De Amerikaanse vredespoging in het Midden-Oosten lijkt opnieuw gedoemd om te mislukken

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken probeert nog maar eens een vredesakkoord tussen Israël en Hamas uit de brand te slepen.

‘Killer Kamala’ en ‘Genocide Joe’. Terwijl demonstranten nabij de Democratische Conventie in Chicago het Israëlbeleid van Amerikaans president Joe Biden en presidentskandidate Kamala Harris bekritiseren, is Amerikaans buitenlandminister Antony Blinken voor de negende keer sinds Hamas’ terreuraanval op 7 oktober in het Midden-Oosten. Zijn pendeldiplomatie wierp tot op heden weinig vredesvruchten af, en ook ditmaal is succes verre van zeker. ‘Dit is misschien wel de beste en laatste kans’, zei Blinken maandag na een gesprek met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.

In het Palestijns-Israëlische conflict combineren de VS militaire afschrikking met diplomatie. Amerikaanse wapenleveringen aan Israël en Amerikaanse militaire aanwezigheid moeten het Iraanse regime, Hezbollah in Libanon en de Houthi-rebellen in Jemen duidelijk maken dat Israël verwoestend kan blijven uithalen. Vorige week stuurde Amerikaans defensieminister Lloyd Austin nog bijkomende Amerikaanse oorlogsschepen naar het Midden-Oosten. Dat alles lijkt zijn vruchten af te werpen: telkens Israël Hezbollah, Iran of Syrië treft, blijven noemenswaardige tegenreacties uit.

Tegelijkertijd presenteerde Biden eind mei een vredesplan, waarvan de hoofdlijnen nog altijd op tafel liggen: een wapenstilstand van zes weken, het Israëlische leger trekt zich terug uit dichtbevolkte Gaza-gebieden, enkele tientallen Israëlische gijzelaars worden voor honderden Palestijnse gevangenen geruild, Gazanen keren terug naar hun woonplaats en meer vrachtwagens met noodhulp krijgen toegang tot de Gazastrook. Nadien onderhandelen Hamas en Israël over een definitief einde van de gevechten, waarna de heropbouw van de verwoeste Gazastrook kan beginnen.

Maandag, na een onderhoud met Netanyahu, zei Blinken dat Israël akkoord gaat en dat de bal in het kamp van Hamas ligt. Die gang van zaken doet bij Hamas echter een belletje rinkelen. Bij de vorige poging in juli zei Blinken ook dat Israël het Amerikaanse voorstel genegen was, totdat Netanyahu extra eisen stelde die voor Hamas onaanvaardbaar bleken. Dat Washington Hamas nadien met de vinger wees, kwam bij die laatste slecht aan. Qatar en Egypte bemiddelen weliswaar mee, maar de VS zijn de dominante speler en worden door Hamas niet als een eerlijke bemiddelaar gezien.

Obstakels

Vorige week kwamen onderhandelaars samen in Doha, deze week gaan de gesprekken verder in Caïro – Hamas is daar niet rechtstreeks bij betrokken, maar onderhandelt via Qatar en Egypte. Het is onduidelijk of Washington een definitief akkoord voorstelt. Blinken spreekt namelijk over een ‘overbruggingsakkoord’, Hamas beweert dat Israël geen permanente vrede ambieert en zijn veldtocht na een korte pauze wil voortzetten. Daarom wil Hamas de Israëlische gijzelaars niet zomaar vrijlaten, terwijl Netanyahu in eigen land net bekritiseerd wordt omdat hij geen moer zou geven om hun lot.

Ook is er de Philadelphi-corridor, de volledige strook tussen Gaza en Egypte, die Israël sinds eind mei onder controle heeft. Israël ontdekte in het grensgebied naar eigen zeggen een twintigtal tunnels naar buurland Egypte waarlangs Hamas zich heeft bewapend – journalisten krijgen geen toegang tot de corridor. Netanyahu benadrukte al dat Israël uit veiligheidsoverwegingen niet van plan is om de controle over de grensstrook zomaar op te geven. Het werpt ook de vraag op waar de inwoners van het Philadelphi-gebied – velen van hen zijn naar het noorden van Gaza gevlucht – naartoe moeten.

Daarnaast is er de Netzarim-corridor, een engte van Israël tot aan de Middellandse Zee waarmee Israël sinds 7 oktober de Gazastrook in een noordelijk en een zuidelijk deel heeft opgesplitst. In het VS-voorstel, zo meldt het medium Axios, moet Israël zich uit de Netzarim-corridor terugtrekken, Hamas moet op zijn beurt garanderen dat er geen wapens in het noorden van de Gazastrook opduiken. Dat laatste vertrouwt Israël om evidente redenen niet en daarom eist het inspectiemechanismen, wat voor Hamas onverteerbaar is. Hoewel er technologische oplossingen circuleren, is het ook hier onduidelijk hoe een compromis er kan uitzien.

Tot slot zijn er nog een heleboel problemen rond een eventuele nieuwe gevangenenruil. Israël zou een vetorecht eisen op een honderdtal Palestijnen die in Israël achter de tralies zitten – zeker zij die voor meer dan vijftien jaar vastzitten mogen van Israël niet vrijkomen of moeten tenminste in ballingschap buiten Palestina gaan. Zo wil Israël voorkomen dat onder meer Marouane Barghouti, een voormalige populaire leider van de Fatah-partij en kopman van de tweede Intifada in 1987 die in Israël vijfmaal voor levenslang veroordeeld is, in ruil voor Israëlische gijzelaars op vrije voeten kan komen.

Tientallen miljarden

Met die obstakels in het achterhoofd is de positieve communicatie van Blinken over een mogelijk akkoord enigszins opvallend. Vermoedelijk speelt er meer en wil Blinken tijd kopen. Iran liet vorige week aan het persagentschap Reuters namelijk weten dat het een tegenreactie op eerdere Israëlische aanvallen laat afhangen van de uitkomst van de onderhandelingen. Zolang diezelfde onderhandelingen lopen en Hamas de stekker niet formeel uit de gesprekken trekt, kan een verdere escalatie in de regio worden vermeden.

Intussen blijft de situatie in de Gazastrook dramatisch. Volgens cijfers van het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid, dat weliswaar geleid wordt door Hamas, zijn er door de Israëlische inval al meer dan 40.000 mensen om het leven gekomen, onder wie ruim 10.000 kinderen. Aan Israëlische zijde zijn er volgens het Israëlische ministerie van Defensie 330 soldaten gestorven, en nog steeds zou Hamas 115 Israëlische gijzelaars gevangen houden. Vorige week riep VN-secretaris-generaal António Guterres op tot ‘een onmiddellijk staakt-het-vuren en de vrijlating van alle gijzelaars.’

Hoewel er in juli meer humanitaire hulp de Gazastrook binnenkwam in vergelijking met de maand voordien, zijn er in de eerste twee weken van augustus maar 46 van de 109 geplande hulpmissies kunnen doorgaan, zo meldt de ngo ReliefWeb. Op meerdere plekken in de Gazastrook werd polio vastgesteld – de Wereldgezondheidsorganisatie vraagt een dringende humanitaire pauze om tegen eind augustus een vaccinatiecampagne op poten te kunnen zetten. Volgens de Verenigde Naties zou de heropbouw van Gaza intussen meer dan een decennium in beslag nemen en tientallen miljarden dollar kosten.