De vernieling van historisch erfgoed door de terreurgroep Islamitische Staat (IS) is -helaas- niet nieuw. Heel wat anderen boorden cultuur de grond in, letterlijk of figuurlijk, en daar hoeven we heus niet ver voor terug te blikken.
De correcte betekenis van de term culturele genocide is niet altijd even duidelijk, maar wordt vaak in de mond genomen als erfgoed met de grond gelijkgemaakt wordt. Zoals toen terreurbeweging Islamitische Staat (IS) in maart 2015 een video de wereld instuurde, illustrerend hoe ze antieke Mesopotamische sculpturen in het museum van Mosoel vernietigden. De beelden in het tweede grootste museum van Irak werden onder handen genomen met sloophamers en drilboren, omdat het ging om het promoten van idolatrie, aldus de groepering.
De gevleugelde stieren van Niniveh uit de negende eeuw v.C. bewaakten ooit de ingang van het paleis van de Assyrische koning. Niet meer, nadat ook die beelden door IS vernield werden. De oude steden Hatra en Nimrud werden platgewalst met bulldozers en daarna volgde nog de ondergang van de 2.800 jaar oude hoofdstad van het Assyrische rijk, Khorsabad.
Oorlogsmisdaad
Maar ook de bibliotheek van Mosoel werd al platgebrand waarbij duizenden zeldzame boeken en manuscripten tot as werden herleid. Vlammen laaiden op in kerken en islamitische tombes, archeologische sites werden leeggeroofd. Voor verkoop op de zwarte markt en financiering van de terreuroperaties, menen sommigen.
Meer dan een aanslag op onbenullige voorwerpen uitgestald in een museum of langs toeristische sites, was het een aanslag op de geschiedenis, identiteit en beschaving. En toch is de actie – door sommigen bestempeld als een oorlogsmisdaad – niet eigen aan IS. Heel wat anderen boorden cultuur de grond in, letterlijk of figuurlijk, en daar hoeven we heus niet ver voor terug te blikken.
Timboektoe, door Malinese jihadisten – 2012
Toen Malinese jihadisten in 2012 Timboektoe innamen, werden culturele schatten gesloopt. Moddertombes en oude islamitische manuscripten moesten eraan geloven. De extremisten verafschuwen de aanbidding van heiligen en voorvaderen.
Babylon, door VS – 2008
In 2008 nog werd de geschiedenis van Babylon in zandzakken van het Amerikaanse leger van de wereld gewist. De Verenigde Staten gebruikten de antieke site in Irak als militair hoofdkwartier gedurende vijf maanden. De 170 meter lange en twee meter diepe loopgraven hebben er volgens Agence France-Presse onomkeerbare schade aangericht. ‘Ignorant en dom’, vond curator van het British Museum, John Curtis, de Amerikaanse beslissing.
Khan al-Raba, door VS – 2007
Op de binnenplaats van de tiende-eeuwse Khan al-Raba brachten de Amerikanen volgens The Guardian inbeslaggenomen wapens tot ontploffing. De antieke daken werden vernietigd en muren beschadigd. De site werd een ruïne. Dat terwijl de Conventie van Genève de bezetter opdraagt ‘met al zijn macht’ het culturele erfgoed te beschermen.
Eerste bibliotheek ter wereld, door falen VS – 2003
In Irak werd ooit de eerste bibliotheek ter wereld opgericht. Amerikaanse troepen slaagden er niet in de Iraakse Nationale Bibliotheek en Archieven (INLA) te beschermen tegen plunderaars. Dat leidde tot het verlies van ‘zo’n 60 procent van de Ottomaanse en Koninklijke Hasjemitische documenten, het grootste deel van de documenten uit het Ba’ath-tijdperk en 25 procent van de boekencollecties’, luidt het op de website van Global Policy.
Boeddha’s van Bamyan, door de taliban – 2001
De Boeddha’s van Bamyan waren twee kolossale staande beelden uitgehouwen in de zijkant van een klif op 2.500 meter hoogte in de Bamyanvallei. Ze werden gebouwd tijdens de zesde eeuw. Toen de beelden zich in het Afghaanse Nationaal Museum bevonden, werden ze in maart 2001 door de taliban met dynamiet opgeblazen.
