Britse premier op bezoek bij Trump: ‘Starmer tapte in Washington uit hetzelfde vaatje als Churchill’

Is de Britse premier Keir Starmer erin geslaagd in het Witte Huis zijn innerlijke Churchill aan te boren? ‘Zelfs de rechtse tabloids vonden zijn bezoek aan Trump een succes’, zegt Harry De Paepe, Vlaanderens bekendste anglofiel.

Als Keir Starmer aankomt op het Witte Huis om over de toekomst van Oekraïne te praten, moet hij de blik op de buste van Winston Churchill gericht houden, schreef William Hague, conservatief politicus en Chancellor van de Universiteit van Oxford op X, voorafgaand aan het bezoek van de Britse premier aan Donald Trump.

Vervolgens moet Starmer de boodschap van Churchill aan de vooravond van Wereldoorlog II opnieuw bij de huidige Amerikaanse president in herinnering brengen, aldus Hague. Namelijk: er kan nooit veiligheid worden bereikt ‘door een kleine staat te voeden aan de wolven’.

De toekomst van Europa hangt volgens Hague af van de vraag of Donald Trump van die ‘Churchiliaanse wijsheid’ kan worden overtuigd. Wij vroegen geschiedenisleraar en anglofiel Harry De Paepe of het Starmer in Washington deze week enigszins is gelukt om de grote schoenen van zijn illustere voorganger te vullen.

Winston Churchills donkerste dagen

Harry De Paepe: ‘Het viel me toch op dat zelfs de rechtse tabloids zoals de Daily Mail en de Daily Express positief waren over dit bezoek. Zij zijn normaal grote critici van de regering-Starmer, maar beschouwen het als een geslaagde opdracht en zelfs een succes.’

Hoewel Keir Starmer net zoals de Franse president Emmanuel Macron niet echt iets wezenlijks heeft binnengehaald?

De Paepe: Starmer heeft toch meer binnengehaald dan verwacht. Een thema dat bij ons niet maar bij de Britten wél speelt, is het lot van de Chagos-Archipel. Dat is een groep eilanden in de Indische Oceaan die tot het Britse Rijk behoorden, maar die de Britten aan Mauritius willen overdragen. Aanvankelijk zeiden prominente Republikeinen dat de Amerikanen daarmee nooit ofte nimmer zouden instemmen, omdat daar een Amerikaanse militaire basis staat. Nu heeft Trump zijn zegen gegeven.

Dat is een duidelijke overwinning voor Starmer. Verder heeft Trump gezegd dat de geplande importheffingen voor Europa niet voor de Britten zullen gelden, met wie de Amerikanen eigenlijk een handelsverdrag willen. Wat ook een grote opluchting is, want economisch staat Groot-Brittannië er niet goed voor. Al weet je natuurlijk nooit of Trump woord houdt.

Maar hoe zit het met de hoofdreden waarom Starmer naar Washington trok, namelijk de VS in het kamp van Europa en Oekraïne houden?

De Paepe: Op dat punt behaalde Starmer maar een halve overwinning. Hij reisde naar Washington om Amerikaanse veiligheidsgaranties te verkrijgen, als vangnet voor de Europese vredesmacht die de Britten samen met de Fransen op de been willen brengen, na een eventueel vredesakkoord. Het enige wat Trump daarover heeft gezegd, is dat de Amerikaanse grondstoffendeal met Oekraïne op zich al een veiligheidsgarantie vormt, en ervoor zal zorgen dat de Russen nooit nog Oekraïne zullen aanvallen. Maar dat is niet de zekerheid waar Starmer om vroeg.

Sommige Britse commentatoren schreven dat premier Starmer bij president Trump ‘zijn innerlijke Churchill’ moest aanboren. Wat bedoelen ze daarmee?

De Paepe: Dat gaat over de vriendschap destijds tussen de Britse premier Winston Churchill en de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt. Churchill heeft er letterlijk alles aan gedaan om de Amerikanen te betrekken in Tweede Wereldoorlog, wat uiteindelijk pas is gebeurd na de Japanse aanval op Pearl Harbor. Maar daaraan voorafgaand heeft Churchill alles uit de kast gehaald, om de overeenkomsten en gezamenlijke belangen van de Britten en de Amerikanen in de verf te zetten.

Er was een beroemde ontmoeting op een schip voor de kust van Canada, waar Churchill en Roosevelt tijdens een eredienst samen protestantse liederen zongen. Iets wat toen heel herkenbaar was voor de Amerikanen en de Britten. De boodschap die Churchill extreem wilde benadrukken was: wij, Engelsprekenden, zijn eigenlijk een en hetzelfde volk.

