‘Crisis Griekenland: Als het op Europese politiek aankomt, zijn regels niet in steen gebeiteld’

Hoewel de afgelopen weken al gespeculeerd werd over een al dan niet tijdelijke Grexit, gelooft Andy Langenkamp niet dat het zo’n vaart zal lopen. ‘De kans dat er een compromis uit de bus komt, lijkt het grootst.’

Er zijn rare dingen gaande in de Eurozone: de gemiddelde opbrengst van Duitse obligaties was afgelopen maand negatief en handelaren speculeerden nog nooit zo en masse tegen de euro.

Het Griekse spook waart rond in de Europese krochten. De speculatie neemt toe dat hij de markten enorme schrik gaat aanjagen. Hebben de Grexitbusters voldoende politieke wil en economisch en financieel wapentuig om een nieuwe eurocrisis te voorkomen?

De Ghostbusters uit de jaren 80 hadden proton packs en ghost traps tot hun beschikking om geesten te bestrijden; de spelers in het Griekse spookverhaal moeten het doen met minder futuristische instrumenten, maar hun uitdagingen zijn minstens zo spannend, gecompliceerd en potentieel rampzalig.

Waar in ‘Ghostbusters’ een in wezen aandoenlijke en ongevaarlijke marshmallowpop New York verbouwde, daar kan Griekenland – dat tot een handvol jaren geleden voor veel Europeanen synoniem was met zon, zee, strand en ouzo – een Europese ravage aanrichten.

Het land staat er zeer belabberd voor. De crisis heeft Grieken teruggeworpen in de tijd. Het besteedbare inkomen van de rijkste 10% van de bevolking is terug op het niveau van 1985 en de armste 10% is zelfs aanbeland in 1980.

De Grieken hebben al gesneden in de pensioenen, het ambtenarenapparaat ingeperkt, uitkeringen aangepakt, enkele privatiseringen doorgevoerd en belastingen verhoogd. Daarmee zijn ze behoorlijk gestegen op internationale ranglijstjes, maar in veel opzichten is Griekenland nog altijd de risee van de Eurozone. De officiële crediteuren eisen hervormingen van pensioenen en de arbeidsmarkt en manen tot privatiseringen.

Politiek besluit

De kans op een vergelijk tussen Griekenland en zijn onderhandelingspartners is nog altijd het grootst. Juist omdat het uiteindelijk geen economisch of technisch maar politiek besluit is om Griekenland binnenboord te houden. Europa heeft het geld om de Grieken te helpen, maar politici moeten hulp kunnen verkopen aan hun achterban (of in elk geval niet teveel electorale schade oplopen) en tegelijkertijd moet de geloofwaardigheid van het IMF en de ECB niet teveel in het gedrang komen.

Als het op de Europese politiek en economie aankomt, zijn regels niet in steen gebeiteld. Politici schromen niet om regels en procedures naar hun hand te buigen en verwringen. Naast deze regellenigheid is er nog een aantal redenen waarom een vervolgredding van Griekenland het meest kansrijk is.

De Griekse premier Tsipras mag met verschillende maatregelen het bloed onder de nagels vandaan halen van zijn Europese collega’s, maar tegelijkertijd heeft hij zich flexibel en pragmatisch getoond door de grootste oppositiepartij te paaien met het presidentschap en door goede banden te onderhouden met de orthodoxe kerk – ook al is Tsipras uitgesproken atheïst – en met het leger. Deze acties kunnen erop wijzen dat Tsipras voorsorteert op een zachte landing als hij uit de euro stapt, maar de kans is groter dat hij de samenleving klaarstoomt voor een deal.

Tsipras’ onderhandelingspartners mogen stoer verkondigen dat de Eurozone een Grexit aankan, dat neemt niet weg dat alleen de ECB al een Griekse exposure van €110 miljard heeft en dat officiële schuldeisers minder van hun geld terugzien als ze de Grieken een eurovaarwel geven dan wanneer ze tot een deal komen.

Daarbij komt dat na een Grexit ook de Cyprioten – wiens economie nauw verweven is met de Griekse – de euro vaarwel kunnen zeggen. Het eiland mag een fractie van de Eurozone zijn, als van de negentien leden het er twee het voor gezien houden, is de onomkeerbaarheid van de euro definitief ontmaskerd als een canard.

Scharnierpunt

Bovendien is Griekenland een geopolitiek scharnierpunt tussen Oost en West en vormt het een toegangspoort naar Europa. Tsipras flirtte onlangs al met de Russen en Athene is een van de zwakke schakels in het sanctieregime tegen Rusland. De Grieken overleggen ook met Hongarije, Macedonië, Servië en Turkije over een gaspijpleiding van Rusland via Turkije naar Griekenland. Dit initiatief ondermijnt de plannen voor de EU Energie Unie.

Ook op militair vlak flirt Athene met Moskou: ze zijn in onderhandeling over de levering van s-300 raketten. Dit is niet heelgek, omdat Griekenland nu eenmaal de systemen al bezit voor deze raketten, maar in het huidige klimaat geeft het wel een raar signaal. In dit licht bezien is het interessant dat China ook al een vinger in de Griekse pap heeft via o.a. belangen in de haven van Piraeus. De Russen en Chinezen sturen aan op een strategisch verstandshuwelijk in de geopolitieke wedijver met het Westen. Europese politici zullen wel water bij de wijn willen doen om te voorkomen dat Athene een vooruitgeschoven Russisch-Chinese post wordt.

Voldoende druk om tot een akkoord te komen dus. Deze maand en in juni worden de koppen waarschijnlijk nog hard tegen elkaar geslagen, maar dan kan er een akkoord liggen.

Geruchten over mogelijke nieuwe Griekse verkiezingen of een referendum kunnen volgens sommige experts roet in het eten gooien. Maar deze twee – als ze al bewaarheid worden – hebben juist de meeste kans op een pro-euro uitkomst: Grieken staan achter de euro en Tsipras en hij zou een verkiezingsoverwinning waarschijnlijk gebruiken om hardliners in zijn partij op een zijspoor te manoeuvreren.

Volgens de Griekse minister van Financiën heeft het ‘austerity’-regime van de Trojka een “monster van een crisis” gebaard. Europese politici mogen dan geen protonlasers en ghost traps hebben, maar de kans dat zij het monster met achterkamertjesgekonkel, ECB-geweld en politiek armpjedrukken bedwingen, blijft het grootst.