Culfa, door Azerbeidzjan – eind jaren 1990, begin jaren 2000
Armenië beschuldigt Azerbeidzjan ervan duizenden middeleeuwse Armeense grafzerken op een kerkhof in Culfa te hebben vernietigd. Azerbeidzjan ontkent en het is dan ook niet duidelijk wanneer de grafzerken precies verdwenen: getuigen spreken over vernieling in 1998 en hervatting ervan in 2003.
Yerevan, Zangezur en Etsjmiadzin, door Armenië – onbekend
Anderzijds beschuldigt Azerbeidzjan Armenië ervan oude islamitische monumenten te hebben vernietigd in Yerevan, Zangezur en Etsjmiadzin.
Balkanoorlogen, Bosnische Serviërs en Albanezen – jaren 1990
De splitsing van Joegoslavië in de jaren ’90 biedt evengoed voorbeelden van het effect van oorlog op cultuur. Bosnische – christelijke – Serviërs bliezen een moskee in Banja Luka op. Albanese moslims vernietigden op hun beurt orthodoxe christelijke kerken, kloosters en kerkhoven in Kosovo na de NAVO-bombardementen in 1999.
Sovjet-Unie, door eigen volk – 1989
In 1989 trachtten mensen hun eigen geschiedenis te zuiveren van ongewenste symbolen: beelden van Stalin, Lenin en Marx gingen tegen de grond in en rond de Sovjet-Unie.
Polen, door nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie – Tweede Wereldoorlog
De culturele genocide in Polen joeg duizenden geleerden en artiesten de dood in: leden van de Poolse culturele elite werden vervolgd en vermoord. Ondertussen werd een groot deel van het Poolse culturele en historische erfgoed geplunderd en vernietigd.
Boekenverbranding, door nazi’s – Mei 1933
Twee maanden nadat Adolf Hitler voor het eerst was benoemd tot kanselier, organiseerden de nazi’s een golf van boekenverbrandingen. Het was een van zijn eerste offensieven tegen Joden. Andere kunstwerken en eigendommen van Joden werd hen afgenomen. In Parijs trachtte Hitler de Notre Dame en andere historische monumenten te laten opblazen. Zijn militaire adviseurs zouden echter geweigerd hebben dat bevel uit te voeren.
Maya’s, door Spanje – 16de eeuw
De Spaanse verovering van de Maya’s in Mexico is een andere voorbeeld van culturele vernietiging. De aanstichter, bisschop Diego de Landa, verzamelde in 1562 zo’n 27 codices en meer dan 5.000 heilige beelden en voorwerpen met religieuze waarde van de Maya’s om ze uiteindelijk allemaal te verbranden. Dat zegt professor antropologie in Madison, Frank Salomon op de website van Why Files. Het vernietigde materiaal zou historische en religieuze informatie bevat hebben, dat de eeuwenlange ontcijfering van Maya-hiërogliefen erg zou hebben vergemakkelijkt.
Natuurlijk zijn dit niet de enige voorbeelden van culturele genocide. In bovenstaande gevallen werd het erfgoed echter altijd vernietigd. Een ander voorbeeld, waarbij de geschiedenis op een subtiele manier onder de mat wordt geveegd, zien we in het Spaanse Cordoba:
Mezquita, door bisdom van Cordoba – 2014
In de achtste eeuw werd een moskee gebouwd op de site van een kerk Cordoba. Toen de christenen de stad in de dertiende eeuw heroverden, bouwden ze een kathedraal in het centrum van de moskee. Nu de site onder controle is van het bisdom van Cordoba – het registreerde de wereldbekende site op zijn naam voor slechts 30 euro door in 2006 gebruik te maken van een wet van de dictatuur van Franco – wordt echter enkel nog naar de site als kathedraal verwezen, in plaats van het officiële de Grote Moskee-Kathedraal van Cordoba (Mezquita). Op die manier wordt de rijke geschiedenis ervan weggemoffeld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier