‘Bondskanselier Olaf Scholz krijgt rekening voor omzeilen schuldenrem’

De ‘Ampel’, de Duitse verkeerslichtcoalitie van sociaaldemocraten (SPD), Grüne en liberalen (FDP), kreeg op 15 november vanwege het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe de rekening gepresenteerd voor het omzeilen van de schuldenrem, schrijft Dirk Rochtus. ‘Voor de regering-Scholz is dit een mokerslag.’

Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) staat sinds 7 december 2021 aan het hoofd van een ongewone coalitie. Aan de ene kant heb je twee linkse partijen, de SPD en Bündnis 90/Die Grünen, en aan de andere kant de liberale FDP. Vele liberale kiezers hadden het moeilijk met de beslissing van FDP-voorzitter Christian Lindner om in zee te gaan met ideologische tegenpolen. Lindner wilde zijn partij eindelijk weer aan de macht op federaal niveau laten deelnemen. Om de achterban te sussen beloofde hij als kersvers minister van Financiën om de beurs op de knip te houden. Dat houdt ook het respect voor de ‘Schuldenbremse’ in, de schuldenrem, die bepaalt dat de federale overheid en de deelstaten hun begrotingen niet met inkomsten uit kredieten mogen opsmukken. Nieuwe schulden kunnen voor niet meer dan 0.35% van het BNP en enkel in uitzonderlijke noodsituaties mag de schuldenrem buiten werking worden gesteld.

Mokerslag

In 2022 nam de ‘Ampel’ een beslissing die nu, een jaar later, door de in robijnrood gehulde rechters van het Bundesverfassungsgericht (BVerfGE), het Grondwettelijk Hof, als ongrondwettelijk wordt beoordeeld. Hun arrest is een echte mokerslag voor de regering-Scholz. Wat is er aan de hand? De vorige regering, die van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD),  had in april 2021 de federale begroting aangevuld met 60 miljard euro voor de bestrijding van de Coronapandemie, naast de 180 miljard € die daarvoor al voorzien was. Een noodsituatie zoals zo een pandemie laat toe om ondanks de schuldenrem kredieten op te nemen. Die bijkomende som van 60 miljard euro werd uiteindelijk toch niet aangesproken. De Bondsdag keurde op 27 januari 2022 (onder de nieuwe regering) het wetsontwerp van de ‘Ampel’ over de ‘Tweede aanvullende begroting 2021’ goed, waarmee deze 60 miljard € naar het ‘Energie- und Klimafonds’ werden versluisd. Dat is intussen van naam veranderd in ‘Klima- und Transformationsfonds’ (KTF).

De regering-Scholz kon die extra middelen best gebruiken om haar ambitieuze klimaatdoelstellingen te verwezenlijken. Met dat ‘Sondervermögen’ (apart vermogen) wilde ze bijvoorbeeld energiebesparende gebouwensaneringen, een waterstofinfrastructuur en ontlastingen bij de energieprijzen financieren. Het extra geld met terugwerkende kracht herbestemmen diende tegelijk het fundament te versterken waarop het coalitieverdrag tussen de drie partijen was beklonken: de SPD en de Groenen konden zo respectievelijk sociale en klimaatgerichte maatregelen doorvoeren en de FDP kreeg de toezegging dat er geen belastingverhogingen zouden volgen.

De christendemocratische oppositie had na de stemming in de Bondsdag een klacht bij het BVerfGE ingediend. De opperste rechters stellen nu in hun arrest een schending van drie begrotingsprincipes vast. Ten eerste vormt de herbestemming van de Corona-noodhulp naar klimaatdoelstellingen een misbruik van de uitzondering die de schuldenrem toeliet (namelijk kredietopname enkel gelet op een noodsituatie). Ten tweede betekent de omzeiling van de schuldenrem dat volgende generaties er financieel zullen voor opdraaien. Ten derde  verstoot de actie van de regering-Scholz tegen het principe dat een aanvullende begroting niet met terugwerkende kracht na afloop van het begrotingsjaar mag worden goedgekeurd.

Planeet

Het arrest brengt de regering in verlegenheid. In het KTF ontbreekt nu 60 miljard euro. Heel wat projecten komen op de helling te staan; beknibbelingen staan voor de deur. Minister Lindner krijgt zware kritiek te verduren. Rechts vanwege Markus Söder, voorzitter van de Beierse christendemocraten (CSU) en minister-president van Beieren: ‘Een federale minister van Financiën die een tegen de grondwet verstotende begroting voorlegt, zo iemand geniet niet meer het vertrouwen om deze opgave efficiënt te kunnen waarnemen.’ Links vanwege de Grüne Jugend, de jongerenafdeling van Bündnis90/DieGrünen: ’Deze dag (van de verkondiging van het arrest – red.) toont aan dat Lindners ‘kleven aan de schuldenrem een gevaar voor onze democratie, maar ook voor de hele planeet is’.

Hoe moet het nu verder? Volgens christendemocratische politici zou Lindner de eer aan zichzelf moeten houden en best uit de regering stappen. Ze vinden sowieso dat de FDP niet thuishoort in de verkeerslichtcoalitie. Scholz zei dan weer dat de Bondsdag de besprekingen voor de begroting van 2024 gewoon voortzet. De indruk blijft wel nazinderen dat er in 2022 geknoeid is met de begroting. Het vertrouwen in de ‘Ampel’ is nog meer dan voorheen gezakt. Zal ook de kiezer haar in 2025 de rekening presenteren?