En dat heeft Starmer ook geprobeerd?

De Paepe: Hij tapte op die persconferentie in het Witte Huis inderdaad uit hetzelfde vaatje: Amerika en Groot-Brittannië zijn al decennialang partners en vredebrengers in de wereld. We hebben dat gedaan in de Tweede Wereldoorlog, in de Koude Oorlog en we blijven dat doen. Starmer verwees ook uitdrukkelijk naar de buste van Churchill in het Oval Office, die Biden overigens had weggehaald, maar Trump heeft teruggeplaatst.

Maar kon Starmer de Amerikaanse president ervan overtuigen, zoals Churchill betoogde na Hitlers annexatie van Sudetenland in 1938, dat de annexatiehonger van een agressor inwilligen nooit een recept voor duurzame vrede kan zijn?

De Paepe: Dat probeerde Starmer in elk geval, met zijn boodschap van stichters en bewaarders van vrede, stabiliteit en veiligheid in de wereld. In 1994 ondertekenden de Amerikanen, de Britten en toen ook nog de Russen, een memorandum waarin ze zich garant stelden voor de territoriale integriteit van Oekraïne. Ook dat is Churchill: wij, de geciviliseerde peoples of Europe, moeten de rest van Europa onder controle houden. Die gedachte heeft Starmer gedurende heel de persconferentie met Trump proberen uit te dragen.

Nu de Britten geen deel meer uitmaken van de Europese Unie, zouden ze zich meer afzijdig kunnen houden. Maar ook iemand als Brexit-premier Boris Johnson, natuurlijk ook een groot Churchill-bewonderaar, stond vanaf dag één pal achter president Zelensky. Wat beweegt Britse premiers op rechts en op links van het politieke spectrum om zo betrokken te blijven bij het Europese continent?

De Paepe: Dat heeft te maken met die belofte uit het memorandum van 1994. Maar vergeet ook niet dat er sindsdien heel wat vijandelijke activiteit is geweest van Rusland op Britse bodem. Denk aan de gifgasaanval in Salisbury op een voormalige Russische spion en diens dochter. Toenmalig premier Theresa May noemde dat in het Lagerhuis een regelrechte oorlogsdaad tegen het Verenigd Koninkrijk.

Het vijandbeeld van Rusland, ontstaan in de Koude Oorlog, leeft onder de Britten tot op heden nog heel sterk. Omgekeerd gelden de Britten voor de Russen ook als dé grote boeman. In Rusland wordt over Groot-Brittannië nog steeds gesproken als het perfide Albion, dat zich overal mee bemoeit en Rusland in gevaar brengt.

En dus kan Groot-Brittannië niet vanaf de zijlijn toekijken?

De Paepe: Precies, de Britten beschouwen Rusland als een echte vijand. Ze vinden zichzelf ook nog steeds een voorname natie, een wereldspeler die op het eigen continent mee de orde moet bewaren. Die sentimenten spelen ook in de Britse bevolking heel sterk. Kort na de Russische inval in Oekraïne was ik op reis in het Engelse platteland. In al die onooglijke Britse dorpjes hing aan de huizen de Oekraïense vlag uit.

Op grond van dat sentiment krijgt Starmer zijn bevolking achter plannen om Britse soldaten naar Oekraïne te sturen?

De Paepe: Ja, wij onderschatten het Britse gevoel van grandeur, hun zelfbeeld van vredestichter en een uitzonderlijke natie te zijn binnen Europa, tot wier takenpakket dit nu eenmaal behoort. De Britten hebben ook het sterkste leger van Europa en een indrukwekkende militaire traditie. Het gevoel is: wij kunnen dat.

Vijf jaar na de Brexit: ‘Keir Starmer hoopt dat hij niet tussen Washington en Brussel hoeft te kiezen’

Premier Starmer is in eigen land niet heel populair. Biedt deze situatie kansen voor Starmer om zich te ontpoppen tot een echte nationale en ook Europese leider?

De Paepe: Dat denk ik wel. Het bezoek aan Trump heeft zijn imago in binnen- en buitenland deugd gedaan. Bovendien is hij eigenlijk een neofiet in het internationale diplomatieke spel en de belichaming van alles wat Trump niet is. Een centrumlinkse kosmopoliet en gewezen mensenrechtenadvocaat, die Black Lives Matter steunde. Allemaal dingen waar Trump van gruwt. Maar kijk, nu beschouwt Trump hem als een van zijn beste vrienden. Dus ja, Keir Starmer heeft het goed gespeeld.