Vandaag trekken de Zweden naar de stembus voor de parlementsverkiezingen. Verwacht wordt dat de overwinning van de radicaal-rechtse en populistische Zweedse Democraten de politieke impasse in Stockholm nog uitzichtlozer zal maken.
Zondag vinden in Zweden parlementsverkiezingen plaats. Het politieke landschap zou er op maandag wel eens helemaal anders kunnen uitzien dan vandaag. De huidige Zweedse regering, onder leiding van premier en voormalig vakbondsleider Stefan Löfven, bestaat uit een coalitie tussen de sociaaldemocraten en de Groenen. Met een stemmentotaal van 37 procent vormen beide partijen een minderheidsregering, die de gedoogsteun krijgt van de voormalige communistische Linkse Partij.
Ook de vier centrumrechtse partijen, de Alliantie genaamd, tonen zich sporadisch bereid om het rood-groene regeringsbeleid mee te ondersteunen. Overigens is een minderheidsregering in Zweden veeleer de regel dan wel de uitzondering: sinds de hervorming van het Zweedse politieke systeem in 1975 waren er in Zweden slechts drie meerderheidsregeringen.
Cordon Sanitaire
Om de huidige verkiezingen te kunnen begrijpen, moeten we onheroepelijk terug naar de vorige verkiezingen van 2014. Toen werd het Zweedse politieke landschap voor het eerst danig door elkaar geschud. Omdat de radicaal-rechtse en populistische Zweedse Democraten van voorzitter Jimmie Åkesson een kleine dertien procent van de kiezers overtuigden, konden geen van beide blokken – de centrumlinkse partijen enerzijds, de centrumrechtse anderzijds – nog op eigen houtje een meerderheid vinden. In Zweden heerst er, net als in Vlaanderen, de stilzwijgende afspraak dat de gematigde partijen op het federale niveau niet samenwerken met de Zweedse Democraten. Zowel het cordon sanitaire als het electorale succes van de Zweedse Democraten zorgt ervoor dat een minderheidsregering in het politieke landschap als het ware verankerd wordt.
Bij de Gematigde Partij en de Christendemocratische Partij gaan er stemmen op om het u003cemu003ecordon sanitaireu003c/emu003e tegen de Zweede Democraten open te breken.
Deze patstelling bemoeilijkt regelmatig de politieke besluitvorming in Stockholm. In 2014 weigerde de Alliantie bijvoorbeeld om het begrotingsvoorstel van de centrumlinkse minderheidsregering mee goed te keuren. De Zweedse Democraten kondigden dat ze het tegenvoorstel van de centrumrechtse Alliantie mee goed zouden keuren. Omdat het cordon sanitaire daarmee in de praktijk werd geschonden, besloten de zeven gematigde partijen in het zogenaamde Decemberakkoord vervolgens om de Zweedse Democraten in de toekomst niet meer te betrekken bij de begrotingsonderhandelingen.
Migratiecrisis
Maar het cordon sanitaire zorgt er in ieder geval niet voor dat de electorale groei van de Zweedse Democraten stokt. Onder impuls van de migratiecrisis heeft de partij veelal de electorale wind in de zeilen. Per hoofd van de bevolking ontving Zweden tussen 2012 en 2017 het meeste asielaanvragen van alle lidstaten van de Europese Unie. De afgelopen vijf jaar kwamen in Zweden ongeveer 600.000 asielzoekers aan. Uit onderzoek van het onafhankelijke Delmi-instituut blijkt dat de Zweedse bevolking tussen 2014 en 2016 gemiddeld genomen eerder positief blijft ten opzicht van migratie, al geldt deze houding in mindere mate voor asielzoekers uit het Midden-Oosten en Afrika. Bovendien toont het onderzoek aan dat de Zweden tijdens het hoogtepunt van de migratiecrisis vooral meer verdeeld zijn geraakt over het onderwerp. Migratie en integratie vormt ook in Zweden een belangrijke maatschappelijke breuklijn.
De afgelopen dagen kwamen de Zweedse Democraten in het oog van de storm te staan wanneer bleek dat veertien van haar kandidaten lid waren van of sympathiseerden met neonazibewegingen.
Onder druk van de Zweedse Democraten en door de veranderende demografische omstandigheden zijn de centrumpartijen in het migratiedebat alsmaar meer naar de rechterkant van het politieke spectrum opgeschoven. Fredrik Reinfeldt, voormalig voorzitter van de liberaal-conservatieve Gematigde Partij, ondersteunde in augustus 2014 openlijk de humane vluchtelingenpolitiek van de regering. Zijn opvolgerUlf Kristersson voert intussen campagne met strengere migratie- en integratievoorstellen. Eerder dit jaar stelde de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij voor om de sociale uitkeringen aan asielzoekers te koppelen aan de bereidheid om de Zweedse taal te willen leren.
