‘Brexit: het enige wat duidelijk is, is hoe onduidelijk alles is’

Deze week, met nog achttien dagen te gaan, beslist het parlement in Londen hoe het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt. Of niet. Het enige wat duidelijk is, is hoe onduidelijk alles is. Wordt het een harde Brexit of geen Brexit? Blijft premier May overeind? ‘Wat zeker is, is dat de mening van de Britten wat uittreding betreft, nauwelijks veranderd is. Alle rampscenario’s ten spijt. Hoe komt dat toch?’ schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen.

Groot Britannië is een boos en verdeeld land. Sinds het referendum heeft de brexit het nationaal debat beheerst, maar zonder dat ‘Blijvers’ en ‘Uittreders’ zich met elkaar of met het lot verzoend hebben. Het enige waar eensgezindheid over bestaat, is dat Theresa May van het uittredingsproces een zootje gemaakt heeft. Tien maanden geleden meende 44% van de ‘Brexiters’ dat May met een goede deal thuis zou komen. Vorige week was dat percentage gedaald tot 17%. Maar over het principe van de brexit is de mening relatief onveranderd. Er is geen diepe, algemene, haar uit het hoofd trekkende spijt over de beslissing uit de Europese Unie te stappen.

Brexit: het enige wat duidelijk is, is hoe onduidelijk alles is.

Nog achttien dagen te gaan en het enige wat zeker is, is dat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart de Europese deur achter zich dichttrekt. En ook dat is niet zeker. Vandaag is dus een goede dag om in paniek te raken. Buitenlandse investeringen dalen. Banken en verzekeringsbedrijven vertrekken naar het buitenland. Banen zijn al verloren. Het lijkt de uittreders niet te raken. Dat Honda en Nissan fabrieken sluiten heeft niets met brexit te maken en alles met een zieltogende dieselindustrie en een krimpende markt. Leavers zijn ongevoelig voor het economisch argument omdat zij om andere redenen Brexit kozen. ‘Uittreders’ stemden voor zelfbeschikkingsrecht en tegen migratie. Zij stemden met hun hart. Voor de ‘Blijvers’ was het the economy, stupid. Ze maakten zich zorgen over de gevolgen van een recessie op hun levensstijl, banen, huizen en vakanties. Maar Leavers, vaak te vinden in de economisch achtergebleven gebieden, hadden niks te verliezen. Zij schamperen over Project Fear, de veelvuldig voorspelde recessie die nooit afkwam. ‘Weet je nog van de millennium bug‘? vroeg een vrouw kort geleden in een of ander tv-programma, refererend aan de voorspellingen van een falend internetsysteem op 1 januari 2000 die vals bleken? ‘Zo gaat het ook met brexit’. Zij en andere Brexiters konden zich veroorloven een economisch risico te nemen. Hun drijfveer had zijn wortels in ‘identiteitspolitiek’, net zoals bij populistische kiezers op het vasteland. Daarom is het landelijk debat over brexit een dialoog van de doven. Het is een discussie tussen twee kampen die prettig langs elkaar heen praten.

Tegen de tijd dat het VK eind deze maand de Europese deur achter zich dichttrekt, is er geen meerderheid meer voor uittreding. Ook al heeft geen enkele Brexiter zijn overtuiging bijgesteld.

En toch, als er nu een referendum gehouden zou worden, zouden de ‘Blijvers’ een meerderheid halen. Sinds 2017 is de voorsprong van de anti-Brexiters gestaag gegroeid. De laatsten staan nu op 53%, de Uittreders op 47%. Het is een duidelijke, zij het niet beslissende meerderheid, voor de status quo.

Het is niet alsof Brexiters zich en masse bekeerd hebben tot de Europese zaak. Volgens peilingen is 83% van de Uittreders niet van mening veranderd. De reden voor de voorsprong van de ‘Blijvers’ is zuiver demografisch. Degenen die in 2016 niet stemden (omdat ze te jong waren of domweg niet geïnteresseerd genoeg) zouden nu voor blijvend Europees lidmaatschap gaan. De jongeren die destijds de gang naar de stembus maakten, stemden met een verhouding van 3 tegen 1 tegen brexit. Bij de oudere kiezers was de verhouding 2- 1 voor uittreding. Zij zijn de categorie die aan het uitsterven is. Letterlijk. Iedere dag overlijden 1.350 bejaarde Leavers, een kleine half miljoen per jaar. Maar het aantal jongeren dat stemrecht kreeg, steeg sinds het referendum van juni 2016 met bijna twee miljoen. Van hen zou 83% handhaving van Europees lidmaatschap prefereren.

Anders gezegd, tegen de tijd dat het VK eind deze maand de Europese deur achter zich dichttrekt, is er geen meerderheid meer voor uittreding. Ook al heeft geen enkele Brexiter zijn overtuiging bijgesteld.