De dood van Qasem Soleimani zal grote gevolgen hebben voor het Midden-Oosten, vreest professor internationale politiek David Criekemans (Universiteit Antwerpen).
Met de dood van Qasem Soleimani, de commandant van het keurkorps van de Iraanse Revolutionaire Garde, heeft Amerika Irans meest invloedrijke strateeg uitgeschakeld. Soleimani was een ijzervreter, de strateeg die sinds de Irakoorlog via een kluwen van regionale bondgenoten de Iraanse invloed in het Midden-Oosten gevoelig uitbreidde. Soleimani werd uitgeschakeld met een droneaanval, kort nadat hij was geland op de luchthaven van Bagdad.
Volgens professor buitenlands beleid David Criekemans (Universiteit Antwerpen) is de aanval op Soleimani het resultaat van een lange kettingreactie. ‘De directe aanleiding is een raketaanval van Kataeb Hezbollah, een door Iran gesteunde Iraakse militie, die in de buurt van Kirkoek een Amerikaan gedood heeft’, zegt Criekemans. ‘Amerika heeft vervolgens in de Syrisch-Iraakse grensstreek bombardementen uitgevoerd tegen de plaatselijke sjiitische milities, waarbij 25 strijders gedood zijn. Vervolgens hebben die milities met de steun van lokale sjiieten op oudejaarsavond de Amerikaanse ambassade in Irak belegerd. Soleimani was vermoedelijk naar Irak gekomen om die acties te coördineren.’
Vindt u het opmerkelijk dat iemand als Soleimani zo dicht in de vuurlinie kwam?
David Criekemans: Dat deed hij altijd. Soleimani was een man van de actie, een strateeg die zich tegelijk als lokale commandant van de situatie ter plaatse vergewiste. Door de jaren heeft hij een enorm charisma ontwikkeld, waardoor al die sjiitische milities in het Midden-Oosten vrijwel blindelings aan hem gehoorzaamden. De Verenigde Staten hebben hem kunnen uitschakelen omdat ze kennelijk over goede inlichtingen beschikten. Dat het Amerikaanse leger over de techniek beschikt om dit soort aanvallen uit te voeren, zal niemand verbazen.
Soleimani kwam altijd dicht bij de vuurlinie. Hij een man van de actie met een enorm charisma. De sjiitische milities in het Midden-Oosten gehoorzaamden hem blindelings.’
Hoe belangrijk was Soleimani voor het Iraanse regime?
Criekemans: Het is een groot verlies voor Iran. Als zo’n charismatisch leider uitgeschakeld wordt, laat dat hoe dan ook een leegte na. Maar het is niet zo dat die milities zonder hem in elkaar zullen stuiken. Het betekent ook zeker niet het einde van de Iraanse aanwezigheid in het Midden-Oosten. Soleimani was iemand die heel strategisch dacht, die goed wist wanneer hij kon aanvallen en wanneer hij zich beter kon intomen. Ik acht het mogelijk dat het er nu een stuk harder aan toe zal gaan in de regio.
Verwacht u dat Iran hard terugslaat?
Criekemans: Iran zal nooit de rechtstreekse confrontatie aangaan. Ik denk dat het antwoord asymmetrisch zal zijn: kidnappingen, raketaanvallen, destabilisatie, economische oorlogvoering, terroristische aanslagen, eventueel droneaanvallen.
Iran kent al vele jaren politieke onlusten. Welke gevolgen heeft dit voor de interne Iraanse politiek?
Criekemans: In zekere zin is de dood van Soleimani een geschenk voor het Iraanse regime. Het gaat niet goed met Iran. Door de sancties is de economie geïmplodeerd, de inflatie neemt toe en het regime heeft de voorbije jaren heel wat steun bij de bevolking verloren. Met dit soort van acties krijg je natuurlijk net het omgekeerde effect. Het is een illusie te denken dat je met deze politiek de Iraanse bevolking zult bewegen om, in de woorden van Donald Trump, ‘zichzelf te bevrijden van het regime’.
Wat zijn de gevolgen voor Rusland en Turkije, de Iraanse partners in Syrië?
Criekemans: Turkije staat erbij, kijkt ernaar en doet zijn voordeel. Rusland en Turkije zien dat Saudi-Arabië en Iran, de andere twee regionale grootmachten, zichzelf verzwakken. Erdogan werkt enkel samen met Iran als het hem uitkomt. Voor Rusland wordt de evenwichtsoefening nu bijna onmogelijk. Het heeft zijn regionale invloed in het Midden-Oosten gevoelig uitgebreid, maar als het echt tot vonken komt tussen de grootmachten in de regio, staat Rusland eigenlijk machteloos. De Russische militaire engagementen zijn altijd beperkt in de tijd en beredeneerd. Als dit conflict escaleert, zal het voor Moskou heel moeilijk worden om een kant te kiezen.
Bedenk vooral dat Rusland en Iran niet echt bondgenoten zijn. Rusland werkt vooral samen met Iran omdat het de Iraanse gasvoorraden het liefst via Gazprom op de wereldmarkt wil brengen.
Wat betekent dit voor de Amerikaanse aanwezigheid in het Midden-Oosten?
Criekemans: Dit is de clash van de geopolitiek met de egopolitiek. Vandaag zien we egopolitiek: zo’n Iraanse generaal uitschakelen is natuurlijk bijzonder mediageniek, waardoor het lijkt alsof Amerika nu weer helemaal terug is in het Midden-Oosten. Maar de strategische lijn blijft toch dat Amerika zijn troepen terugtrekt, terwijl het Saudi-Arabië en Israël ondersteunt, niet het minst omdat die landen vervolgens Amerikaanse wapens moeten kopen om zich te beveiligen. Maar het kan natuurlijk dat dit de regio dusdanig destabiliseert, en dat Trump zich, net als zo veel van zijn voorgangers, genoodzaakt zal voelen om de Amerikaanse aanwezigheid in het Midden-Oosten opnieuw te versterken.
Is dit het begin van Trumps herverkiezingscampagne?
Criekemans: Die is al een tijdje bezig, en dit is daar duidelijk een onderdeel van. Met deze actie is Trump weer de man van de veiligheid die niet met zich laat sollen. De komende 24 à 72 uur praten we niet over impeachment of over de totaal mislukte onderhandelingen met Noord-Korea. Hij kiest de thema’s. En als het vooral over zijn thema’s gaat, is de kans groot dat hij herverkozen wordt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
