‘CETA is het verkeerde antwoord op Trump’

‘Het protectionisme van Donald Trump aangrijpen als argument om dit soort vrijhandelsakkoorden alsnog goed te keuren is bijzonder cynisch’, schrijft Europees parlementslid Bart Staes (Groen) in aanloop naar de stemming over CETA in het Europees parlement.

Op 15 februari 2017 stemt het Europees Parlement over het veelbesproken CETA-vrijhandelsverdrag tussen Europa en Canada. Alle truken van de foor zijn in de aanloop naar deze stemming goed gebleken om CETA goed te keuren: maar het hele politieke discours over CETA is vals: het is een verontrustende cocktail van alternatieve feiten, fact free politics, boerenbedrog, demagogie, bangmakerij en zelfs onbenul. Zelfs Donald Trump wordt er nu bij gesleept als reden om CETA goed te keuren. Plots zijn er maar twee mogelijkheden: aan de ene kant protectionisme en isolationisme en aan de andere kant vrijhandel. De meeste tegenstanders van CETA hebben een toch wat genuanceerder discours.

Groenen hebben al lang kritiek op vrijhandelsakkoorden. Wellicht leverde NAFTA, het vrijhandelsverdrag tussen de VS, Mexico en Canada extra winst op voor multinationals. Maar het staat ook vast dat het nogal wat maatschappelijke schade opleverde voor Mexicaanse, Canadese en VS burgers, zoals werkloosheid en mensonwaardige jobs.

De reactie van Trump – egoïstisch isolationisme, muren bouwen en Mexicanen stigmatiseren – is niet de oplossing. De verkiezing van Trump biedt volgens ons net een kans voor de Europese Unie om het anders te doen, om een handelsbeleid te ontwikkelen dat echt rekening houdt met de waarden die de EU zegt te vertegenwoordigen.

Wij pleiten voor een multilateraal handelsbeleid dat ook rekening houdt met ecologie en mensen. Want het protectionisme dat Trump nastreeft heeft inderdaad gevaarlijke kanten. Het afschermen van je eigen bedrijven en sectoren levert op korte termijn wellicht voordelen op voor je economie, maar leidt altijd tot tegenmaatregelen. En uiteindelijk verliest iedereen.

Kans voor Europa

Maar nu ligt er dus een kans voor Europa. De hele civiele samenleving: consumenten- en milieuorganisaties, de Noord-Zuidbeweging, de vakbonden, de ziekenfondsen en heel wat kerkelijke organisaties zijn terecht ontevreden over de bestaande spelregels (of het ontbreken ervan) aangaande vrijhandel. Het stimuleren van vrijhandel zorgt inderdaad voor het open breken van markten, maar het zorgde tot nog toe nooit voor het globaliseren van sociale en ecologische spelregels. Het recht van de sterkste bleef het allerbelangrijkst. Het is één van de oorzaken waarom de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in het slop zit.

Vrijhandel kent verliezers en winnaars. En er wordt niet geopteerd de geldende wet van de jungle bij te sturen om de verliezers wat meer van de mondiale koek te gunnen. Westerse landen kiezen steeds meer voor bilaterale handelsakkoorden als TTIP en CETA, waarmee ze de rest van de wereld andermaal hun wil opleggen.

Gelukkig bestrijden steeds meer mensen een economische globalisering die de mensenrechten ondergraaft en de ecologische grenzen van onze collectieve planeet aantast. Het groeiende publieke protest tegen TTIP en CETA heeft te maken met dat zeer terechte ongenoegen.

Het protectionisme van Trump aangrijpen als argument om dit soort vrijhandelsakkoorden alsnog goed te keuren is bijzonder cynisch. Want verdragen als TTIP, CETA, TTP & co zijn net gebouwd op de logica die leidde tot het brede maatschappelijke ongenoegen dat steeds vaker de kop opsteekt. De markten voor diensten, investeringen en goederen worden geopend zonder voldoende sterke sociale en ecologische bescherming en flankerend beleid.

Ongecontroleerde vrijhandel

Het openen van die markten wordt voor grote bedrijven bovendien juridisch afdwingbaar via private rechtbanken. Maar het schenden van mensenrechten en het veroorzaken van ecologische rampen als gevolg van investeringen, blijft grotendeels juridisch buiten schot, laat staan bestraft. Het is die groeiende onrechtvaardigheid van de neoliberale wereldorde van de laatste 35 jaar die steeds meer mensen kwaad, apathisch of cynisch maakt. De droom over een meer rechtvaardige wereld is via vrijhandel en een ongecontroleerde globalisering, ondanks de positieve effecten die er ook zijn, verder af dan ooit.