Maatregelen
De zeven Zweedse centrumpartijen zijn alleszins niet bij de pakken blijven zitten. Ze kondigden al in 2015 een gemeenschappelijk plan van aanpak aan om migratie en integratie beter te omkaderen. Sindsdien is het mogelijk dat de Zweedse autoriteiten in plaats van permanente verblijfsvergunningen voor asielzoekers ook een tijdelijke vergunning toekennen. Daarnaast vroeg de Zweedse regering aan de Europese Commissie om een uitzonderingsstatus zodat het land voor een jaar vrijgesteld werd van het verplichte Europese spreidingsplan voor asielzoekers in Griekenland en Italië. Gezien de inspanningen die het land al had geleverd, kreeg het die uitzonderingsstatus ook.
Intussen is er van een ‘migratiecrisis’ in Zweden geen sprake meer. Er wordt verwacht dat er dit jaar ongeveer 23.000 asielzoekers in Zweden zullen aankomen, een fractie van de 153.000 die in 2015 door Zweden werden opgevangen. De focus komt daarom wat meer op het integratiedebat te liggen, te meer omdat vorige maand in de armere achterstandswijken (waar veel migranten wonen) in verscheidene Zweedse steden een tachtigtal wagens op georganiseerde wijze in brand werden gestoken.
Omdat de politieke instabiliteit in Zweden de afgelopen jaren dusdanig is toegenomen, komen er ook minder conventionele coalitiemogelijkheden op het voorplan.
De strengere maatregelen en het aangepaste discours lijken voor de regeringspartijen alleszins weinig zoden aan de dijk te stellen. Volgens de meest recente peilingen zouden de huidige regeringspartijen samen afklokken op 31 procent van de stemmen, een verlies van zes procent. Daarom lijkt het niet erg realistisch dat de huidige coalitie in dezelfde samenstelling zal worden verdergezet. Het is wel mogelijk dat de Groenen en de sociaaldemocraten beslissen om de Linkse Partij bij een volgende coalitie te betrekken. De voormalige communisten kunnen zouden ditmaal tien procent van de Zweden in het stemhokje kunnen overtuigen, een stijging van vier procent ten opzcihte van 2014.
Onuitgegeven coalitie?
Samen zou een coalitie goed zijn voor 41 procent van de stemmen, al zou het een primeur zijn moesten de sociaaldemocraten met twee andere partijen aan het roer staan. Bovendien wilde huidig premier Lövfen bij de vorige regeringsformatie niet weten van een samenwerking met de Linkse Partij. Ook nu blijft Lövfen in het ongewisse over een eventuele driepartijencoalitie. Achter deze piste staat er dus vooralsnog een groot vraagteken.
Een andere mogelijke piste is dat de centrumrechtse Alliantie opnieuw de regeringsverantwoordelijkheid opneemt. De vier partijen klokken volgens de peilingen momenteel af op 37 procent van het stemmenaantal, exact evenveel als de huidige regeringspartijen in 2014 behaalden. Dat is met andere woorden voldoende om de regeringshandschoen op te nemen, al zal ook deze constellatie de politieke instabiliteit in het land niet herstellen.
Omdat de klassieke regeringsmogelijkheden in Zweden de afgelopen jaren alsmaar moeilijker zijn geworden, komen er ook minder conventionele coalitiemogelijkheden op het voorplan. Zo zouden de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij, de Gematigde Partij en de Christendemocraten de links-rechtstegenstellingen kunnen overstijgen om op die manier een meerderheid in het parlement te bewerkstelligen. Een coalitie tussen centrumlinkse en -rechtse partijen zou echter een primeur zijn in de recente geschiedenis van de Zweedse politiek.
Er wordt zelfs gespeculeerd dat enkele centrumrechtse partijen bereid zouden zijn om het cordon sanitaire tegen de Zweedse Democraten op te heffen. Uit een recente peiling blijkt dat het merendeel van de kiezers van de Gematigde Partij en de Christendemocratische Partij een samenwerking met de Zweedse Democraten best zien zitten. Op het lokaal niveau is zo’n samenwerking alvast geen primeur meer. Of het ook zo ver komt op het nationale niveau, blijft voorlopig koffiedik kijken.
Schandalen
Maar de schandalen die regelmatig vanuit de Zweedse Democraten opduiken, maakt deze laatste piste erg onwaarschijnlijk. De afgelopen dagen kwam de partij in het oog van de storm te staan wanneer bleek dat veertien van haar kandidaten lid waren van of sympathiseerden met neonazibewegingen. De Zweedse Democraten proberen zich al langer te ontdoen van hun fascistische wortels, maar af en toe komen deze roots terug aan de oppervlakte.Tussen 2012 en 2015 moest de partij maar liefst 100 leden schorsen omdat ze er bedenkelijke banden of gedachten op nahielden. Ook ditmaal heeft de partij een onderzoek aangekondigd en de veertien politici in afwachting van de resultaten geschorst.
De Zweedse Democraten zitten sinds begin deze zomer in de fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers in het Europees Parlement. De N-VA die ook in deze fractie zit, stemde tevergeefs tegen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
