Conflict in Soedan in vijf vragen: ‘Staakt-het-vuren is al paar keer met de voeten getreden’

Bij het conflict in Soedan zijn sinds zaterdag volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al 270 mensen om het leven gekomen. Maar hoe is het conflict ontstaan? Postdoctoraal onderzoeker in conflictstudies Bruno Braak geeft uitleg. ‘Voor de-escalatie heb je een gecoördineerde internationale aanpak nodig.’

In Soedan zijn zaterdag opnieuw gevechten begonnen tussen de paramilitairen van de Rapid Support Forces (RSF) en het reguliere leger. Daarbij worden ook artillerie, tanks en gevechtsvliegtuigen ingezet. Volgens de WHO zijn sindsdien al 270 mensen om het leven gekomen en ongeveer 2.600 gewond geraakt.

Tussen welke partijen woedt de strijd?

Bruno Braak: Aan de ene kant van het conflict is er het Soedanese leger, onder leiding van generaal Abdel Fattah al-Burhan. Hij staat ook aan het hoofd van de ‘Soevereine Raad’ die het land ad interim regeert. Aan de andere kant staan de Rapid Support Forces (RSF), een paramilitaire groep, onder leiding van luitenant-generaal Mohamed Hamdan ‘Hemeti’ Dagalo. Hij is ook vicevoorzitter van bovengenoemde Raad. Het zijn dus de troepen van oud-collega’s die elkaar aanvallen.

Wat is de oorzaak van het conflict? En wat was de directe aanleiding van de gevechten?

Braak: Het conflict gaat al even terug in de tijd. In 2019 werd de Soedanese dictator Omar al-Bashir afgezet nadat burgers bleven protesteren tegen zijn dertig jaar durende regime. Burhan en Dagolo waren Bashir-bondgenoten maar trokken uiteindelijk hun handen van de oude dictator af en kregen na de revolutie meer politieke en militaire macht. Het plan was dat Soedan uiteindelijk onder niet-militair bestuur zou komen te staan. Een burger, en dus niet een man van het leger, zou het land gaan leiden. Maar dat zag interimbaas en legerleider Burhan niet zitten. Er bleven ook een aantal delicate vragen onbeantwoord over de integratie van het RSF in het reguliere leger.

De directe aanleiding van de huidige gevechten is dat Burhan RSF-vertegenwoordigers wegstuurde uit een vergadering over de legerhervorming. Hemeti’s RSF-troepen verzamelden zich vlak buiten de hoofdstad Khartoem voor een mogelijke strijd, en op zaterdag 15 april brak het geweld uit.

Hoezeer waart de geest van Omar al-Bashir nog rond?

Braak: De invloed van de ex-dictator is nog altijd merkbaar. Hij zat in het zadel van 1989 tot 2019, en zijn termijn begon én eindigde met een coup. Alle hoofdrolspelers in het conflict hebben hun sporen verdiend in het Bashir-tijdperk. Hij speelde tegenstanders tegen elkaar uit om aan de macht te blijven. Om dezelfde reden verhinderde hij ook dat het leger te machtig zou worden. Bovendien zijn de RSF rechtstreeks voortgekomen uit een militie die hij zelf op poten had gezet om te strijden tegen rebellen in Darfoer.

Wat zijn de mogelijke scenario’s voor de-escalatie?

Braak: Dat is een moeilijke zaak. Het staakt-het-vuren is ondertussen al een paar keer met de voeten getreden. Zolang de strijdende partijen denken dat ze nog iets te winnen hebben, is het moeilijk om tot vrede op te roepen.

Voor de-escalatie heb je gecoördineerde internationale druk nodig. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Verschillende landen hebben namelijk tegenstrijdige belangen in Soedan. Daardoor is de internationale gemeenschap verdeeld en steunen sommigen Burhan, en anderen Hemeti, die overigens nauwe banden heeft met de Russische Wagner-groep.

Wat is de mogelijke impact van deze crisis op Europa?

Braak: Dat is moeilijk te voorspellen. De hele wereld is namelijk vervlochten. Zo zijn er bijvoorbeeld aanwijzingen dat Soedanees goud via de Wagner-groep de Russische oorlog in Oekraïne financiert. En in Coca Cola zit Arabische gom (harsachtig product dat onder meer gebruikt wordt als bindmiddel in voeding, nvdr.), waarvan Soedan de hoofdleverancier is. Ik hoop vooral dat mensen die dit nu rustig lezen bij een kopje koffie, meevoelen met de Soedanese bevolking.