Daar zijn de Britse Groenen: kan de Green Party na vijftig jaar eindelijk wegen op het beleid?

De Green Party hoopt kiezers links van Labour voor zich te winnen.

De Green Party of England and Wales, de eerste groene partij die in Europa werd opgericht, heeft een kleurrijk verleden. Medeoprichter Tony Whittaker, een advocaat en voormalig Tory-raadslid uit Coventry, beweerde geïnspireerd te zijn door een interview in het magazine Playboy met Paul Ehrlich, een bioloog en bevolkingsalarmist. Dat bleek aan de vooravond van de verkiezingen in oktober 1974 ook uit het ‘manifest voor overleving’ dat de ontluikende partij presenteerde. Daarin stond onder meer dat het ideale gezin ‘één of maximaal twee kinderen’ had. Een ander voorstel: ‘vrij verkrijgbare’ sterilisatie voor alle Britten. De partij haalde 2000 stemmen.

Nul economische groei

Ook later bleef de Green Party mafkezen en asceten aantrekken. Begin jaren negentig was David Icke, een samenzweringstheoreticus met vreemde ideeën over hagedissen, de partijwoordvoerder. En nog niet zo lang geleden, in 2015, stelde de partij voor om lidmaatschap van Al Qaida te legaliseren en te streven naar nul economische groei.

Vijftig jaar later na haar oprichting is de Green Party van koers veranderd, en spreekt ze niet meer over geboortebeperking. Dat loont. Bij de lokale verkiezingen op 2 mei kregen de groenen er 74 raadszetels bij, wat het totaal op 812 raadsleden brengt in Engeland en Wales. Landelijk haalt de partij 6 procent van de stemmen, goed voor één zetel in het Lagerhuis. Verwacht wordt dat de groenen bij de parlementsverkiezingen later dit jaar op links klaarspelen wat partijen als Ukip en Reform UK de afgelopen jaren ter rechterzijde hebben gedaan: ontevreden kiezers van de grote partijen aantrekken.

De golf van lokale overwinningen in Engeland en Wales suggereert dat het de Groenen voor de wind gaat. In 2015 hadden ze nog minder dan 100 raadsleden. Dat aantal is verachtvoudigd. In 2023 namen ze voor het eerst de volledige controle over van een gemeenteraad (in het district Mid Suffolk), en deze maand kwamen ze net tekort om hetzelfde te doen in Bristol. Covoorzitter Carla Denyer zegt dat de partij ‘absoluut’ in de regering wil, zoals de Groenen in Schotland en Ierland. Ze heeft de partijstandpunten geactualiseerd: de Green Party is niet langer tegen economische groei, maar zet wel vraagtekens bij het bbp als maatstaf. De NAVO moet worden hervormd, maar Groot-Brittannië moet niet uit het militaire bondgenootschap stappen, iets waar de partij vroeger wel voor pleitte.

Weinig cohesie

Als de Green Party nationaal campagne gaat voeren, zal ze wel aan haar cohesie moeten werken. In landelijke gebieden haalt ze veel stemmen bij ontevreden Tory’s door te focussen op lokale kwesties en eco-nimbyisme. Andrew Mellen, een lokale boer, won in Mid Suffolk door zwerfvuil, huisvesting en gezonde financiën op de agenda te zetten. Hij is tegen zonneparken. Ook elders op het platteland verklaren kandidaten tegen groene energie te zijn.

In meer stedelijke gebieden spreekt de Green Party jongere kiezers aan door de nadruk wel te leggen op milieu- en sociale kwesties. Ze hoopt ook moslimkiezers voor zich te winnen, en linkse jongeren die het oneens zijn met het Labour-standpunt over de oorlog in Gaza. Maar ook in de steden ontbreekt het aan consistentie: in Bristol zijn de Groenen tegen plannen voor een metro en zetten ze vraagtekens bij de noodzaak van nieuwe woningen.

Universeel basisinkomen

De vraag is of de partij een grotere rol kan spelen in het volgende parlement. Als en wanneer een Labourregering gedwongen wordt moeilijke keuzes te maken, zullen sommigen ter linkerzijde zich misschien laten verleiden door de voorstellen van de Groenen voor een vermogensbelasting en universeel basisinkomen. De covoorzitter van Momentum, een pressiegroep die banden heeft met de zeer linkse voormalige Labourleider Jeremy Corbyn, stapte na de lokale verkiezingen op om campagne te gaan voeren voor de Groenen en andere onafhankelijken.

Kleine rechtse partijen hebben al laten zien dat louter dreigen met het afsnoepen van kiezers al kan volstaan om hun stempel op het beleid te drukken. John McTernan, een politiek strateeg die dicht bij Labour staat, denkt dat de Groenen al een ‘serieuze kracht’ zijn en dat de versplintering op links de nieuwe contouren van de Britse electorale politiek zal bepalen. De Green Party is op haar vijftigste misschien nog niet helemaal volwassen, maar ze zou eindelijk wel eens kunnen wegen op het beleid.

‘Wat valt er eigenlijk te speculeren over verkiezingen als zelfs de premier nog geen datum in gedachten heeft?’