Zelfs IMF-baas Lagarde en andere deelnemers van de recente bijeenkomst in Davos erkenden dat de Brexit en de verkiezing van Trump te maken hebben met de lelijke kanten van globalisering en de woede van mensen om de effecten ervan. Hyper-globalisering leidde tot meer ongelijkheid, ongecontroleerde plundering van grondstoffen, milieuverwoesting en een race to the bottom.

De bodem is inderdaad bereikt. We komen alleen uit die neerwaartse spiraal door globalisering en dus ook vrijhandel te reguleren en er de lelijke kanten af te vijlen. We moeten de macht terug halen van multinationals en de financiële sector en die terug geven aan waar hij hoort: bij de burgers. Zij en de civiele samenleving moeten inspraak krijgen over hoe we onze samenleving en gemeenschap vorm geven.

Laten we multilateriale akkoorden afsluiten die markttoegang koppelt aan sterke sociale en ecologische bindende regels. Dat zou het enige juiste antwoord zijn op het protectionisme van Trump en de wereldwijde opmars der populisten. Laat ons het onderscheid maken tussen protectionisme en protectie in naam van het algemeen belang. Zorgen voor bescherming is iets anders dan protectionisme. De tegenstanders van CETA pleiten niet voor tariefmuren, het stoppen van handel en het opleggen van je eigen regels aan alles en iedereen.

Wij willen handel stimuleren, zonder de ongelijkheidskloof in de samenleving nog verder te doen groeien. Een serieus Europees handelsbeleid moet uitgaan van de principes van Fair Trade, erkenning dat er grenzen zijn aan wat onze planeet verdraagt, de eerbiediging van de rechtstaat en het respect voor mensenrechten. Vrijheid bestaat alleen bij gratie van grenzen. Dat geldt ook voor vrijhandel, die zoals de vrijheid zelve, alleen vrij kan zijn als die gebonden is aan strakke regels.

Eerlijke handel als vrijhandel

De enige échte vrijhandel is daarom eerlijke handel (Fair Trade). Handel kan enkel positief zijn als er door overheden onderling goede en duidelijke spelregels worden afgesproken met juridische garanties dat iedereen zich ook aan die regels houdt en dat niet louter het recht van de sterkste heerst. Wij willen daarom dat economische activiteiten, vrijhandel en globalisering niet langer alleen draaien om groei en winst, maar ook om ethiek en rechtvaardigheid.

Meer democratie, transparantie en betrokkenheid zijn het antwoord. Hét sleutelbegrip in deze hyperglobalisering is ‘interconnectie’: ons lot en dat van onze kinderen hangt samen met dat van miljoenen armen in een ver land. Net daarom hebben we Europese en zelfs internationale samenwerking nodig. Trump is hier de tegenpool van. Het ziet er nu al naar uit dat hij niet wil weten van een beschermend internationaal beleid. Dat blijkt overduidelijk uit zijn aangekondigde klimaat- en milieubeleid, uit de samenstelling van zijn kabinet van pro-Wall Street miljardairs en uit zijn slagkreet ‘America first!’

Bij ons juicht het Vlaams Belang want de zogenaamd machtigste man van de wereld hun slogan ‘eigen volk eerst’ echoot. Jammerlijk genoeg lijkt ook N-VA -onder druk van extreemrechts- vatbaar voor een ongezond groepsdenken.

De Egyptische schrijfster en politieke activiste Ahdaf Soueif verwoordde het onlangs samenvattend en vrij vertaald als volgt: “De neoliberale ideologen begrijpen dat het ze beloften aan ‘de mensen’ niet hebben waargemaakt en dat de ideologie daarom aangevallen wordt. Maar de reactie is het buiten zichzelf zoeken van oorzaken voor het niet waarmaken van deze beloften (nl. bij migranten, ‘nuttelozen’, terroristen). Eigenlijk zijn we getuige van een alliantie van Neoliberalisme enerzijds en Terreur anderzijds die samen democratieën langzaam richting fascisme drijven.”

CETA schrijft zich in in die neoliberale logica. Daarom – en om nog vele andere redenen, stem ik woensdag tegen.