Hoe Donald Trump de crypto-euforie oppookt

De miljoenen die de crypto-industrie investeerde in de campagne van Republikeinse politici rendeerde al in de eerste week van Donald Trumps presidentschap. Maar volstaat dat om van crypto een blijver te maken? ‘Bitcoin is een lijn random computercode. Als betaalmiddel is het een fiasco’, zegt een expert.

In de week van de spektakelrijke inauguratie van Donald Trump leek het slechts een verhaaltje in de marge: de dagen daarvoor hadden Donald en Melania Trump hun eigen memecoins op de wereld losgelaten. Dat zijn cryptomunten die iedereen al voor enkele euro’s kan lanceren, en meestal niks waard zijn of zelfs niet worden verhandeld.

Maar wanneer de 47^e president van de Verenigde Staten en zijn echtgenote er zich aan wagen, is de kans op succes natuurlijk veel groter. En zo geschiedde: de $TRUMP-munt was enkele dagen na de lancering al goed voor een theoretische waarde van miljarden dollar. Alleen al aan de fees die mensen betalen om $TRUMP te kunnen aan- en verkopen, werden in diezelfde tijdspanne tientallen miljoenen verdiend.

Het zegt evenveel over de macht van het cryptomilieu en de duizelingwekkende bedragen die erin omgaan als over hoe oververhit dat wereldje is. Want terwijl de Amerikaanse president al aankondigde om van de Verenigde Staten de cryptohoofdstad van de planeet te maken, heerst bij Europese overheden en toezichthouders nog altijd heel veel scepsis over cryptomunten. De regulering is bijzonder strikt.

Als we de ­Nationale Bank vragen om wat meer uitleg voor dit artikel, antwoordt een woordvoerder in een zuinig mailtje dat zij daar geen publieke verklaringen over afleggen, en dat het al controversieel is om überhaupt van ‘munten’ te spreken.

Het begin van de tweede ambtstermijn van Trump, een periode van vier jaar waarin de cryptomarkt volgens vele waarnemers een enorme boost zal krijgen, is een uitstekend moment om eens goed rond te kijken in het cryptolandschap, dat nog altijd door bitcoin wordt gedomineerd.

Er zijn ondertussen honderden andere munten, vaak met bijbehorende platformen, maar geen enkele komt in de buurt van bitcoin. Sinds Trumps verkiezingsoverwinning in november schoot de prijs opnieuw de hoogte in. Ondertussen heeft die de historische grens van honderdduizend dollar ruim overschreden.

Schelpjes voor papieren bloemen

Bitcoin ontstond in 2008 en ging begin 2009 online. Bedoeling was om een munt te ontwerpen die onafhankelijk werkte van landen of grote financiële instellingen. Blockchain, de technologie achter bitcoin, moest het mogelijk maken om zo’n digitale munt te laten functioneren via heel veel verschillende servers en zogenaamde miners in plaats van langs een groot, centraal georganiseerd systeem.

Het hoeft niet te verbazen dat er destijds aan zulke alternatieven werd gedacht: het Amerikaanse financiële systeem had zichzelf net in een historische crisis gestort die over de hele wereld werd gevoeld. De bankencrisis maakte burgers terecht wantrouwig tegenover de banken, die vervolgens door de overheden werden gered in plaats van bestraft.

We zijn ondertussen meer dan vijftien jaar verder en iedereen kan het vaststellen: bitcoin heeft die belofte alvast niet waargemaakt. De grote aandacht voor de weinige landen waar daadwerkelijk met bitcoin kan worden betaald, zoals het Zuid-Amerikaanse El Salvador, kan niet verhullen dat bitcoin of eender welke andere cryptomunt geen mainstream betaalmiddel is geworden.

‘Bitcoin is een fiasco als betaalmiddel. Daarom wordt het vandaag geherpositioneerd als een soort digitaal goud’, zegt Jan Longeval, oprichter van Kounselor Consulting en adjunct-professor aan de Vlerick Business School. ‘Om die illusie te versterken, wordt bitcoin systematisch afgebeeld als een gouden munt met een B in het midden. Dat is misleidend.

‘Bitcoin is een lijn random computercode. Weliswaar uniek, maar het is niet omdat iets uniek of schaars is, dat het ook waardevol is. Er is niks moois of begeerlijks aan een lijn computercode. In feite is bitcoin enkel en alleen een heel beperkt privaat betaalmiddel. Je kunt het vergelijken met de schelpjes die kinderen vroeger op het strand als betaalmiddel gebruikten voor hun papieren bloemen.’

