Correspondent Daniel Demoustier in Oekraïne: ‘De oorlog moet nog beginnen’

De Belg Daniel Demoustier, cameraman voor ITV News, is al enkele weken in Oekraïne om er verslag uit te brengen van de crisis. Hij interviewde de moeder van een jongen die omkwam in het brandende vakbondsgebouw en zag het leger schieten op ongewapende burgers. ‘Wat de uitslag van het referendum ook wordt, er is niet veel twijfel over: de oorlog moet nog beginnen.’

#Ukraine soldiers now retrieving from the city . Tanks fired shells at police HQ, now burning. #Mariupol pic.twitter.com/CNz9KLJffZ

— Daniel Demoustier (@dandemoustier) May 9, 2014

De ‘Donbas People’s Republic’ heeft de middelvinger opgestoken naar Russisch president Vladimir Poetin. Zij gaan niet in op zijn voorstel om het referendum, dat moet uitmaken of Oost-Oekraïne een onafhankelijk statuut moet krijgen, uit te stellen. Dat betekent dat er voorlopig niets verandert en dat de meeste regeringsgebouwen zullen bezet blijven. En dat Kiev daarom ook hoogstwaarschijnlijk zijn troepen niet zal terugtrekken uit het gebied dat nu al weken lang wordt getroffen door chaos, geweld en vooral onzekerheid.

Minirokjes en hoge hakken in Donetsk

Het is heerlijk weer in Donetsk. Vaders spelen vreedzaam met hun kinderen in de speeltuinen in Sovjetstijl in het park. De vrouwen flaneren op hoge hakken en in minirokjes over de Boulevard, terwijl ikzelf geniet van een frisse Stella op een terrasje. Je zou bijna denken dat alles normaal is.

Ware het niet dat je op de achtergrond speeches van pro-Russische militanten door luidsprekers hoort knallen. Sinds 14 april bezetten ze een regeringsgebouw, van waaruit ze nu aankondigen dat het geplande referendum zal doorgaan. Ondanks het negatieve advies van Poetin daarover.

Niemand weet wat er nu zal gebeuren. Feit is dat Poetin zijn hoogtechnologische diplomatie weer heel handig speelt. Nu lijkt het helemaal alsof Rusland inderdaad geen invloed heeft op de gebeurtenissen in Oost-Oekraïne. De bal ligt met andere woorden nu opnieuw in het Kiev-kamp.

Slavijansk, via tientallen checkpoints

Eerder was ik voor de zoveelste keer naar Slavijansk gereden. Tientallen checkpoints, bemand door vervaarlijk uitziende gemaskerde en bewapende mannen, maken daar een hachelijke onderneming van. Mijn collega’s van Sky news en CBS werden vorige week nog uit hun wagens gesleurd, geblinddoekt en urenlang hardhandig ondervraagd in een soort bunker in de stad Horlivka. Alles gebeurde uiterst professioneel. Grappig detail: de Russische securityman van Sky News herkende een van de militieleden: ze hadden in dezelfde divisie in het Russisch leger gediend. Say no more…

s’ Avonds hebben we ons bij pot en pint lacherig afgevraagd hoe we dit soort situaties kunnen vermijden. Niet dus, want er is geen andere optie. Om bij het verhaal te geraken kan je niet anders dan er naartoe rijden en telkens hopen dat je ongehinderd door de checkpoints geraakt.

De laatste week is er wel heel wat veranderd. Toen de regering in Kiev besliste om met hun anti-terroristenactie helikopters en tanks naar het gebied te sturen, werd de sfeer natuurlijk nog veel grimmiger en moesten we dikwijls honderden kilometers omrijden om ter plaatse te kunnen geraken. Zoals in Slavijansk dus, het centrum van het anti-Kievverzet.

Media- en propagandaoorlog

De stad is nu omsingeld door het Oekraïense leger en de laatste dagen zijn er geregeld zware gevechten geweest waarbij verschillende doden zijn gevallen. Ik filmde een begrafenis van vier gesneuvelde rebellen waarbij de lijkkisten onder luid applaus van de honderden aanwezigen werden weggedragen. De mensen riepen ‘Spasiba’ (dank u) en ‘Referendum nu!‘. De emoties zijn hooggespannen en vrouwen smeken me om ‘alstublieft de waarheid te vertellen’.

Dit is geen conventionele oorlog, dit is een pure media- en propagandaoorlog. Iedereen kijkt hier enkel naar de Russische TV en is er rotsvast van overtuigd dat de ‘fascisten’ van Kiev gaan binnenvallen.

Maar ook de Oekraïense media heeft het enkel over gewapende ’terroristen’, terwijl de meeste mensen hier in het Oosten enkel heel erg bezorgd zijn om hun toekomst. Julia, een alleenstaande moeder vertelde me dat ze werkt in een fabriek die enkel uitvoert naar Rusland en vreselijk bang is dat ze haar werk zal verliezen als deze situatie niet ophoudt.

Kiev heeft hier geen gezag meer

Je voelt duidelijk dat er een groot cultureel verschil is tussen het oosten en het westen van het land. De meeste mensen spreken enkel Russisch en hebben geen enkele binding met het westen. En dat kan leiden tot extreme situaties.

Toen er in Donetsk 2 weken geleden toch een paar honderd moedige pro-Oekraïense betogers met hun geel-blauwe vlaggen op straat kwamen, werden ze meteen door gemaskerde jonge mannen brutaal in mekaar geslagen. De massaal aanwezige politie liet gewoon betijen en deed helemaal niets om het geweld te stoppen. Mijn fixer, die net achter mij stond, belandde in het ziekenhuis nadat hij geraakt werd door een aantal stenen.

Het toont aan dat Kiev hier totaal geen gezag meer heeft. De politie, de overheid en de mensen willen hier maar een ding: onafhankelijkheid. Met Rusland of desnoods alleen.

Gruwelijke dood in Odessa

Op 2 mei gebeurt dan een drama dat niemand voorzien had. De prachtige, liberale en zeer pro-Oekraïense stad Odessa werd opgeschrikt door gewelddadige rellen tussen

Pro- en anti-Kievdemonstranten. Vermits heel de westerse media in Donetsk zit, was niemand op tijd om daar een onafhankelijk verslag te maken. Maar de beelden spraken voor zichzelf. De pro-Russische betogers werden terug gedrongen in een groot gebouw dat met Molotovcocktails werd bestookt en daarna vuur vatte. Meer dan 30 mensen stierven daardoor een gruwelijke dood. Odessa was in schok.

De volgende dag kon ik in het gebouw filmen. De verbrande lijken werden nog weggehaald en ik werd overweldigd door de horror die daar moet hebben plaatsgevonden. De zwartgeblakerde muren bewaren de verschrikkelijke verhalen van de jongeren die bevangen door de rook geen uitweg vonden en een verschrikkelijke dood zijn gestorven. We interviewden Tatiana, de moeder van een 17-jarige jongen die door een venster naar beneden was gesprongen en het niet heeft overleefd. Huilend vertelde ze ons dat hij een gewone jongen was, die niemand kwaad wou doen.

Ondertussen staan er ons hier weer een paar spannende dagen te wachten. In Mariupol

hebben we gisteren het leger zien schieten op ongewapende burgers en nu is het afwachten wat de uitslag van het referendum zal zijn.

Ik denk dat er niet veel twijfel over hoeft te zijn. De oorlog moet nog beginnen.