Hoe zal China zich de komende jaren opstellen op het internationale toneel? Chinakenner Bart Dessein (Universiteit Gent & Egmontinstituut) ziet vooral een milderende toon. ‘China probeert zich als een verantwoordelijke gesprekspartner in de markt te zetten.’
Met een puntige slotspeech sloot de Chinese president Xi Jinping ‘de twee vergaderingen’ af. Die term slaat op de jaarlijkse bijeenkomst van het Nationaal Volkscongres en de Politieke Consultatieve Conferentie van het Chinese Volk. Het Nationaal Volkscongres is vergelijkbaar met een parlement, terwijl de Politieke Consultatieve Conferentie fungeert als een soort hogerhuis.
Die ‘twee vergaderingen’ gelden als een scharnierpunt in het Chinese politieke jaar. Het zijn de bijeenkomsten waarin de economische, militaire en diplomatieke marsrichting van China voor de komende jaren wordt vastgelegd. Na een noodgedwongen coronapauze van drie jaar werden de afgelopen week nieuwe ministers en functionarissen benoemd. De belangrijkste benoeming viel Xi zelf te beurt. Nadat hij zich eerder had verzekerd van een derde opeenvolgende ambtstermijn als president, kreeg hij ook een nieuw mandaat als partijleider.
It’s the economy
Terwijl China onder Xi een steeds assertievere internationale koers is gaan varen, was de toon dit jaar opvallend voorzichtig, vindt Bart Dessein, Chinakenner aan de Universiteit Gent en het Egmontinstituut. ‘Tijdens zijn slotspeech had Xi het vooral over stabiliteit en economie. Hij benadrukte bijvoorbeeld het belang van de Chinese privésector. Die was de voorbije tien jaar ondergeschikt gemaakt aan de strengere ideologische lijn van Xi, maar daar lijkt hij nu op terug te komen. Dat doet de Communistische Partij uiteraard uit strikt eigenbelang. De partij heeft de privésector nodig om economische vooruitgang te blijven boeken.’
Dessein wijst ook op de recente benoemingen in de Chinese regering, waar economische profielen opnieuw in overtal zijn. ‘De nieuwe premier Li Quiang was de drijvende kracht achter de stopzetting van het Chinese zerocovidbeleid’, aldus Dessein. ‘Drie van de vier vicepremiers hebben een economische opleiding. Dat is geen toeval.’ Naar Chinese normen legt de Communistische Partij zich een opmerkelijk laag streefcijfer van ‘slechts’ 5 procent economische groei op. Dat kan ook moeilijk anders, meent Dessein. ‘Door de strengere ideologische lijn onder Xi is het consumentenvertrouwen en het investeringsvertrouwen in China is enorm laag. Het duurt maanden eer dat zich enigszins kan herstellen.’
Geen amerikanisering
Die focus op economie en sociale stabiliteit mag niet verbazen. China staat de komende jaren immers voor de enorme uitdaging om de gevreesde middle income trap te vermijden. Dat is de economische ‘val’ waarbij de lonen in een groeiende economie te hoog worden vóór die economie de stap kan zetten naar hoogtechnologische productie. ‘Daarvoor heeft China het Westen nodig’, zegt Dessein. ‘Om zijn hightechsector uit te bouwen, heeft het economische banden nodig met Europa.’
Tegelijk zette Xi op cultureel gebied de hakken in het zand. Zo stelt hij eens te meer de ‘verjonging van de Chinese natie’ tot doel. Die courant terugkerende formulering – bedacht door de communistische huisideoloog Wang Huning – is niet letterlijk de nemen: ook in China slaat de vergrijzing toe. ‘De Communistische partij legt al sinds Deng Xiaoping de nadruk op wat het “Chinese karakteristieken” noemt’, zegt Dessein. ‘Om het een beetje bot te stellen: modernisering mag geen amerikanisering zijn. De Communistische Partij is erop gebrand haar machtspositie te behouden.’
Openheid naar Europa
In zijn slotspeech had Xi Jinping ook een niet mis te verstane boodschap voor de Verenigde Staten. Zo beschuldigde hij westerse landen ervan dat ze de groei van China op aanstoken van de VS hebben belemmerd. ‘De relatie met Amerika heeft de Communistische Partij eigenlijk opgegeven’, zegt Dessein. ‘Maar tegelijk is Amerika het enige land dat Xi met naam heeft genoemd. Dat is een stille handreiking naar Europa, waarmee hij nog steeds goede relaties wil nastreven. Het is ook geen toeval dat sinds 15 maart er opnieuw toeristenvisums worden uitgereikt. Dat toont toch dat China opnieuw een zekere openheid wil uitstralen.’
Tegelijk laat China ook zijn tanden zien. Het Chinese defensiebudget moet het komende jaar met 7 procent stijgen. Het is een evolutie die Dessein ‘niet per se schrikbarend’ vindt. Hij wijst erop dat het budget voor Buitenlandse Zaken met 12 procent zal stijgen. ‘De focus ligt op diplomatie’, aldus Dessein. Vorige week presenteerden China, Saudi-Arabië en Iran een akkoord om opnieuw politieke relaties tussen Iran en Saudi-Arabië op te starten. Ook in Oekraïne probeert China zijn rol te spelen. Volgende week reist Xi naar Moskou en zal hij bellen met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. ‘China probeert zich als een verantwoordelijke gesprekspartner in de markt te zetten. Het beseft dat het een perceptieprobleem heeft.’
Ook over Taiwan ziet Dessein een mildering in de toon. Hereniging met Taiwan blijft onmiskenbaar een Chinees langetermijndoel. Maar terwijl Xi in 2019 nog ‘alle mogelijke middelen’ geoorloofd achtte om de hereniging door te drukken, is die formulering nu weggelaten. ‘Het was erg opvallend dat Xi Taiwan maar één keer noemde’, zegt Dessein. ‘In zijn slottoespraak heeft hij het voor het eerst sinds lang weer over de Consensus van 1992 gehad. Dat lijkt erop te wijzen dat China in de eerste plaats zoekt naar een politieke oplossing.’
Geen opvolger
Over wie Xi Jinping ooit zou kunnen opvolgen, blijft een waas van mysterie hangen. Die onduidelijkheid is tijdens de voorbije twee vergaderingen niet afgenomen. ‘Alle nieuwe topbenoemingen zijn figuren die het einde van hun carrière zien naderen’, zegt Dessein. ‘Er zijn geen jonge mensen gelanceerd die kans maken om Xi ooit op te volgen. We hebben voorlopig het raden naar wie zijn opvolger wordt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier