Brits premier Theresa May wil de stemming over haar terugtrekkingsakkoord met de Europese Unie opnieuw uitstellen. Daarmee houdt ze koppig vast aan haar gebrekkige strategie en wordt een harde brexit met de dag waarschijnlijker. Intussen zwaait Labour met onhaalbare voorstellen om haar eigen vel te redden.
Zondag kondigde Theresa May onverwacht aan dat een nieuwe stemming in het Brits parlement over het terugtrekkingsakkoord op twaalf maart zal plaatsvinden. Daarmee schuift de Britse premier de deadline opnieuw voor zich uit en wil ze zowel het parlement als de Europese Unie verder onder druk zetten. May denkt dat ze op die manier de touwtjes in handen blijft houden, maar in werkelijkheid duwt ze haar land alsmaar dichter bij de afgrond.
Bij de vorige stemming over het terugtrekkingsakkoord in Westminster moest Theresa May een enorme nederlaag incasseren. Ze kwam maar liefst 130 stemmen tekort voor een meerderheid over een document waar ze bijna twee jaar lang aan heeft meegewerkt. De brexiteers, de Noord-Ierse Unionisten en het gros van de Labourpartij moesten van haar voorstel niet weten. Voor de ene partij was het teveel brexit en voor de andere te weinig. Nou ja, brexit means brexit.
Nieuwe aanslagen?
Om die enorme kloof te overbruggen wil Theresa May de moordende tijdsdruk alsnog in haar voordeel doen uitdraaien. Een tactiek die haar voorlopig maar weinig heeft opgeleverd. Van de Unie hoopt ze nog steeds op substantiële toegevingen over de omstreden Noord-Ierse grenskwestie. Zowel Brussel als het Verenigd Koninkrijk wil een harde grens vermijden tussen Ierland en Noord-Ierland om een heropflakkering van nieuw geweld te voorkomen.
In Noord-Ierland klinkt de roep om een referendum alsmaar luider. Van een verenigd Koninkrijk is al een tijd geen sprake meer.
Tijdens de dertig jaar durende Troubles tussen katholieke nationalisten en protestante unionisten waren zulke fysieke grensovergangen hét doelwit bij uitstek voor aanslagen. Daarom verbood het Goedevrijdagakkoord uit 1998 een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Maar indien er geen handelsakkoord wordt gesloten na de transitieperiode van twee jaar, dan moeten grenscontroles de integriteit van de Europese interne markt blijven bewaren. Velen vrezen – niet onterecht – dat zulke controles, door camera’s dan wel mensen, de stabiliteit in de regio opnieuw in het gedrang zullen brengen.
Om dat scenario te vermijden voorziet de backstop dat Noord-Ierland voor onbepaalde tijd in de interne markt blijft terwijl Groot-Brittannië enkel in de douane-unie blijft. Dat zorgt voor wrevel bij de brexiteers en de Noord-Ierse Democratic Unionist Party, die vrezen dat de eenheid van het Verenigd Koninkrijk in het gedrang komt, dat de uitslag van het referendum onvoldoende wordt gerespecteerd én dat de eenheid van het Koninkrijk in gevaar komt. Ze eisen dat de backstop door een ander mechanisme wordt vervangen of dat het systeem in de tijd wordt beperkt.
Theresa May – die de backstop aanvankelijk heeft goedgekeurd – wil aan die verzuchtingen tegemoetkomen, ook al zijn die voor de Europese Unie totaal onaanvaardbaar. Het is namelijk hoogst onzeker dat enkele kleine toegevingen van de EU er voor zullen zorgen dat de brexiteers het akkoord alsnog zullen onderschrijven. Naar alle waarschijnlijkheid zullen ze zich daarentegen gesterkt voelen in hun vastberaden aanpak en nog meer toegevingen van Brussel eisen.
Bovendien bevestigt de volatiliteit van de Britse regering net de nood aan een sluitende oplossing die de vrede op het Ierse eiland garandeert. Waarom zou de Europese Unie het Verenigd Koninkrijk in de toekomst langdurig vertrouwen nu de Britse premier haar kar op enkele maanden tijd al meermaals heeft gekeerd? ‘Een vredesakkoord sluit je toch ook niet voor een beperkte periode?’, klinkt het in Brussel.
De Europese onderhandelaars zijn wel bereid om door middel van een interpretatieve nota meer duidelijkheid te scheppen over het terugtrekkingsakkoord. Zo willen ze benadrukken dat ze niet de intentie hebben om het backstop-scenario voor onbepaalde tijd te laten voortduren. Daarnaast wordt nagedacht over de manier waarop de politieke verklaring een diepe handelsrelatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk kan garanderen.
Uitstel of tweede referendum?
Maandag berichtten enkele Britse media dat de Europese Unie er ook over nadenkt om de brexit met 21 maanden uit te stellen. Maar aangezien het Verenigd Koninkrijk in dat geval nog moet deelnemen aan de Europese verkiezingen, is dat een erg onrealistisch scenario. Naar alle waarschijnlijkheid tracht de EU op die manier de druk op de brexiteers op te drijven om het terugtrekkingsakkoord toch goed te keuren.
Woensdag kunnen de Britse parlementsleden nog amendementen voorstellen waarmee ze het verdere verloop van het brexitproces naar hun hand kunnen zetten. De meeste aandacht gaat naar een amendement van voormalig kandidaat-voorzitter van de Labourpartij Yvette Cooper en de conservatieve Oliver Letwin. Zij willen de brexitdatum met drie maanden uitstellen indien er tegen dertien maart nog steeds geen akkoord is gevonden. Dat is exact een dag na de deadline die May voor zichzelf heeft gesteld.
Een eerdere poging van Cooper om de brexit op de lange baan te schuiven, strandde nipt in het parlement. Ook ditmaal is het erg onwaarschijnlijk dat haar voorstel een meerderheid zal halen, net omdat ze de macht in het brexitdossier helemaal naar het parlement wil trekken. Bovendien moeten de Europese lidstaten hun unanieme goedkeuring voor zo’n uitstel geven, wat ze niet willen doen indien er geen concrete oplossingen naar voor worden geschoven.
Door het uitstel aan te bieden, wil de Europese Commissie de druk op de brexiteers opvoeren om toch voor het terugtrekkingsakkoord te kiezen.
De Labourpartij dient ook een amendement in waarbij het Verenigd Koninkrijk in de douane-unie en zeer dicht bij de Europese interne markt blijft, het zogenaamde Noorwegen Plus-scenario. Maar dat betekent dat het land geen zelfstandig handelsbeleid kan voeren en dat het moet blijven bijdragen aan het Europese budget. Het hoeft niet te verbazen dat de brexiteers dat idee verafschuwen en bereid zijn om de Conservatieve partij daarvoor in twee te laten scheuren.
Sterft dat laatste voorstel woensdag toch in het parlement, dan wil de Labourpartij een tweede referendum organiseren. Maar ook dat is een geheel onrealistisch scenario, omdat het een meerderheid vereist in het Britse Lagerhuis. Aangezien May de afgelopen twee jaar het partijbelang al meermaals boven het nationaal belang heeft geplaatst, lijkt dat scenario bij voorbaat ten dode opgeschreven. Bovendien is het maar de vraag of de Britten in zo’n korte tijdsspanne een nieuw referendum kunnen organiseren en blijft het onduidelijk wat er uiteindelijk op het stembiljet moet komen te staan.
Dat weet ook Labourleider Jeremy Corbyn, die met zulke manoeuvres een eventuele verdere uitstroom naar de nieuwe Indepent Group tracht te stoppen, waar allemaal voorstanders van een tweede referendum huizen. Bovendien tracht hij de zwarte piet naar zijn conservatieve concurrenten door te schuiven. Loopt de brexit zoals verwacht op een economisch fiasco uit, dan kan Corbyn de verantwoordelijkheid bij het wanbestuur van Theresa May en de Britse regering leggen. Een cynische blame game op de kap van de 66 miljoen inwoners van het Verenigd Koninkrijk.
Ierse hereniging?
Dit alles zorgt ervoor dat de boedelscheiding tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk binnen een dikke maand bijzonder hard dreigt te verlopen. Wordt er geen akkoord bereikt, dan moeten er hoe dan ook grenscontroles komen op het Ierse eiland. De Europese Commissie heeft intussen aan de lidstaten beloofd dat er een noodnummer komt om de lidstaten in het geval van een concreet probleem het nodige advies te verlenen.
De vraag is of het Verenigd Koninkrijk – in tegenstelling tot wat de brexiteers ook mogen beweren – niet veel verdeelder uit deze saga zal komen. In Noord-Ierland klinkt de roep om een referendum alsmaar luider. Het Goedevrijdagakkoord voorziet die piste wanneer uit peilingen blijkt dat een meerderheid van de Noord-Ierse bevolking opnieuw bij Ierland wil aansluiten. Die meerderheid is er vooralsnog niet, maar valt niet uit te sluiten wanneer de brexit eenmaal een feit is. Ook in Schotland vraagt de Scottish National Party om een nieuw referendum. Van een verenigd Koninkrijk is al lang geen sprake meer.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