Sektarisch

Er hangt ook nog altijd te veel geheimzinnigheid rond crypto om het grote publiek te overtuigen. Een vaak geciteerd voorbeeld is dat van Satoshi Nakamoto, de bedenker van bitcoin die zich nog steeds verschuilt achter dat pseudoniem.

In Money Electric: The Bitcoin Mystery, een HBO-documentaire die vorig najaar uitkwam, gingen de makers op zoek naar de man die achter die naam kon schuilgaan. Ze kwamen uit bij Peter Todd, een Canadees die al heel vroeg en op jonge leeftijd betrokken was bij het project, maar Todd ontkent formeel dat hij Nakamoto is.

Het zijn zulke mysteries, en het bijbehorende jargon, die buitenstaanders de indruk geven dat crypto op een geloof of zelfs een sekte lijkt. Maar er zijn ook praktische bezwaren waarom het geen echte munt kan zijn. De technologie is, in tegenstelling tot ons banksysteem, absoluut niet gemaakt om massaal veel betalingen te verwerken.

Bovendien schommelde bitcoin de voorbije jaren spectaculair in waarde. Die schommelingen maken het op zijn zachtst gezegd ontzettend onhandig om het als munteenheid te gebruiken.

Sterke zeepbel

Bovendien gebruikt vrijwel iedereen die de voorbije jaren geld investeerde in bitcoin, die munten niet als betaalmiddel maar als asset of belegging. ‘De meeste mensen die bitcoin kopen, doen dat in de hoop dat ze op korte termijn sterk in waarde zullen stijgen’, zegt Selien De Schryder, professor economie aan de UGent.

‘Dat is precies de definitie van speculatie, en het neigt naar een zeepbel. Wij vragen ons al lang af of er ooit een crash zal komen, maar we moeten de investeerders ondertussen wel nageven dat die al heel lang op zich laat wachten. De vrees dat op een dag alles alsnog helemaal uit elkaar spat, blijft natuurlijk wel bestaan.’

‘Ik zit in hetzelfde kamp’, zegt Gunther Wuyts van de KU Leuven. ‘Ik zie het punt van bitcoin gewoon niet. Pas op: ik geloof erg in blockchain, de technologie achter die munten, en ik denk dat we er in de toekomst nog veel andere toepassingen van zullen zien. Maar cryptomunten?

‘Ik geef zelf les in asset pricing of waardebepaling. Voor een aandeel van een bedrijf kunnen we op basis van de verwachte, toekomstige dividenden een waarde berekenen. Maar hoe doe je dat voor bitcoin? Ik zie het niet. De volatiliteit van cryptomunten is ook vele malen groter dan die van aandelen. Onderzoekers kwamen tot de conclusie dat koerswijzigingen van cryptomunten vooral gedreven worden door factoren uit het crypto-universum zelf, zoals persaandacht, Google-zoekopdrachten of gewoon momentum.’

‘De cryptomunt van Trump illustreert meteen het probleem van alle cryptomunten’

Jongemannending

Het zwaartepunt van de crypto-industrie ligt in de Verenigde Staten, maar u hebt ongetwijfeld al gemerkt dat ook in ons land veel mensen hun wallet gevuld willen krijgen. De jaarlijkse Digital Payments Barometer is een van de weinige bronnen van cijfergegevens die iets zeggen over de populariteit van crypto in België.

Uit de editie van 2024 blijkt dat vooral jongeren cryptomunten bezitten. In de leeftijdscategorie van 16 tot 24 jaar gaat het zelfs over iets meer dan de helft: 52 procent, tien procent meer dan het jaar ervoor. Ook in de categorie van 25 tot 34 jaar bezit één op de drie Belgen naar eigen zeggen cryptomunten. Naarmate mensen ouder worden neemt de interesse gestaag af.

Ook opvallend, maar misschien niet heel verrassend: crypto is goeddeels een mannending.

‘Ik merk dat bij mijn studenten’, vertelt Leo Van Hove, econoom aan de VUB en betrokken bij het onderzoek. ‘We zouden kunnen denken: wie zijn wij om mensen tegen te houden die hun geld in zulke speculatieve investeringen willen steken?

