‘De brute waarheid is: door de oorlog in Oekraïne wordt België armer’

‘De regering beseft nog niet helemaal dat we sinds 24 februari in een andere wereld leven’, schrijft Ewald Pironet.

Meer dan dertig jaar lang hebben we genoten van het vredesdividend. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 werd er minder geld uitgegeven aan defensie. Onze politici kregen plots een makkelijke manier om pijnloos te besparen. Sinds de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari beseffen we dat een goede defensie misschien toch nuttig is. Duitsland trok zijn defensiebudget al op van 1,5 naar meer dan 2 procent van het bruto binnenlands product. België zit aan 1 procent van het bbp en wil in 2030 aan 1,54 procent raken. Dat werd op 25 februari door de ministerraad goedgekeurd, dus na het uitbreken van de oorlog. De beslissing is nu al achterhaald: België zal veel meer geld aan defensie moeten besteden. Het vredesdividend wordt ingeruild voor een oorlogsbelasting.

De regering beseft nog niet helemaal dat we sinds 24 februari in een andere wereld leven. De manier waarop ze de voorbije weken discussieerde over de stijgende energieprijzen en hoe die te compenseren, bevestigde dat. Steeds weer ging het over de verlaging van btw en accijnzen. Gert Peersman (UGent) wees er al herhaaldelijk op dat dit weggegooid geld is. ‘Door een btw-verlaging zal de energiefactuur dalen’, schreef Peersman in de krant De Standaard, één maand voor de Russische invasie. ‘Als de factuur goedkoper wordt, zal de index minder stijgen, waardoor de lonen en uitkeringen ook minder zullen stijgen. Werknemers krijgen een lagere energiefactuur via de voordeur, maar verliezen inkomen via de achterdeur.’

Uit een studie van de KU Leuven, die maandag verscheen, blijkt dat de automatische indexering van lonen en uitkeringen de hogere energieprijzen het best opvangt, al levert dat meer voordeel op voor de hoge inkomens. De uitbreiding van het sociaal tarief zorgt ervoor dat ook de lage inkomens hun koopkracht sterk gecompenseerd zien. De verlaging van de btw is veel minder efficiënt, en voor sommige huishoudens zelfs negatief door het uitblijven van de indexering. Met de oorlog in Oekraïne is een btw-verlaging nog een slechter idee, omdat we zo de oorlogszuchtige Poetin sponsoren. Want als de prijs aan de pomp daalt, tanken we meer en dat geld stroomt naar de Russische schatkist, waarmee Poetin zijn oorlog kan financieren. Bovendien krijgt onze overheid minder inkomsten, zodat ze minder geld heeft om bijvoorbeeld een armoedebeleid te voeren. Of om het defensiebudget op te trekken.

Eigenlijk zou het omgekeerde moeten gebeuren, zei Harvard-econoom Ricardo Hausmann al eind vorige maand: er zou een extra belasting moeten komen op Russische olie en gas. Zo’n importheffing klinkt misschien onlogisch nu olie en gas al zo duur zijn, maar zoals econoom Mathijs Bouman schreef in de Nederlandse zakenkrant Het Financieele Dagblad: ‘Wij innen de belasting, de Russen betalen ze. Met een importtarief worden er hier extra overheidsinkomsten gegenereerd. Die kunnen dan worden ingezet om gericht armoedebeleid te voeren. Op kosten van Poetin.’

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zitten we met een nieuwe realiteit die we dringend onder ogen moeten zien: de branstof- en energieprijzen zullen lange tijd hoog blijven. Het beste antwoord, naast een importtaks, is minder verbruiken. De maatregelen van onze politici staan daar haaks op. Maar ja, zegt Bouman, ‘liever dom beleid dat populair is, dan slim beleid dat niemand snapt’. Het klinkt inderdaad goed als politici zeggen dat ze onze koopkracht willen beschermen, maar de werkelijkheid is dat de regering dat niet kan. Zeker onze regering heeft daarvoor ook het geld niet. De brute waarheid is: door de oorlog in Oekraïne wordt België armer. Daar valt niets aan te doen.