‘De brexit is een uitputtingsslag waarin desinteresse kan omslaan in aversie’

‘Beeld je dat eens in. Dat van uitstel afstel komt. Miljoenen Britten spelen met het idee, zonder voor gek verklaard te worden. Voor het eerst is de kans dat de Britten niet uittreden even groot als de mogelijkheid dat Brexit wel gebeurt’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen.

Het ligt, weer, aan Brussel. Het was de EU die vorige week besloot het Brexitproces met zes maanden te verlengen. Een uitstel van ruim negen weken, waar premier Theresa May om gevraagd had, zou niet erg veel veranderd hebben. Maar met een verlenging tot eind oktober is alles mogelijk.

De EU heeft weinig vertrouwen dat premier May, of haar opvolger, een uittreedakkoord kan vinden. Met het indrukken van de pauzeknop is de druk van de ketel. Een half jaar is lang genoeg om de permanente opwinding van de romantische nationalisten te vervangen door realpolitik. Lang genoeg om te ervaren hoe het is om voor spek en bonen mee te doen met een club wiens regels je moet delen, maar niet kan beinvloeden.

Van de ene dag op de andere is de urgentie uit het Brexitdebat verdwenen. Het alternatief op het echtscheidingsakkoord waar twee jaar aan gesleuteld is, Geen Deal, is van tafel. Londen bevestigde dat met zoveel woorden door donderdag de voorbereidingen voor No Deal een halt toe te roepen. De 6000 ambtenaren die ingezet waren om te zoeken naar opslagruimten voor aspirines en extra douanepersoneel, zijn weer teruggestuurd naar de ministeries waarvan ze geleend waren.

De hogepriesters van Brexit zijn verslagen. De Engelse nationalisten wonnen een aantal veldslagen, maar verloren de oorlog omdat ze weigerden concessies te doen. Ze wilden het VK de EU uitdrijven zonder akkoord, plan of afspraken. Maar voor hun snoeiharde Brexit is geen meerderheid in het parlement, noch in het land. En nu dreigt de prijs hen door de vingers te glippen.

Uitstel zal leiden tot een kalmer debat. Kamerleden die na het paasreces terugkomen, worden niet langer opgejaagd een compromis te vinden. Er zit geen haast meer achter de besprekingen tussen de Conservatieven en Labour voor een consensusakkoord. Speculatie wil dat dit overleg langzaam dood zal bloeden. De landelijke discussie, opgestart in de aanloop naar de Europese verkiezingen waaraan de Britten vrijwel zeker mee zullen doen, zal niet langer gaan over een harde of zachte Brexit, maar om wat voor brexit de kiezers willen en zelfs of ze Brexit, drie jaar na het referendum, nog wel willen.

Er is geen meerderheid in het lagerhuis voor een tweede referendum. Er is voor geen enkel brexitplan of -proces een meerderheid. Maar hoe langer de impasse duurt, des te sterker de notie om de ‘poepende, krijsende, huilende baby terug te geven aan de ouders’, in de woorden van de auteur Robert Harris.

Het momentum is met de Remainers. Zij zijn zich, na drie jaar lang hun wonden gelikt te hebben, aan het hergroeperen. Honderdduizenden demonstreerden vorige maand voor een tweede referendum. Zes miljoen ondertekenden een petitie het hele Brexitproces te staken. De pro-Europeanen weten zich gesteund door een oppositie Labourpartij wiens smaak voor een Brexit die inkomens verlaagt, investeringen wegjaagt, kiezers armer maakt en het opbreken riskeert van het VK, met de dag afneemt.

Maar als de brexit uiteindelijk om het leven gebracht wordt dan is het door verveling. ‘Blijf dan maar in de EU als het moet’, zei brexiteer Nick Ferrari, presentator van een populaire radioshow. ‘Maar ik wil verder met andere dingen. Genoeg is genoeg’. Hij was niet de enige invloedrijke Brit die vorige week uit het brexitkamp deserteerde. De brexit is een uitputtingsslag waarin desinteresse kan omslaan in aversie tegen de opheffing van het Europese lidmaatschap.

Er is kiezers tijdens het referendum over uittreding, veel op de mouw gespeld over de voordelen van een soeverein Verenigd Koninkrijk. Maar de grootste fantasie was de belofte dat uittreden makkelijk zou zijn.

Er is kiezers tijdens het referendum over uittreding, veel op de mouw gespeld over de voordelen van een soeverein Verenigd Koninkrijk. Maar de grootste fantasie was de belofte dat uittreden makkelijk zou zijn. Het eindeloos geruzie in het parlement, de krenkende bezoeken van de Britse premier aan Brussel, de wereldwijde klad in de reputatie van het VK als serieus land, zijn bewijs van het tegendeel. Of, zoals Martin Fletcher zich afvroeg in The New Statesman: ‘Is er nog iemand die denkt dat de Britten voor uittreding gestemd zouden hebben als ze geweten hadden dat hun land zou worden bespot, vernederd en diep verdeeld’?

De Britten zijn van huis uit geen revolutionairen. Barricades blijven langer dan elders in de EU onbezet. De brexit heeft veel ontspoord, maar zonder rellen in de vorm van Gele Hesjes. Na ruim duizend dagen vruchteloos gezocht te hebben naar een manier de EU te verlaten, zal de neiging af te haken het komende half jaar toenemen.

Ik heb geen idee hoe de brexit-saga gaat aflopen. Het is goed mogelijk dat het VK alsnog uit de Europese boot springt. Maar als de stop uit het Brexitproces getrokken wordt, kan ik me goed voorstellen hoe dat gaat gebeuren. De Britse premier zal diep ademhalen en ‘sorry’ mompelen, terwijl de rest van het land de waterkoker opzet voor thee om het verder nooit meer over de brexit te hebben.