‘We moeten ons daar misschien niet mee bemoeien, maar het is toch wel zorgwekkend om te zien hoe populair cryptomunten zijn. Temeer omdat het waarschijnlijk ook gaat over beleggers die geld in crypto investeren dat ze echt nodig hebben, zonder misschien goed te weten hoe risicovol het is.’

‘Ik ben ook al geschrokken van de bedragen die mensen bereid zijn in crypto te investeren’, vult Selien De Schryder aan. ‘Het gaat vaak om dezelfde mensen die de financiële markten niet vertrouwen. Rationeel is dat in ieder geval niet. Ze zijn met crypto juist veel vatbaarder voor misbruik en fraude. Het is soms moeilijk voor overheden om die mensen te bereiken en te wijzen op de gevaren, want zij keren zich net van overheden af.

‘Er doen ook veel complottheorieën de ronde. Ik heb een hele tijd geleden een interview gegeven waarboven in de kop een kritische opmerking over bitcoin stond, en ik kreeg veel negatieve opmerkingen van zulke mensen. Ze zijn vaak blind voor de risico’s.’

Dotcombubbel

Zijn er dan helemaal geen goede redenen om te investeren in crypto? Vaak wordt aangehaald dat het een nuttige investering kan zijn voor wie zijn beleggingsportefeuille wil diversifiëren. Aangezien de koers van de bitcoin zo ver afstaat van die van andere beleggingen, kunnen er misschien andere verliezen mee worden goedgemaakt.

De vergelijking met goud wordt gemaakt, al kan dat edelmetaal natuurlijk buigen op een reputatie die al millennia standhoudt. ‘Filosofisch is de vergelijking natuurlijk niet helemaal onterecht’, zegt Philippe Gijsels, die werkt voor BNP Paribas Fortis en samen met Koen De Leus De nieuwe wereldeconomie schreef.

‘De waarde van goud valt ook niet te berekenen zoals we dat met aandelen wel kunnen. Dat geldt trouwens ook voor munten als de dollar en de euro. Ze zijn maar waard wat ze waard zijn omdat wij dat met z’n allen geloven. Het is met cryptomunten eigenlijk niet anders.

‘Dat gezegd zijnde: als bank adviseren wij onze klanten nooit om in crypto te investeren. Klanten hebben het er soms wel over, maar ik heb niet het gevoel dat er vraag naar is om ze in ons aanbod op te nemen.’

Selien De Schryder zei het al: het blijft ondertussen wel al lang duren. In 2022 en 2023 nam bitcoin een zware duik en leden veel investeerders grote verliezen, maar uiteindelijk herstelde de munt zich. ‘Ik vraag me soms ook af of crypto misschien toch niet meer is dan een bubbel’, vertelt Gunther Wuyts.

‘De vergelijking wordt soms gemaakt met de dotcombubbel aan het einde van de jaren negentig. Daarna zijn heel veel bedrijven failliet gegaan, maar een aantal heeft het overleefd. Zou het kunnen dat er ook voor crypto zo’n correctie komt, waarna er een aantal munten en platformen overblijven?’

Ook Thomas Walther, universitair hoofddocent in finance verbonden aan de School of Economics in Utrecht, denkt dat niet alles in rook zal opgaan. Opvallend genoeg zou hij z’n geld niet inzetten op bitcoin als mogelijke overlever. ‘Bitcoin is totaal gebaseerd op geloof’, legt hij uit.

‘Maar daarnaast zijn er verschillende initiatieven in de crypto-economie ontstaan die meer kans hebben op een toekomst. Zij hebben de fouten van bitcoin zelf al weggewerkt, onder meer door een manier te vinden om veel meer transacties te organiseren. Ethereum is zo’n platform dat ook een link heeft met de reële economie. Het heeft met ether ondertussen de tweede grootste cryptomunt, na bitcoin.’

Bitcoinparadox

En toen werd Donald Trump herverkozen in 2024. Maar eigenlijk had de crypto-industrie al aan het begin van het jaar een overwinning geboekt. Cryptomunten mochten van de Amerikaanse overheid voortaan via trackers verkocht worden. Dat is een onrechtstreekse, maar veiligere en ook makkelijkere manier om bitcoin te kopen.

BlackRock, een van de grootste vermogensbeheerders ter wereld, was een van de eersten die zo’n tracker aanboden. Het is de paradox van bitcoin: het is opgericht uit wantrouwen tegenover het financiële systeem, maar op zoek naar legitimiteit schurkt het er steeds dichter tegenaan.

