor een vergoeding. Ook de familie van de juwelier houdt staande dat Ford toch enigermate betrokken moet zijn geweest, hoewel de anonieme getuige expliciet het tegenoverstelde beweert.

Het advocatenteam van Ford betwist dat vonnis, en probeert ook compensatie te krijgen voor medische nalatigheid van de gevangenis. In beide gevallen komt het eindvonnis te laat voor Ford.

Getourmenteerde procureur

De betwisting rond de schadevergoeding was er te veel aan voor Marty Stroud, de procureur in het oorspronkelijk proces.

Hij had zich in de loop der jaren gerealiseerd hoe onfair het proces was dat hij had gevoerd, en hij heeft zich intussen ontwikkeld tot een robuust en actief tegenstander van de doodstraf. De overheid, zo argumenteerde hij, is nog niet in staat duchtig de putten in de weg te vullen. Hoe zou ze dan over mensenlevens kunnen beslissen? Hijzelf had over een mensenleven beslist terwijl hij daar lang niet klaar voor was. Het zou hem de rest van zijn leven achtervolgen (en wellicht in het hiernamaals, dacht hij). Of nog, zoals hij zei in een gesprek met The Huffington Post: “Als je een vliegticket zou kopen en je vraagt: hoe zit het met de veiligheid? En ze zouden zeggen: ‘Er zijn 142 van onze toestellen neergestort, maar maak je geen zorgen’. Ik denk niet dat ik op dat vliegtuig zou stappen”.

De cijfers zijn intussen achterhaald. Op de Innocence List, de lijst van mensen die sinds 1973 terdoodveroordeeld werden, en die nadien door DNA-onderzoek of op andere grond vrijgesproken zijn, staan nu 154 namen.

Maar de redenering blijft dezelfde: hoe kun je de doodstraf blijven verdedigen in een rechtssysteem dat terzake zo vaak zo duidelijk blundert?

Stroud probeerde zijn wroeging en frustratie van zich af te schrijven in een opiniestuk voor de Shreveport Times.

“Ik verontschuldig me bij Glenn Ford voor al de miserie die ik hem en zijn familie heb aangedaan. Ik verontschuldig me bij de familie Rozeman omdat ik valse hoop op afronding bood. Ik verontschuldig me bij de jury die niet het hele verhaal kreeg waar ze recht op had. Ik verontschuldig me bij de rechtbank omdat ik niet alles in het werk stelde om bewijzen ter ontlasting aan de verdediging voor te leggen. Als ik terugkijk op die periode, was ik geen heel goed mens, en ik was niet de persoon die namens de staat over een leven moest beschikken. Mijn ongewild slachtoffer, Glenn Ford, verdient elke cent onder de compensatiewet. Ik besef nu dat ik als 33-jarige procureur niet capabel was een beslissing te nemen die kon leiden tot het doden van een medemens.”

‘Ik kan je niet vergeven’

Het systeem is onbillijk, vindt hij, de motivaties zijn fout, de financiering zit fout.

Stroud wou zich in april persoonlijk bij de doodzieke Ford verontschuldigen. Ford vond het moeilijk om rechtop te zitten, maar ontving de procureur toch, terwijl de camera’s van ABC Nightline de ongemakkelijke ontmoeting filmden.

“Ik heb hier lang, lang over nagedacht”, aldus Stroud. “Ik wil dat je weet dat het me heel erg spijt. Het is een vlek op me, die op me zal blijven zitten tot ik sterf. Ik was geen heel goed mens. Ik verontschuldig me daarvoor”.

Ford toonde zich beleefd maar resoluut. “Het kostte me nog altijd 31 jaar van mijn leven, en daarna, niets dan dood. Het gebeurde, het gebeurde. Het spijt me, ik kan je niet vergeven”.

“Kwaad?” reageerde Ford op vraag van de interviewer. “Ik ben overstuur, maar kwaadheid is niet wat me drijft. Kwaad zijn op Marty Stroud helpt me niet in de strijd tegen kanker.” “Ik ben kwaad dat ik kanker heb”, zei hij op een ander moment. “Daarover ben ik kwaad”.

Hij vocht tegen zijn kwaadheid, zeggen degenen die hem op het eind verzorgden, omdat zijn woede te veel energie kostte, maar hij was wel degelijk kwaad om een gemist leven. “Toen ik in de gevangenis belandde, had ik kleine kinderen. Nu hebben mijn kinderen baby’s,” zei hij bij het verlaten van de gevangenis. Het vonnis had hem “dertig jaar van zijn leven gekost, als het niet mijn hele leven was. Ik kan niet terugkeren en de dingen doen die ik had moeten doen toen ik 35, 38, 40 was. Dat soort dingen”.

Glenn Ford stierf maandagochtend, in het tehuis in New Orleans waar hij zijn laatste maanden heeft doorgebracht. Hij werd 65 en was omringd door vrijwilligers die hem hadden bijgestaan.

RIP, Glenn Ford, 30 yrs on Angola Death Row. exonerated released.. Died Saturday of Lung Cancer. Prison Neglect. pic.twitter.com/jnWTh1PtKf

— margaret stuart md (@marstu67) June 30, 2015

Enkele uren na zijn dood dook zijn naam op in een uitspraak van het hooggerechtshof. Dat hooggerechtshof stemde 5 tegen 4 in met het gebruik van midazolam voor dodelijke injecties bij terechtstellingen – een middel dat nochtans in Oklahoma tot een lange doodstrijd bij een geëxecuteerde had geleid.

Breyer’s dissent on lethal injection cites Glenn Ford Glenn Ford died this morning http://t.co/kpPLM9QGqX pic.twitter.com/c5L4Giac4D

— erin mccann (@mccanner) June 29, 2015

In zijn afwijkende opinie citeerde rechter Steven Breyer onder meer Glenn Ford, als een voorbeeld van hoe het systeem om de doodstraf toe te passen faalt. Breyer gaf aan dat het hooggerechtshof wat hem betreft de ultieme straf opnieuw moet bekijken.

Voor de man die nauwelijks durfde te slapen omdat hij vreesde dat het weinige leven dat hem restte aan hem voorbij zou gaan, komt alles te laat. Zondag, de dag na de Amerikaanse nationale feestdag, is er een begrafenisdienst.