De annexatie van de Krim als uiting van Russische ambities

‘De annexatie van de Krim is een gevaarlijk precedent, omdat nu duidelijk wordt dat Rusland bereid is om de onafhankelijkheid van ex-Sovjetstaten te ondermijnen om de Russische “vitale belangen” (bescherming van etnische Russen) te verdedigen’, stelt Marijke Vermeulen (KULeuven).

Met groot vertoon werd de Russisch president ‘Vladimir Vladimirovitsj Poetin’ aangekondigd voor een speech in aanwezigheid van de leden van de Russische Doema en de Russische Federatieraad. Deze toespraak ging vooraf aan de ondertekening van het verdrag over de aansluiting van de Krim bij de Russische Federatie. Met deze speech moest Poetin ook aan internationale gemeenschap tonen dat Rusland een grootmacht is dat de vitale Russische belangen in de Russische invloedssfeer verdedigt en waar absoluut rekening mee gehouden moet worden.

Poetin’s speech werd herhaaldelijk onderbroken door daverend applaus en zelfs door staande ovaties van de aanwezigen. Nadien barstten enkele aanwezigen zelfs in tranen uit van ontroering. Hoogstwaarschijnlijk zullen de gevolgen van deze speech ook het Westen niet onberoerd laten.

Vitale Russische belangen

“In de harten en geesten van het Russische volk is de Krim altijd een onlosmakelijk onderdeel van Rusland geweest en dat zal het ook altijd blijven. Het lot van de Krim is altijd van vitaal belang voor Rusland geweest.” Het idee van ‘vitale nationale belangen’ verwijst naar die belangen die een staat essentieel acht voor het overleven van een staat en waarop het niet mogelijk is om toegevingen te doen. De bescherming van de rechten van de etnische Russen in de landen die in Russische invloedssfeer liggen, vallen onder deze ‘vitale nationale belangen’.

Concreet komt het erop neer dat Rusland zichzelf het recht toe-eigent om zich te mengen in andere onafhankelijke staten als men ervan overtuigd is dat de rechten van de Russische minderheden op het spel staan. Het wetsvoorstel van de Oekraïense interim-regering om de status van het Russisch als regionale taal af te schaffen en de daarop volgende hulpvraag van de premier van de Krim aan het Russische adres, verschaften Rusland een voorwendsel om te Krim te bezetten.

Ook in zijn speech bleef Poetin benadrukken dat de Oekraïense regering het resultaat is van ‘een coup door nationalisten, neonazi’s, russofoben en antisemieten.’ Met deze propagandacampagne probeert Poetin de Maidanrevolutie en de Oekraïense regering in diskrediet te brengen en zodoende de Russische inmenging in Oekraïne te rechtvaardigen.

Sinds het aantreden van Poetin in Rusland in 2000 won het idee van ‘bescherming van Russische landgenoten in het buitenland’ gradueel aan belang. Omdat Rusland sinds Poetin’s aantreden een enorme economische groei kende kon het zich deze agressievere buitenlandse politiek permitteren.

De annexatie van de Krim is dan ook een gevaarlijk precedent, omdat nu duidelijk is dat Rusland bereid is om de onafhankelijkheid van ex-Sovjetstaten te ondermijnen om de Russische ‘vitale belangen’ te verdedigen. Een agressievere en assertiever wordend Rusland zal bovendien niet langer bereid zijn om als een gelijke partner te praten met het Westen.

Een nieuwe Koude Oorlog?

Rusland verschuilt zich achter het internationaal recht om de annexatie van de Krim te rechtvaardigen. Bovendien beschuldigt Rusland het Westen ervan ‘dubbele standaarden’ te hanteren omdat de onafhankelijkheid van Kosovo wel erkend werd door het Westen en men dit niet doet in het geval van de Krim. Rusland gebruikte dit idee van ‘dubbele standaarden’ meer dan eens om kritiek vanuit het Westen te pareren. In het geval van Kosovo gaat de vergelijking niet op omdat de historische context grondig verschilt met die in de Krim en er in Kosovo sprake was van etnische zuivering.

Dit voorbeeld van dubbele standaarden kadert in een algemene tendens waarbij Poetin een vijandsbeeld tracht te schetsen van het Westen. Volgens hem zou de onrechtmatige Westerse inmenging in Oekraïne geleid hebben tot de revolutie in Oekraïne. Poetin geeft in zijn speech ook aan dat het Westen Rusland zou bedriegen door het internationaal recht (althans de Russische interpretatie daarvan n.v.d.r.) niet na te leven. Dit internationaal recht is duidelijk de speelbal geworden van politieke doeleinden.

Bovendien meent Poetin dat het Westen de rode lijn overschreden heeft. Hieraan voegt hij toe dat Rusland de confrontatie met het Westen niet zal opzoeken, maar wel steeds de Russische belangen zal verdedigen. Een uitspraak die in de huidige politieke situatie overloopt van onverenigbare tegenstellingen en ironie. De oproep om niet te vervallen in Koude Oorlog retoriek is dan ook weinig geruststellend.