Trump, nochtans ooit een cryptoscepticus, zal nog een versnelling hoger schakelen, en niet alleen omdat ook Elon Musk zijn favoriete cryptomunt heeft. Onder Joe Biden werd de Amerikaanse beurswaakhond SEC geleid door Gary Gensler, die zeer kritisch was voor cryptomunten. Hij mocht ondertussen beschikken en is vervangen door de veel cryptovriendelijkere Paul Atkins.

Strategische reserve

In zijn eerste week als president ondertekende Trump al een executive order om crypto te promoten. In zijn entourage is er ook al even sprake van het idee dat de Amerikaanse overheid een strategische reserve aan bitcoin zou aanleggen, zoals ze dat ook voor goud heeft. De symbolische betekenis daarvan zou groot zijn, maar experts zien het punt niet.

‘Dat is echt een heel raar verhaal’, vindt Philippe Gijsels. ‘Dat een land als El Salvador in bitcoin een baken van stabiliteit ziet, begrijp ik nog. Maar waarom zouden de Verenigde Staten een bitcoinreserve nodig hebben? De dollar is wereldwijd dé reservemunt. Andere landen zijn er jaloers op, en het zorgt ervoor dat de VS zich als land financieel veel kunnen permitteren. Ik zie geen enkele reden waarom je dat zelf in twijfel zou trekken.’

Sportsponsoring: betalingen in cryptomunten is helemaal terug

Hoe nauwer de crypto-industrie geïntegreerd raakt met het traditionele bankwezen, hoe meer risico’s ook de banken lopen. Toen Silicon Valley Bank in 2023 over de kop ging, wezen nogal wat waarnemers de slechte bitcoinkoersen aan als een van de oorzaken. Maar sinds bitcoin weer hoger staat genoteerd, zijn er al heel wat Amerikaanse bedrijven die erin investeren.

Met de gevolgen van de bankencrisis van 2008 nog relatief vers in het geheugen: loopt de wereldeconomie gevaar als de crypto-industrie alsnog als een zeepbel uit elkaar spat? Philippe Gijsels vindt van niet. ‘De cryptomarkt is vandaag ongeveer twee biljoen dollar waard, tweeduizend miljard. Dat is iets meer dan de markt voor zilver, maar goud is in totaal ongeveer zestien biljoen waard. De cryptomarkt is te klein om een grote negatieve impact te hebben op de wereldeconomie.’

Win-win

Waar we het nog niet over hebben gehad, maar waar al veel over is gepubliceerd: de milieu-impact van bitcoin. De blockchaintechnologie heeft heel veel servers, en dus ook héél veel energie nodig. Bitcoin in de lucht houden kost ons ondertussen meer elektriciteit dan heel wat landen nodig hebben.

Er zijn alternatieven. Ethereum werkt met een andere technologie die veel minder verbruikt, maar bitcoin blijft het dominantst. ‘Ook dat is in mijn ogen een argument om de noodzaak aan bitcoin in twijfel te trekken’, vindt Leo Van Hove van de VUB.

‘De meerwaarde als betaalmiddel is niet duidelijk, en crypto wordt nog altijd bovenmatig veel gebruikt om geld wit te wassen of voor andere criminele activiteiten. Vanuit welvaartsstandpunt kunnen we stilaan de vraag stellen of crypto wel bestaansrecht heeft.’

Natuurlijk, een kenmerk van een zeepbel is altijd dat er veel geld aan valt te verdienen voor investeerders die het spel goed beheersen. Iedereen kent ondertussen wel iemand die al goed heeft verdiend aan bitcoin (en vaak ook wel iemand die er al geld mee is verloren). Veel investeerders in bitcoin beseffen maar al te goed dat ze speculatief bezig zijn, en dat ze waakzaam moeten zijn.

‘Niemand weet wanneer dit zal stoppen’, zegt Jan Longeval. ‘Ik zie gelijkenissen met de allereerste zeepbel uit de geschiedenis, in het Frankrijk van de achttiende eeuw (de Mississippi-zeepbel, nvdr). Ik zou het absoluut niet aanbevelen als belegging op lange termijn, maar de koersschommelingen lenen zich inderdaad goed tot speculatie. Al zal ik speculatie nooit aanbevelen aan mensen, want meestal loopt ook dat slecht af.’

Trump jaagt bitcoin door het dak: ‘Zolang er nieuwe mensen instappen, blijft de bubbel bestaan’