Coronavirus treft Venezuela: ‘Tweede golf van verwoestende tsunami’

Jaren van wanbeheer en politiek conflict in Venezuela hebben een puinhoop gemaakt van het zorgsysteem, de economie en publieke infrastructuur. De coronapandemie kan een nieuwe, grote ramp aanrichten. Onder anderen de VN vragen dat sancties tegen het land geschrapt worden.

Het drama van Venezuela, zegt een Venezolaan die we spreken voor dit artikel, is dat het nieuwe coronavirus slechts één van ’s lands ernstige problemen is. Jaren wanbeheer en politiek conflict hebben een puinhoop gemaakt van het zorgsysteem, de economie en publieke infrastructuur in het Zuid-Amerikaanse met zijn 28,5 miljoen inwoners. In weinig andere landen ter wereld kan de coronapandemie een grotere ravage aanrichten.

‘Venezuela kampt al jaren met een humanitaire ramp’, zegt Feliciano Reyna, directeur van Acción Solidaria, een ngo die humanitaire hulp biedt in het land. ‘Het coronavirus zou in zekere zin de tweede golf zijn van een verwoestende tsunami.’

Tegelijk komen de Verenigde Staten nu met nieuwe strafmaatregelen waarmee ze de socialistische president Nicolás Maduro tot opstappen willen dwingen. Eerdere economische sancties kunnen humanitaire hulp bemoeilijken, zeggen getuigen. Onder anderen de VN willen juist dat alle sancties tegen landen zoals Venezuela of Iran geschrapt worden.

Gezondheid

Sinds Venezuela de eerste coronabesmetting bevestigde op 13 maart zijn er in het land 189 besmettingen en 9 doden opgetekend. Meteen na de ontdekking beval president Nicolás Maduro zijn landgenoten thuis te blijven en sloot hij het luchtverkeer. ‘Er zit niets anders op’, zo sprak Maduro, met mondmasker op. ‘Ofwel gaan we in quarantaine, of de pandemie duwt ons hardhandig en voorgoed kopje onder.’

Maar Maduro’s kordate woorden staan in schril contrast met de staat van het zorgsysteem in het land. Jaime Lorenzo, hoofd van Médicos Unidos de Venezuela, een belangengroep van dokters, stuurde een enquête naar duizend vakgenoten in heel het land. Ruim 87 procent antwoordde amper tot geen mondmaskers, handschoenen of zeep in voorraad te hebben.

In heel Caracas, een stad van drie miljoen inwoners, heeft de overheid 19 intensieve zorg-bedden voorzien voor coronapatiënten (ter vergelijking: begin april lagen in Brussel zowat 200 coronapatiënten op intensive care). ‘Dit kan uitgroeien tot een niet te overziene ramp’, aldus Lorenzo.

Daarnaast verscherpt het coronavirus ook in Venezuela de ongelijkheid op een wijze die ook elders in de wereld plaatsvond. In de meer welgestelde wijken van Caracas houden kenniswerkers zich thuis netjes aan de quarantaine. In de armere volkswijken blijft het druk op straat.

‘Wij hebben geen andere keuze’, zegt Luis Villanueva (32), bestuurder van een motortaxi en vader van twee kinderen, aan de telefoon. ‘Elke dag moet ik de straat op om geld voor het eten bijeen te ritselen, zoals iedereen die ik ken. Thuisblijven is onmogelijk.’ Armere bevolkingsgroepen riskeren daarom harder getroffen te worden door het coronavirus – en missen vaak ook toegang tot degelijke zorg.

Politieke druk

De Verenigde Staten maken naar eigen zeggen gebruik van de coronacrisis om de druk op president Maduro verder op te voeren. Washington voert een coalitie aan van 59 landen die president Maduro weg wil hebben en oppositieleider Juan Guaidó als president erkent. België roept op tot verkiezingen in het land.

