‘De centrumkoers van Biden heeft wél gewerkt’

Volgens Peter Van Rompuy, CD&V-fractieleider in het Vlaams Parlement, was de keuze voor de gematigde centrumfiguur Joe Biden van cruciaal belang voor de overwinning van de Democratische Partij.

Biden behaalde een electorale zege, maar niet de morele overwinning die de peilingen voorspelden. Desalniettemin moeten we al 24 jaar terug gaan in de tijd voor een zittende president niet herkozen raakte. Daarenboven behaalde Biden 4 miljoen stemmen meer dan Trump. President Trump is nu weg, maar het ’trumpisme’ blijft. De Amerikaanse samenleving was voor Trump al sterk gepolariseerd. Na Trump is die dat meer dan ooit. Toch vallen er enkele lessen te trekken uit deze Amerikaanse verkiezingen in de strijd tegen het populisme in het algemeen.

Centrumkoers heeft wél gewerkt!

Belangrijkste vaststelling is dat Biden de ‘Midwest’ terugwint. De grootste ‘swingstate’ is trouwens niet een staat, maar zijn de onafhankelijke kiezers zelf. De grootste groep die switchten van Trump naar Biden is de middenklasse in de ‘suburbs’, over heel de VS gemiddeld 4,8%. Het zijn dus niet enkel jongeren en zwarten die het verschil maakten, maar vooral de onafhankelijke kiezers. Biden’s zege is dus niet enkel het resultaat van het beter mobiliseren van minderheden. Trump haalde trouwens de hoogste score voor een Republikein onder minderheden in 60 jaar, en niet alleen onder latino’s!

Biden slaagt er wel degelijk in een deel van de gematigde, blanke middenklasse terug te winnen, ook al blijft de eerder laaggeschoolde middenklasse in grote getale in Republikeinse handen. Zijn profiel als centrumkandidaat – in tegenstelling tot meer links-progressieve kandidaten zoals Bernie Sanders – maakte Biden voor de onafhankelijke middenklasse een aanvaardbaar alternatief voor Trump. Op straat maken extreme splintergroepen veel lawaai, maar in het stemhokje hebben de gematigde kiezers het verschil gemaakt. De strijd om de democratie is en blijft in essentie een strijd om de centrumkiezer.

Verstoppen

Opvallend is dat voor de parlementsverkiezingen de Democraten er niet in slagen terrein te winnen, wel integendeel. De Republikeinen hebben tijdens de campagne vooral ingezet op ‘law and order’ in reactie op sommige Democratische parlementsleden die ver meegingen in oproepen zoals ‘defund the police’ in nasleep van de Black Lives Matter beweging (in ons land lag de focus eerder op het koloniaal verleden).

Sommige Democraten dachten dat een anti-Trump golf zou volstaan om een ‘bleu wave’ op gang te brengen, maar daar misrekenden ze schromelijk in. Het is een wake up call dat zich beperken tot wat uithalen naar het ‘karakter’ van een populistische leider niet volstaat om zijn achterban terug te winnen. Er is een inhoudelijk antwoord nodig op de onderliggende economische, sociale en culturele problemen waar de Amerikaanse middenklasse mee kampt. Nu Trump er niet meer is, kunnen de Democraten zich niet meer verstoppen achter het de leugenachtige persoonlijkheid van Trump zelf. Het keren van de polarisering in de Amerikaanse samenleving wordt nu een zaak van beleid voeren en resultaten boeken.

Het feit dat de zege van Biden zo nipt is, heeft ook een voordeel. Het zal voorkomen dat de Democraten de vergissing begaan om nu een al te radicaal progressieve agenda door te duwen. Biden is moreel verplicht om ook antwoorden te bieden op de bezorgdheden van de kiezers van Trump. Al was het maar om de kans te grijpen om in januari alsnog een meerderheid te veroveren in de Senaat. Het overbruggen van de economische en culturele canyon die de Amerikaanse samenleving doorklieft, wordt zonder twijfel dé topprioriteit van het presidentschap van Biden.

Geen burgeroorlog

Hoewel nipter dan verwacht, toont de electorale zege van Biden wel aan dat de democratische instellingen weerbaarder zijn tegen het populisme dan sommige opiniemakers ons de voorbije vier jaar hebben willen doen geloven. Trump kan niet langer de democratie vanuit het Witte Huis ondergraven met zijn hatespeech en fake news. En daar heeft ook de Europese democratie baat bij.

De komende maanden zal Trump veel lawaai maken over de zogezegde ‘fraude’ bij het tellen van de stemmen. Kleine extremistische splintergroepen zullen daarbij mogelijk zelfs met wapens zwaaien. Maar de VS zal niet wegzinken in een gewapende ‘burgeroorlog’. Wel is de maatschappelijke kloof in de Amerikaanse samenleving na vandaag niet kleiner, maar groter geworden.

De overwinning van Biden in de Midwest toont evenwel aan dat het dichten van deze kloof geen bij voorbaat verloren strijd is, maar wel één van lange adem. Over enkele jaren zullen we terugkijken op de doortocht van Trump in het Witte Huis en vaststellen dat hij weinig tot niets echt heeft veranderd. Hij zal niet meer blijken dan een voetnoot – een ‘curiosum’ – in de geschiedenis van Amerika. (Itt tot de Brexit die wel degelijk een blijvende negatieve impact zal hebben op het leven van de Britten.)

Tot slot, een bijzondere rol speelden de Republikeinen die de moed hadden om openlijk campagne te voeren tégen Trump, uit bezorgdheid voor de Amerikaanse democratie. Onder andere de weduwe van voormalige Republikeins presidentskandidaat John McCain zorgde er mee voor dat de staat Arizona ‘flipte’ van Trump naar Biden. Hun rechtlijnigheid staat in schril contrast met de opiniemakers – ook in eigen land – die vier jaar geleden nog in koor riepen de ‘Trump gelijkt heeft’ en nu hem als eerste naar zijn politiek graf dragen. De moed om zich consequent te verzetten tegen elke vorm van populisme blijkt andermaal cruciaal voor het overleven van elke democratische staat.