‘Clinton of Trump: in ieder geval changement de decor voor Europa’

Professor Herman Matthijs (UGent & VUB) doceert de cursus over de Verenigde Staten aan beide universiteiten. ‘Wie ook de nieuwe regering gaat leiden, vanuit Washington gaan er andere geluiden komen over de vrijhandel alsook de West-Europese verdediging,’ schrijft hij.

Deze Amerikaanse presidentscampagne is niet echt gegaan over de inhoud van een programma. We dienen op zijn minst te stellen dat deze race naar het Witte Huis veeleer een lange soap was in het kader van de televisiereeks: The bold and the beautiful. Deze campagne gaat en ging eerder over de financiering van de ‘foundations’, vrouwenaffaires van Bill Clinton en Donald Trump, de e-mails van Hillary Clinton… en dan met een onverwacht slotoptreden van de FBI. Ongetwijfeld zal deze campagne 2016 nog het onderwerp worden van diverse afleveringen bij ‘House of Cards’.

Kandidaten

Clinton verzekerde zich van de Democratische nominatie, maar zij had af te rekenen met een zeer goed scorende tegenkandidaat: Bernie Sanders. Toch zorgde Trump voor dé verrassing , vanuit het niets ging hij lopen met de Republikeinse nominatie. Het establishment van beide partijen heeft een groot probleem met hun kijk op de wensen van de partijleden.

Clinton is het politieke product van het Washington-establishment en moet er vooral op rekenen dat zoveel mogelijk Amerikanen gaan stemmen. Maar zij is niet de meest populaire politica in het land. Cruciale vragen zijn of de Sanders-kiezers het voor haar gaan opnemen en of zij ook 9 van de 10 Afro-Amerikanen achter zich zal krijgen, zoals Obama ? Een electorale vlucht van de kiezers naar de libertarische partij (Gary Johnson) of de groenen (Jill Stein) kan fataal zijn voor haar. Bij verlies is het gedaan met de Clinton-macht binnen de partij en mogen de Democraten zich opwarmen voor een grote schoonmaak binnen de partijgeledingen.

Trump rekent in de diepte op de blanke kiezers en de vele ontevredenen. Hij moet er voor zorgen dat hij beter scoort dan Mitt Romney in 2012 (206 kiesmannen op 538), want dan kan men hem minder verwijten. In verhouding met Clinton heeft Trump politiek ook minder te verliezen bij deze verkiezing. Want zijn greep op de Republikeinse partij en zijn politieke machtspositie stelt niet zoveel voor op dit ogenblik.

Swing states

Het Amerikaans presidentieel verkiezingssysteem heeft een historische confederale erfenis. De staten bepalen de keuze via de kiesmannen. Het heeft geen enkel belang om nationaal het hoogst aantal stemmen te halen of in de meerderheid der staten te winnen. Het enige dat telt, is dat men minstens 270 op 538 kiesmannen haalt. Vooral de 10 tot 12 ‘swing states’ (de felst bevochte staten) zullen bepalen wie gaat winnen. Binnen deze laatste groep is Florida (29 kiesmannen) het allerbelangrijkste. Winst in de Sunshine State legt de rode loper open naar het Witte Huis.

Peilingen

De peilingen geven niet echt een geloofwaardige uitslag weer. Het zijn jojobewegingen, die gerelateerd zijn met de berichtgeving. Maar de peilingen hebben er de laatste maanden overal al zwaar naast gezeten – denk aan de brexit, het vredesakkoord in Colombia en afgelopen weekend nog in het kader van de parlementsverkiezingen in IJsland. Om het met een boutade te zeggen: de enige echte peiling blijft de uitslag van de verkiezing zelf.

Inderdaad, de allerlaatste federale verkiezing is die voor het Congres en een deel der staten van november 2014. Twee jaar geleden versterkten de Republikeinen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden (247 op 435) en behaalde ze de meerderheid in de Senaat (54 op 100). Op basis van deze laatste electorale graadmeter zou er een voordeel zijn ten gunste van Trump. Ook in het college van de statelijke Gouverneurs behielden de Republikeinen een ruime meerderheid (30 op 50).

Europa

In ieder geval gaat Europa een changement de decor meemaken met de 45ste president(e) van de Verenigde Staten van Amerika. Wie ook de nieuwe Amerikaanse federale administratie gaat leiden, vanuit Washington D.C. gaan er andere geluiden komen over de vrijhandel alsook de West-Europese verdediging. Vooreerst, is de grootste tijd van de mondiale vrijhandel gedaan. Trump is tegen dergelijke akkoorden en Clinton heeft – onder druk van Sanders – haar mening hierover ook al bijgesteld. Bovendien zal Europa meer geld op tafel moeten leggen voor zijn defensie. Want de tijd dat de Amerikaanse belastingbetalers de Europese verdediging blijft betalen, is gedaan. Tertio, is er de vraag wat de Amerikaanse Centrale Bank FED gaat doen met de rentevoet. Een verhoging zou logisch zijn voor de VSA, maar betekent geen goed nieuws voor de eurozone. Desalniettemin moet de volgende president nog een begrotingstekort van 3 procent van het bbp dichtrijden en een staatsschuld van 104 procent van het bbp naar beneden proberen te krijgen.

Machteloos staatshoofd

Het is niet omdat men de presidentiele verkiezing wint, dat alle politieke macht in het Witte Huis ligt. Een president kan ook maar iets bereiken als een meerderheid in het Congres zijn beleid wil steunen. Daarom zijn de volledige herverkiezing van het Huis en de 1/3-hernieuwing van de Senaat even belangrijk op 8 november. Want stel dat Hillary president wordt met een Republikeins Congres, dan zal zij niets in beweging kunnen brengen. Bovendien slaat de verdeeldheid binnen de Republikeinen over Trump om in een ongekende eenheid binnen de Republikeinen, als men Clinton moet counteren. Met een blijvende Republikeinse meerderheid in het Congres zal men snel een impeachment-procedure opzetten inzake de e-mails van Hillary. De laatste president die een dergelijke procedure aan zijn been had, heet… Bill Clinton.

En als Trump wnt, moet hij er ook op rekenen dat hij kan besturen met een Republikeins Congres. Maar hier stelt zich de bijkomende vraag: hoe werkbaar gaat dan de relatie zijn binnen de huidig verdeelde Republikeinse partij?

Conclusie

De keuze van de Amerikaanse kiezers op 8 november aanstaande voor een 45ste president(e) en een 48ste vicepresident is niet alleen voor de VS van belang, maar ook voor de rest van de wereld. Want tot nader order bepalen Pennsylvania Avenue en Wall street in belangrijke mate de economisch-, monetaire-, militaire – en politieke koers van de rest van de wereld.