De Chinese overheid wil zelfvernietigende concurrentie voorkomen, maar hoopt ook dat meer vrije tijd meer consumptie betekent.
Voor een groot deel van de westerse wereld is het tweedaagse weekend heilig. In China is het recht om twee dagen per week te rusten niet vanzelfsprekend. Overwerken is soms verplicht voor bedienden, vooral in de snelle wereld van de technologie. In 2019 verdedigde Jack Ma, oprichter van internetgigant Alibaba, de ‘996-werkcultuur’ – van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, zes dagen per week – als ‘een enorme zegen’.
Maar in de afgelopen maanden is er een nieuw fenomeen opgedoken: grote bedrijven in heel China beginnen hun werknemers aan te manen om het kantoor eerder te verlaten. De apparatengigant Midea bijvoorbeeld is een campagne begonnen tegen onnodig overwerk en stuurt werknemers elke dag om 18.20 uur naar huis.
Rennen om stil te staan
Dit nieuwe beleid sluit aan bij twee van de huidige prioriteiten van de Chinese staat. De eerste is om te proberen een fenomeen in te dammen dat bekend staat als neijuan – vaak vertaald als ‘involutie’. Mensen gebruiken de term om een situatie te beschrijven waarin extra input niet langer meer output oplevert, zoals rennen om stil te staan. De overheid wil deze intense, zelfvernietigende concurrentie voorkomen.
De tweede prioriteit is om mensen meer vrije tijd te geven om de broodnodige omschakeling in de economie van export en infrastructuur naar consumptie te helpen bewerkstelligen. In maart presenteerde de regering een nieuw ‘speciaal actieplan’ om de binnenlandse vraag te vergroten, waarbij ze beloofde ‘prominente pijnpunten zoals de heersende overwerkcultuur’ aan te pakken en ‘rust- en vakantierechten en -belangen’ te beschermen.
Overlijdens door vermoedelijk overwerk hebben woede opgewekt in het land.
Lastdieren
Veel mensen staan open voor de maatregelen. Overlijdensgevallen door vermoedelijk overwerk bij bedrijven als Pinduoduo en ByteDance hebben woede opgewekt. Technici noemen zichzelf niuma, of lastdieren. Hoewel het hoogste gerechtshof van het land in 2021 het 996-rooster illegaal verklaarde, is de handhaving van de uitspraak laks. Sommige bedrijven hanteren nog steeds een systeem van ‘grote-week, kleine-week’, waarbij werknemers afwisselend vijf en zesdaagse werkweken hebben.
Het leven van werknemers in de diensteneconomie is nog zwaarder: ze krijgen maar een paar dagen per maand vrij, als ze al vrij krijgen. Tijdens een rookpauze zei een kok in een noedelrestaurant in het winkelgebied Sanlitun dat de eigenaar de mogelijkheid biedt om vrije dagen op te nemen tegen een lager loon, maar de meeste van zijn collega’s kiezen voor geen rust. Het zal niet gemakkelijk zijn om Chinezen te laten stoppen met hard werken.
