Deining in het Verenigd Koninkrijk: premier Rishi Sunak sloot in de talkshow TalkTV met Piers Morgan een weddenschap over de migratiedeal tussen het VK en Rwanda. ‘Het toont nog maar eens hoe weinig rekening Britse politici houden met mensenlevens die op het spel staan.’
‘Ik wed voor 1000 pond aan goede doelen dat u niemand op een vliegtuig krijgt vóór de eerstvolgende verkiezingen’, zei Piers Morgan in zijn tv-show tegen Rishi Sunak, terwijl hij zijn hand uitstak. Morgan verwees naar het VK-Rwandaplan die de Britse premier wil invoeren waarbij mensen die irregulier in het Verenigd Koninkrijk aankomen, naar Rwanda gestuurd zouden worden – ook al komen ze daar helemaal niet vandaan. De premier schudde vervolgens zijn hand en antwoordde: ‘Ik wil mensen in vliegtuigen krijgen. Ik werk ongelooflijk hard om mensen in die vliegtuigen te krijgen.’
Het VK-Rwandaplan lijkt stilaan een van de belangrijkste dossiers van Sunaks regeertermijn te worden. De vijfjarige overeenkomst tussen de twee landen zou ervoor zorgen dat mensen die op een ‘onveilige manier’, bijvoorbeeld in vrachtwagens of over zee het VK bereiken, naar Rwanda worden gestuurd om daar asiel aan te vragen. Rwanda zelf verwerkt alle verzoeken tot internationale bescherming. Indien die aanvraag positief is, kunnen ze in Rwanda blijven.
Verrast
De weddenschap oogst veel kritiek. De Schotse minister-president Humza Yousaf kan niet begrijpen dat ‘mensenlevens op televisie worden vergokt’ en Scottish National Party-lid Kirsty Blackman vond het ‘beschamend’ dat de premier ‘geld verwedt op kwetsbare vluchtelingen’. Blackman roept namens de partij op om te onderzoeken of Sunak de Ministerial Code niet overschreed.
In een brief verwijst ze naar regels die stellen dat ‘er geen conflict mag zijn tussen publieke en private belangen, en dat men geen geschenken mag accepteren die het beoordelingsvermogen in gevaar kunnen brengen of ministers onder een ongepaste verplichting kunnen plaatsen.’
Ook de oppositiepartij haalde stevig uit naar de premier en noemde hem ‘wereldvreemd’. Volgens Jonathan Ashworth (Labour) laat dit nog maar eens zien dat Sunak geen voeling heeft met werkende mensen. ‘Door stijgende hypotheken, rekeningen en voedselprijzen zijn er niet veel mensen die zomaar een weddenschap van 1000 pond kunnen afsluiten.’ Stephen Kinnock (Labour) noemde de deal ‘wansmakelijk’. De weddenschap illustreert volgens hem dat Sunak zijn geld uitgeeft ‘alsof het Monopoly-geld is’.
Zelf claimt Sunak in een verdediging op de BBC-radio dat hij ‘geen gokker is’ en ‘compleet werd verrast’ door het aanbod van Morgan. Hij wilde het hebben over het Rwanda-beleid en de aanpak van illegale migratie. ‘Ik benadrukte alleen mijn volledige toewijding aan dit plan en mijn wil om het door het parlement te krijgen.’
Mensenrechten
De deal is al sinds de aankondiging omstreden. Het Britse Hooggerechtshof verklaarde de overeenkomst in november 2023 onwettig vanwege de vele tekortkomingen in het Rwandese asielsysteem. ‘Er is een groot risico op een schending van het non-refoulement-beginsel’, zegt Maud Martens (UGent), het terugzenden van vluchtelingen naar het land van herkomst waar zij vervolging vrezen. Dat is onder het Internationaal Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) verboden.’ Verder bekritiseert het hof de twijfelachtige reputatie van Rwanda op het vlak van mensenrechten. Het VK ondertekende het EVRM, dat mensenrechten waarborgt. Rwanda deed dat niet.
‘Asiel aanvragen in het Verenigd Koninkrijk is zeer moeilijk’, gaat Martens verder. ‘De enige manier voor veel mensen om in het land te raken is via een gevaarlijke oversteek, maar die route is nu is illegaal gemaakt. Nu wil het VK het verzoek om internationale bescherming onontvankelijk verklaren en hen naar Rwanda sturen. Daarmee externaliseert het zijn asielbeleid naar een ander land.’
Ondertussen probeert de Britse regering de deal er alsnog door te krijgen met een nieuw wetsvoorstel. De Safety of Rwanda Bill verklaart dat Rwanda toch een veilig land is, en moet nu worden goedgekeurd in het House of Lords.
‘Daarmee probeert de regering het oordeel van het hof te omzeilen’, zegt Martens. ‘Het wetsvoorstel zou het moeilijker maken voor die mensen om hun gedwongen deportatie aan te vechten in de Britse rechtbanken. Het is wel heel frappant dat ze in het parlement zouden vastleggen dat Rwanda veilig is, terwijl het Hooggerechtshof oordeelde dat dat niet het geval is.’
Niet alleen
Het VK-Rwandaplan is zeker niet uniek. Sunak verwees in de talkshow naar een andere deal die het land al heeft: met Albanië. Daarbij kunnen irreguliere migranten uit Albanië vlotter worden teruggestuurd. ‘En raad eens’, zei hij tegen Morgan. ‘Mensen komen niet meer naar hier. Het werkt!’ In december 2023 bleek dat sinds 2020 slechts 5 procent van de Albanezen die over zee het VK bereikten is teruggestuurd.
Wat het effect van het VK-Rwandaplan zou zijn, blijft koffiedik kijken. Volgens Martens is die effectiviteit mogelijk ook minder relevant voor Sunak. ‘De premier wil een afschrikbeleid voeren en mensen ontmoedigen om naar het VK te komen. Onderzoek toont aan dat die tactiek meestal niet werkt. In Calais, waar ik onderzoek doe, merk ik dat dit beleid vooral voor angst en onzekerheid zorgt, terwijl die mensen nu al in een heel precaire situatie leven. Ik heb niet gevoel dat het mensen tegenhoudt, maar hun toekomst wordt wel nog onvoorspelbaarder.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier