‘Dat wij Poetins Rusland niet meer binnenmogen, toont aan hoe hopeloos, onaantrekkelijk en cynisch het is geworden’

Dat het Kremlin een waslijst aan respectabele EU-burgers op de zwarte lijst zet, toont aan hoe hopeloos, onaantrekkelijk en cynisch het Rusland van Poetin is geworden. Dat schrijft Mark Demesmaeker (N-VA), een van de persona non grata.

Afgelopen vrijdag kreeg ik, samen met 88 andere EU-burgers, een inreisverbod naar Rusland in de bus. Absurd, maar anderzijds ook een duidelijk voorbeeld van het repressieve regime en de agressieve buitenlandpolitiek van Vladimir Poetin die nu ook het hart van Europa heeft bereikt: het recht om als politicus het vrije woord te verkondigen en binnen dat broodnodige kader zijn werk te doen.

‘Het is onmogelijk het goede niet te doen als je het eenmaal kent,’ poneert Socrates. Al jaren zet ik me als Europarlementslid vanuit de subcommissie Mensenrechten met hart en ziel in voor het respecteren van die mensenrechten. Die passie heeft me al meermaals naar de oostelijke buurlanden van de EU gedreven. Zo zakte ik recent nog af naar het oosten van Oekraïne om daar het leed van de oorlog te aanschouwen. Ik was ook tweemaal op de Krim, en wil graag terug omwille van de onrustwekkende rapporten over de mensenrechtensituatie van Tataren en andere minderheden. Poetin maakt het me nu onmogelijk om dat noodzakelijk parlementair werk te verrichten. De Oekraïense Krim bereik je enkel nog via Moskou: ook dat is het resultaat van de bijzonder geslepen machtspolitiek die Poetin voert. En daarmee zelfs Socrates buitenspel zet.

Dat het Kremlin een waslijst aan respectabele EU-burgers op de zwarte lijst zet, maar eind maart in Sint-Petersburg de deur wagenwijd openzette voor een congres van de fine-fleur van Europees extreemrechts, toont aan hoe hopeloos, onaantrekkelijk en cynisch het Rusland van Poetin is geworden. Poetins geflirt met uiterst rechts én uiterst links resoneert trouwens in het Europees Parlement. Het Front National kreeg van Poetin een lening van negen miljoen euro. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt: Marine Le Pen en haar bondgenoten in het Europese halfrond staan niet op de Russische zwarte lijst.

Dat ik wel op de zwarte lijst sta, zal me er niet van weerhouden verder goede contacten te onderhouden met de Russische civil society en met Russische politici, van de oppositie, maar ook van binnen Poetins eigen partij. Die contacten hebben me een helder beeld gegeven van hoe Rusland er voor staat. Het huidige Rusland zit economisch op een hellend vlak, de vooruitzichten zijn dramatisch. Sommige insiders voorspellen mij zelfs dat een chaotische ontbinding van de Russische Federatie, naar analogie met de Sovjet-Unie, niet eens een onrealistisch scenario is als de huidige economische malaise tot binnenlandse onrust in sommige republieken leidt.

De voorbije vijftien jaar heeft Poetin de post-Sovjet variant van de “Hollandse ziekte” niet kunnen genezen. De Russische economie werd onder Poetin niet minder maar méér afhankelijk van de uitvoer van gas en olie. Gedurende de gouden jaren met hoge energieprijzen werd niet gediversifieerd en gemoderniseerd. De corruptie tiert nu nog weliger, de sociale ongelijkheid werd groter en het land kampt met een erg hoge sterftecijfer. Om in die omstandigheden zijn macht te bestendigen, werd Poetin repressiever en ontwikkelde het een nieuwe doctrine in zijn buitenlandbeleid, gedreven door revanchisme en expansionisme. De annexatie van de Krim en de nieuwe hybride oorlog in Donbas konden de populariteit van de autoritaire leider Poetin een boost geven ondanks de economische en sociale malaise. Alle internationale conventies, rechtsregels en afspraken schoof hij daarvoor aan de kant.

Poetin ondergraaft daarmee de wettelijke en morele grondvesten waarop de naoorlogse betrekkingen zijn gebouwd: de principes van non-agressie en respect voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van landen. Dat zijn de regels die hij wil herschrijven, het nieuwe spel dat hij wil spelen. De EU moet dringend een steviger plot ontwikkelen. Dat begint bij het besef dat de agressie in Oekraïne geen losstaande uitschuiver is of een slechte droom waaruit we morgenvroeg wel weer zullen ontwaken. Hiernaast moet Europa ook een strategie ontwikkelen tegen de efficiënte propaganda- en informatieoorlog die van Rusland een zombiemaatschappij heeft gemaakt.

Hoe dan ook klonk het verzet tegen het inreisverbod uit vele vooraanstaande Europese monden, waarvoor ik dankbaar ben. Maar deze protestzang bereikte het Kremlin hoogstens als een fluisterwind. Iedereen wil de rol van Bob Dylan opnemen, maar Europa heeft in crisissen als deze nood aan een krachtig meerstemmig koor dat ondubbelzinnig verkondigt dat Europa het spel van Poetin niet meespeelt en vasthoudt aan onze democratische grondvesten en regels.

Daarom vind ik het bijzonder onverstandig dat de voorzitter van het Europees Parlement, Martin Schulz, arbitraire en ondemocratische tegenmaatregelen heeft getroffen. Schulz heeft – zonder internationale wetsbasis en zonder overleg met de politieke fracties – onder meer de Russische ambassadeur bij de EU de toegang tot het Europees Parlement ontzegd. Sancties gestoeld op wraak leiden echter nergens toe.

Met dit soort unilaterale beslissingen sluit Schulz de dialoog tussen het Europees Parlement en Rusland. Het goede kenbaar maken, kan je nochtans alleen door het gesprek aan te gaan. En aan te houden.