‘Charlie Hebdo toont aan hoe protest met de jaren is veranderd’

‘De wijze van protest is met de jaren veranderd. Na de aanslag op Charlie Hebdo vond dan wel de grootste betoging in Parijs plaats sinds de Franse revolutie, de dag nadien is iedereen weer keurig aan het werk gegaan’ , schrijft Guido Lauwaert vanuit Parijs.

De rust is weergekeerd ten kantore Charlie Hebdo. De redactie vliegt er weliswaar als vanouds nog stevig in, maar op de promotie en de productieafdeling valt er geen druppel zweet meer. De reden is niet ver te zoeken. De oplage is na twee weken heibel in Frankrijk en de omliggende landen drastisch gedaald. Er worden nog wel meer exemplaren verkocht dan vóór de inval van enkele islamitische kruisvaarders, maar veel hoger dan 200.000 is de oplage zeker niet. En verwacht wordt dat hij de komende weken nog zal dalen.

De reden hiervoor is niet dat de inhoud de lezer niet bevalt. Die is er niet op verbeterd of verslechterd. De oorzaak moet elders gezocht worden. De miljoenenverkoop is heel simpel een gevolg van een massaal protest van de Westerse wereld, of die nu Christelijk dan wel vrijzinnig ingesteld is. Bovendien wijst die miljoenenverkoop nog op een ander fenomeen.

De wijze van protest is met de jaren veranderd. Er mag dan de grootste betoging in Parijs geweest zijn sinds de Franse revolutie, de dag nadien is iedereen weer keurig aan het werk gegaan. Of dat nu in een bedrijf, een college of een universiteit was. Iedereen is nog Charlie, maar Charlie is niet meer iedereen. Dit is een gevolg van de gewijzigde mentaliteit in de maatschappij, voortvloeiend uit het huidig economisch bestel.

De wil van de middenklasse

Normaliter moet er van de burger, voornamelijk gesitueerd in de middenklasse, geen protest verwacht worden. Die klasse wil maar twee zaken: behouden wat men heeft en zo mogelijk een stap hoger klimmen op de ladder. Het sluit een streven van vernieuwing niet uit, maar dan wel vernieuwing op het gebied van economische productie waar de burger financieel en moreel beter van wordt. De laatste maal dat de vernieuwing dreigde vast te lopen, was eind van de jaren vijftig, begin van de jaren zestig.

Het protest hiertegen bereikte zijn hoogtepunt in mei ’68. Dat het verzet hiertegen furieus was, en zich als een lopend vuurtje over de Westerse wereld verspreidde, had natuurlijk nog een andere oorzaak. Een politieke: in de VS met de Vietnam-oorlog, in Duitsland met de verwerking van het Nazi-verleden, in België met de weigering van de kerkelijke overheid, geleid door kardinaal Seunens, de splitsing van de Leuvense universiteit in twee aparte eenheden. De Franstalige afdeling moest maar buiten (wat later wettelijk geregeld is) het Vlaamse én Brusselse gewest.

De orde van de dag

Nadat het doel bereikt was, is de jonge burgerij snel weer tot de orde van de dag overgegaan. En eenmaal afgestudeerd, heeft het als de weerlicht een baan gezocht. In welke hoek die ook gevonden kon worden. Het mooiste voorbeeld is de linkse studentenleider Paul Goossens, die na gedane studies onderdak vond als economisch redacteur van de toen nog zeer katholieke, conservatieve krant De Standaard.

Dezelfde sociale evolutie zie je nu ook. Dat de zaak Charlie Hebdo echter maar ruim een week duurde komt omdat er geen gevaar is op het stilvallen van de vernieuwing.

Het gevaar schuilt elders. Wat verworven werd sinds mei ’68 brokkelt weer af. Er mag dan een morrende onvrede zijn over het milieu, de bankencrisis mag dan een rol spelen en de verontwaardiging over de stijgende ongelijkheid tussen rijk en arm toenemen, de positie van de middenklasse is nog niet in gevaar. Er groeit wel een gevoel van angst, niet in die mate echter dat er opstand loert. Daarvoor is het spaargeld nog veel te groot, wat wel het geval is in de zuiderse Europese landen, Griekenland op kop. Niet toevallig is in dat land vorige zondag een linkse regering gekozen in de stilaan helemaal verrechtse Europese Unie.

De grote sprong

Er is echter nog een tweede reden waarom het protest na de aanslag bij het satirische blad niet lang duurde. Studenten staan onder steeds hogere druk. Deels is die ontstaan uit hun afkomst, een bourgeois milieu. De kinderen van die club wensen hun plaats in het economisch bestel te bestendigen, en zijn niet vies van een egocentrische mentaliteit.

Bovendien is het studiepakket zo groot geworden, door de grote sprong van het stoom- naar het computertijdperk, dat zij geen tijd meer vinden voor iets anders dan studeren. Hooguit mogen eens per week de trossen los gegooid worden, en wordt er gefuifd, mede uit de oerdrang van de mens om zich voort te planten. En die voortplanting zet zich om na het afstuderen, asap een baan te vinden en zich te settelen. Met in het achterhoofd het economisch bestel te bestendigen en daarbinnen knus te leven.

De val

Ziehier in het kort, maar niet op z’n smalst, de oorzaak van de val van de miljoenenoplage van Charlie Hebdo naar een haast normale een week later.

En voor wie nog niet genoeg heeft aan nieuws over Charlie Hebdo. Binnenkort verhuist het blad met geest en lichaam naar het gebouw waar de Franse afdeling van het ouderlijk huis van Knack, Roularta, gevestigd is.

De invloed zal zelfs tot in de Raketstraat te voelen zijn. Knack et Charlie, deux copains différent, mais a part ça… très close.