Afgelopen week maakte het Justice Department een strafklacht openbaar die Maduro en 14 getrouwen beschuldigt van drugshandel en ‘narcoterrorisme.’ Ook zijn oorlogsschepen naar de regio gestuurd, officieus om cocaïne vanuit Venezuela te onderscheppen – al verscheept VS-bondgenoot Colombia een veelvoud van deze drugs.

Amerika looft nu een beloning van 15 miljoen dollar uit voor de arrestatie van Maduro. Daarmee hopen de VS hem te verzwakken en Venezolanen tot opstand te inspireren, aldus justitieminister William Barr: ‘Dit is de beste manier om de Venezolanen te steunen: het land bevrijden van die corrupte kliek.’

Geoff Ramsey, hoofd Venezuela bij de Amerikaanse denktank Washington Office on Latin America, betwijfelt het nut van deze acties. ‘De incentive voor Maduro en de zijnen om te onderhandelen en mee te werken aan een transitie van de macht is nu opeens veel minder: ze kunnen uitgeleverd worden en in een Amerikaanse cel belanden als ze de macht verliezen.’

Naast de strafklacht hebben de VS een reeks aan economische sancties tegen Venezuela ingesteld. Sancties die Caracas dankbaar aangrijpt om te pas en te onpas al zijn interne problemen te verklaren. De Amerikaanse sancties stellen in theorie de invoer van voedsel, medische goederen en humanitaire hulp vrij. Maar staatsoliebedrijf PdVSA is inmiddels afgesneden van het wereldwijde financiële systeem, terwijl olie voor Venezuela de belangrijkste bron van dollars is.

Zwarte lijst

Internationale banken kunnen door de VS bestraft worden als ze zakendoen met Venezolaanse instellingen of mensen die op de zwarte lijst staan. Dat zorgt ook in de hulpsector voor problemen. Wil de eerder genoemde ngo-directeur Fernando Reyna medische uitrusting kopen van buitenlandse bedrijven, dan gaat er een ingewikkeld controleproces aan vooraf dat een maand kan duren. ‘Dat kan de respons tegen het coronavirus wel degelijk vertragen’, aldus Reyna.

Daarom roepen de VN op de sancties tegen Venezuela net als bij andere landen zoals Iran te versoepelen of te schrappen. ‘We zijn maar zo sterk als het zwakste zorgsysteem in onze verbonden wereld’, aldus secretaris-generaal António Guterres. De zakenkrant Financial Times sluit zich aan bij de oproep. ‘Venezuela’s lijden moet worden verlicht voor het coronavirus het te laat maakt,’ schrijft de opinieredactie.

Weinig bondgenoten

In geldnood zoekt Caracas naarstig naar redding. Het verzoek van Maduro voor een noodlening van $5 mrd bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) kreeg echter geen warm onthaal. Hoewel opkomende economieën volgens het IMF $2.500 mrd aan steun nodig hebben, is er geen sprake van en lening zolang het onduidelijkheid is wie regeert in Venezuela.

Cruciale bondgenoten Rusland, China en Cuba blijven Maduro steunen. Zo was het in Venezuela groot nieuws dat China tienduizenden coronatests schonk. Ook 40 procent van het ingevoerde voedsel komt inmiddels uit de Volksrepubliek. Cubaanse dokters in het land betaalt Venezuela in oliezendingen. Rusland helpt Maduro de grondstof uit te voeren.

Vijf miljoen Venezolanen hebben de voorbije jaren het land verlaten, voornamelijk voor buurlanden in Zuid-Amerika. Door strengere lockdowns in de regio beginnen zij massaal hun werk te verliezen. Sommigen keren zelfs naar hun land terug, zo berichten plaatselijke media. Het geld dat zij normaliter naar hun families sturen valt zodoende weg.

‘Ons drama is dat het coronavirus slechts één van onze vele ernstige problemen is’, besluit econoom Henkel García, directeur van consultancy Econométrica in Caracas. ‘Social distancing en lockdownmaatregelen treffen iedere economie ter wereld. Maar Venezuela heeft nul middelen om zo’n schok op te vangen.’