Catalonië: het walhalla voor islamitische terroristen

De aanslagen die gisteren Spanje deden schrikken, vonden beide plaats in Catalonië. Deze provincie is al langer een trekpleister voor extremistische jihadisten.

Gisteren vonden in Barcelona en Cambrils terroristische aanslagen plaats waarbij veertien doden en meer dan honderd gewonden vielen. De Spaanse politie meent dat ook de gasontploffing in Alcanar, die woensdag plaatsvond en waarbij ook iemand overleed, te maken heeft met de aanslagen van gisteren.

Dat de reeks aanslagen van gisteren en eergisteren in Catalonië plaatsvonden is geen toeval. Barcelona, en bij uitbreiding Spanje, is al langer een trekpleister voor jihadisten. Tussen 2013 en 2016 werden er in Spanje 178 mensen opgepakt met salafistische sympathieën, waarvan het gros uit de Catalaanse provincie.

Vooral in Barcelona bevinden zich veel islamisten. Van die 178 gearresteerde verdachten, radicaliseerde het gros (23,2%) in Barcelona, gevolgd door de Spaanse enclave in Marokko Ceuta met 22,2%, Madrid (19,2%) en de andere Spaanse enclave van Mellila (12,1%).

Een van de verdachten van de aanslagen zou afkomstig zijn van deze laatste enclave. Inwoners van deze enclaves hebben overigens geen visum nodig om naar Marokko of thuisland Spanje te reizen.

Zeker wanneer het gaat om contacten met Islamitische Staat (IS), spant Barcelona de kroon. Een klein derde van de aangehouden extremisten die banden onderhield met IS, kwam uit Barcelona of de nabije omgeving. Ook Ghebrid Messaoud, de eerste jihadist die in Spanje werd veroordeeld in 1995 en lid was van een Algerijns terroristisch netwerk, werd gearresteerd in Barcelona. Een jaar later, in 1996, werden maar liefst twaalf terroristen opgepakt in Catalonië omdat ze deel uitmaakten van de Groupe Islamique Armé, tevens een Algerijns terreurnetwerk.

Daarnaast was het ook in de Catalaanse hoofdstad waar de spilfiguren van de aanslagen van 11 september 2001 in New York, Mohamed Atta en zijn kompaan Yemeni Ramzi Binalshibh, enkele maanden voor de aanslagen de laatste contacten onderhielden met al-Qaeda op het thuisfront om de details van de geplande aanslagen te finaliseren.

Verder rolde de Spaanse politie in 2015 een salafistisch netwerk van elf personen op verspreid over Catalonië. Van de de elf personen die toen werden gearresteerd omdat ze een aanslag wilden plegen in de regio, kwamen er vijf uit Spanje, vijf uit Marokko en een uit Paraguay.

Dat er bij die operatie in verhouding veel mensen van Marokkaanse origine werden gearresteerd, is geen toeval. Het gros van de salafistische terroristen in Spanje is afkomstig uit Marokko.

Van alle gearresteerden tussen 2013 en 2016 die banden onderhielden met Islamitische Staat in Spanje radicaliseerde maar liefst 61,9% in Marokko. Dat terroristen vaak afkomstig zijn uit Marokko, al dan niet rechtstreeks, is geen toeval. De Marokkaanse gemeenschap maakt 16,4% uit van de totale buitenlandse populatie, waarmee het de grootste groep buitenlanders van het land is. In Catalonië ligt dat aantal een pak hoger, daar is de Marokaanse gemeenschap goed voor 45,6% van de totale buitenlandse populatie. Catalonië kent overigens de grootste moslimpopulatie van heel Spanje. In 2015 woonden er ongeveer 510.000 moslims, goed voor 6% van de totale bevolking.

In 2003 werd bijvoorbeeld een cel van de Marokkaans Islamitische Strijdersgroep in Barcelona opgerold, een groepering die onder meer verantwoordelijk wordt gehouden voor de aanslagen in op de treinen van Madrid op 11 maart 2004. Zij gebruikten al dezelfde telefoons en tactieken als de verantwoordelijken voor de aanslagen in Madrid een jaar later. Enkele verdachten van die aanslagen konden overigens via Santa Coloma de Gramenet, een kleine stad tien kilometer ten noordoosten van Barcelona, naar Irak ontsnappen.

Maar ook Pakistaanse jihadisten vinden vaak hun weg naar Barcelona en omgeving. In historisch opzicht kent Catalonië immers een groot aandeel Pakistaanse inwoners. Tussen 2004 en 2008 werden in Spanje 23 Pakistanen gearresteerd, waarvan het gros in 2004 en 2008 aanslagen wilden plegen in de stad. In 2004 werd een grote aanslag verijdeld waarbij een film werd gevonden waarop grote en kwetsbare gebouwen in Barcelona werden opgenomen.

Hoewel volgens velen Spanje kampt met een structureel jihadistisch netwerk, is voornamelijk Barcelona en bij uitbreiding Catalonië een belangrijke draaischijf geworden van het extremistisch islamisme.