‘Boris Johnson lijkt meer op de premier van Engeland dan van het Verenigd Koninkrijk’

‘Covid bewerkstelligde wat nationalisten maar niet voor elkaar krijgen: het opbreken van het Verenigd Koninkrijk’, schrijft Lia Van Bekhoven vanuit Londen over de verwarrende communicatie van premier Boris Johnson.

De Conservatieve partij is goed in het bedenken van scherpe motto’s die tot de verbeelding spreken en blijven hangen. Met Take Back Control werd het referendum over Brexit gewonnen. Get Brexit Done hielp Boris Johnson premier worden. In maart was er ‘Blijf Thuis en Red De Gezondheidszorg’. OK, niet van hetzelfde niveau als I have A Dream, maar over de intentie geen twijfel.

En nu is er Stay Alert (‘Blijf Alert’). Net zoals in Frankrijk waar Restez Prudents de burgers waakzaam moet houden zonder ze de stuipen op het lijf te jagen. Maar waar de Fransen met een licht abstracte boodschap uit de voeten kunnen, worden de Britten er knettergek van. Alert voor wàt, vragen ze zich af. ‘Gaat het om een virus, of hebben we het over een zebrapad?’, schreef iemand op twitter. ‘Sluipt het coronavirus rond met een valse snor en een bril?’, vroeg auteur JK Rowling op hetzelfde medium. ‘Slaat het toe als we even niet opletten?’

‘Ik heb geen idee wat met Blijf Alert bedoeld wordt’, zei Nicola Sturgeon, de eerste minister van Schotland. Sturgeon, boos door Londen genegeerd te worden en uit de krant te hebben moeten vernemen dat de lockdown gewijzigd was, haakte af. Edinburgh paste ervoor de nieuwe maatregelen uit te voeren. Boris Johnsons plan om na zeven weken geforceerde rust de Britten weer aan het werk te krijgen, struikelde over het gestrekte Schotse been. Ook Wales en Noord-Ierland gingen door op de ouwe voet en hielden hun economie op slot.

Vergeet de overeenkomsten tussen de vier naties van het Verenigd Koninkrijk, zoek de verschillen! In Engeland kun je weer bij natuurmonumenten parkeren om langs een Engels strand te lopen of door een Engels bos te wandelen, terwijl dat in Schotland en Wales wordt afgeraden. Bouwvakkers en boomchirurgen kunnen in Engeland weer aan het werk, maar in Schotland alleen in uitzonderlijke gevallen. In Noord-Ierland kunnen kleine groepjes uit verschillende huishoudens elkaar ontmoeten, maar afspraken in Engeland met derden blijven beperkt tot een persoon. Covid bewerkstelligde wat nationalisten maar niet voor elkaar krijgen: het opbreken van het Verenigd Koninkrijk.

Dertig miljoen Britten (bijna de helft van de bevolking) zagen zondagavond hoe Johnson in zijn televisietoespraak de boodschap bijstelde van ‘Blijf Thuis’ naar ‘Blijf Waakzaam’. Minder dan een derde begreep niet wat met de nieuwe slogan bedoeld werd en welke regels veranderden, en vanaf wanneer dat dan het geval was. Liet de premier weten dat Britten die niet thuis konden werken maandag weer naar kantoor konden reizen, minister Dominic Raab zei op maandagochtend toen duizenden werknemers al de deur uit waren, dat ze woensdag pas aan de slag konden.

Het versoepelen van de maatregelen leidde tot een intensieve speurtocht naar de voorwaarden waaronder ‘meteropnemers, loodgieters, schoonmakers en koks’ hun werk konden doen. Websites die schoonmakers adverteerden noteerden een viervoud aan bezoekers. Maar de digitale opwinding was niets vergeleken met de discussie over waarom de werkster wel weer mocht komen stofzuigen, terwijl je je (groot)ouders alleen buiten kon ontmoeten. Het was, volgens columnist van de Times Caitlin Moran, ‘de oproep van sjieke mannen die vroeger naar kostschool gestuurd waren’. De oplossing van een slimmerik op mijn twitter-timeline was zijn moeder te vragen om binnen te komen schoonmaken.

De premier geloofde niet dat de verwarring zijn schuld was. Het lag aan de kiezers. Zij moesten, vond Johnson, ‘hun gezonde Britse verstand gebruiken’. En dat, zei een van mijn (Britse) vrienden, is nu juist het probleem. ‘Hadden we maar een gezond Duits verstand’. Een Brits verstand had Johnson niet geholpen het virus te ontduiken. Laat staan het recordbrekende dodental te drukken.

Nou kun je, dunkt mij, niet aan verwarring ontkomen als de kernboodschap gewijzigd wordt. Maar Johnsons behoefte de economie weer op het spoor te krijgen, ging verder. Hij peuterde ermee aan het gezag van een Koninkrijk dat de afgelopen tien jaar verre van Verenigd lijkt. De drie niet-Engelse regio’s (Schotland, Wales en Noord-Ierland) die pas twee decennia geleden hun eigen bestuur kregen, zijn inmiddels volwassen geworden. Er is voldoende zelfvertrouwen zich te doen gelden. Om politieke redenen komt het de deelstaten ook goed uit zich af en toe te distantieren van het oppermachtige Londen. Zoals nu.

De brexit spotte al met de notie van de Britse unie. De coronacrisis heeft er een lachertje van gemaakt. Daarvoor hoef je dit weekeinde enkel te kijken naar de grensgebieden. Engelse dagjesmensen mogen Wales en Schotland niet meer in rijden. Volgens een historicus die ik hoorde is het eeuwen geleden dat Engelsen voor het laatst de toegang ontzegd werd tot die naties.

Boris Johnson lijkt meer op de premier van Engeland dan van het Verenigd Koninkrijk.