‘Dakloosheid is onaanvaardbaar in de EU’

‘Dakloosheid is fundamenteel onverenigbaar met de doelstellingen van de EU op het gebied van sociale vooruitgang en is onmogelijk te rijmen met enige visie op het Europese sociale model’, schrijven eurocommissaris Nicolas Schmit, goodwillambassadeur Yves Leterme en Portugees minister Ana Mendes Godinho.

In 24 lidstaten van de Europese Unie is het aantal daklozen de afgelopen tien jaar gestaag toegenomen. Uit studies blijkt dat in de EU elke nacht minstens 700 000 mensen dakloos zijn, 70 % meer dan tien jaar geleden. Er is iets vreselijk fout gegaan.

Covid-19 heeft zonder enige twijfel aangetoond hoe essentieel fatsoenlijke huisvesting is voor de gezondheid en het welzijn van mensen en hoe dakloosheid zowel het individu als de samenleving kwetsbaar maakt. Dakloosheid wordt echter vaak aanvaard als een gegeven dat er helaas ‘bij hoort’. Dit betekent impliciet dat men aanvaardt dat elke nacht, in de op één na grootste economie ter wereld, mannen, vrouwen en kinderen op straat, in auto’s, tenten of noodwoningen slapen. Het betekent ook dat men de vreselijke gevolgen voor hun gezondheid, welzijn en sociale insluiting aanvaardt. Wat dakloosheid betreft is echter niets aanvaardbaar. Dakloosheid is een ernstige aanslag op de waardigheid, het gevoel erbij te horen en het leven zelf. Dakloosheid is fundamenteel onverenigbaar met de doelstellingen van de EU op het gebied van sociale vooruitgang en is onmogelijk te rijmen met enige visie op het Europese sociale model.

Tijdens de covid-19-crisis hebben veel overheidsinstanties buitengewone maatregelen genomen om dakloosheid aan te pakken. Zo hebben veel instanties duizenden daklozen van noodhuisvesting voorzien. Om daklozen te huisvesten heeft Brussel bijvoorbeeld 700 plaatsen opengesteld in elf hotels en in Portugal zijn er meer dan 500 accommodatieplaatsen beschikbaar gesteld op verschillende plaatsen in het land, wat aantoont dat in een crisis het schijnbaar onmogelijke toch kan worden waargemaakt. Deze kortetermijnoplossingen, zoals het bieden van noodopvang, winterprogramma’s of tijdelijke huisvesting, zijn van essentieel belang in tijden van nood, maar tonen ook duidelijk aan dat er systemische veranderingen nodig zijn om dakloosheid uit te roeien.

Laat ons duidelijk zijn: hoewel het om een complex vraagstuk gaat, is dakloosheid niet onoverkomelijk en kan er een oplossing voor worden gevonden. Om een eind te stellen aan dakloosheid is vastberaden optreden vereist, waarbij de onderliggende oorzaken moeten worden aangepakt en in preventie- en weerbaarheidsstrategieën moet worden geïnvesteerd. De verantwoordelijkheid ligt in de eerste plaats bij de nationale, regionale en lokale overheden. Zij kunnen zich inspireren op verscheidene succesvolle programma’s in talloze delen van Europa. Zo is de Finse strategie, die gebaseerd is op het model ‘Housing first’ (eerst een woning) en op programma’s die zijn toegespitst op huisvesting, een voorbeeld van doeltreffende maatregelen tegen dakloosheid.

De Europese Unie heeft ook een belangrijke rol te spelen: zij kan alle belanghebbende partijen rond een gemeenschappelijk doel bijeenbrengen, de politieke inzet van de lidstaten bevorderen, de uitwisseling van beste praktijken vergemakkelijken en de opschaling van op feiten gebaseerd beleid via de EU-begroting ondersteunen. Diezelfde ambitie is verankerd in beginsel 19 van de Europese pijler van sociale rechten, waarin wordt benadrukt dat diensten moeten worden ontwikkeld om de sociale insluiting van daklozen te waarborgen.

Volgend jaar zal de Europese Commissie een actieplan lanceren om de doelen van de Europese pijler van sociale rechten te realiseren. Dit is een unieke gelegenheid om de rol van de EU in de strijd tegen dakloosheid te versterken en beginsel 19 van de sociale pijler te verwezenlijken. Wij staan klaar om een Europees samenwerkingsplatform over dakloosheid vanaf 2021 te promoten door de belanghebbenden samen te brengen; wij zullen met de regeringen van de EU en belanghebbenden samenwerken om een beslissende impact te hebben tijdens het mandaat van deze Commissie, en wij zullen de deelname van alle partijen die zich inzetten voor een ingrijpende en permanente verandering toejuichen.

Nicolas Schmit is Europees commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten.

Ana Mendes Godinho is minister van Arbeid, Solidariteit en Sociale Zekerheid van Portugal, en voorzitter van de Raad Epsco in de eerste helft van 2021.

Yves Leterme is goodwillambassadeur voor de bestrijding van dakloosheid in Europa.