‘Bolsonaro brengt het leven van alle Brazilianen in gevaar’

Brazilië is een van de zwaarst getroffen coronahotspots. Maar daar lijkt president Jair Bolsonaro niet van wakker te liggen. Zijn politieke tegenstanders roepen op tot gerechtelijke stappen. ‘Hij moet op een of andere manier gestopt worden.’

De Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft een nieuw wondermiddel gevonden om het coronavirus te bestrijden: een neusspray. Die zou een stof bevatten met de wetenschappelijke naam EXO-CD24, die hij in Israël wil laten testen.

Zo gaat het iedere keer als het coronavirus opnieuw oplaait in zijn land. Dan stelt Bolsonaro medicijnen voor die het virus zouden bestrijden. De president raadde ook al eens het malariamedicijn chloroquine aan. Nochtans helpt dat helemaal niet tegen covid-19, zo heeft onderzoek intussen aangetoond. Het middel kan zelfs zware bijwerkingen hebben. Een andere keer beval Bolsonaro nog een ander medicijn aan: een middel dat gebruikt wordt om wormen en luizen te bestrijden.

De maatregelen die experten aanraden om het virus een halt toe te roepen, wijst de president categorisch af. Een harde lockdown zou de Braziliaanse economie kapot maken, stelt hij. En een algemene mondmaskerplicht zou nadelig zijn voor kinderen. Een mondmasker zou hoofdpijn en concentratieproblemen veroorzaken, en het geluksgevoel aantasten, meent Bolsonaro.

Ruim 2000 doden per dag

Veel burgemeesters en gouverneurs hebben daarom het heft in eigen handen genomen en ingrijpende maatregelen getroffen. In São Paulo moeten winkels en restaurants sluiten, in Rio de Janeiro geldt een avondklok. Daarmee willen de lokale politici het openbare leven tot een minimum beperken en het virus indammen.

Want met de coronacijfers in Brazilië gaat het van kwaad naar erger. Op woensdag 10 maart overleden 2286 mensen aan covid-19, een nieuw dagrecord. In het hele land liggen de ziekenhuizen overvol en is de gezondheidszorg overbelast. Nieuwe mutaties zoals de bijzonder besmettelijke Braziliaanse P1-variant kunnen zich ongehinderd verspreiden.

Toch doet Bolsonaro alsof zijn neus bloedt. Hij vindt dat hij sinds maart vorig jaar nog geen enkele fout heeft gemaakt. De schuld voor de coronachaos schuift hij in de schoenen van de gouverneurs, want zij zijn verantwoordelijk voor de impopulaire lockdowns. Met die woorden spreekt hij veel ondernemers en werknemers in Brazilië naar het hart.

Geweld tegen arts

In Manaus heeft het stadsbestuur de lockdown intussen opgeheven na protest van plaatselijke handelaars. Die toegeving wordt gezien als een van de oorzaken waarom het coronavirus zich in Brazilië zo snel kon verspreiden. In andere delen van het land zetten de plaatselijke autoriteiten zich schrap voor een golf van processen.

De gemoederen zijn verhit. Dat werd duidelijk na een incident in de zuidelijk deelstaat Paraná. Daar werd een arts in elkaar geslagen door iemand van zijn eigen familie en enkele vrienden omdat hij hen uit het hoofd had proberen te praten om ’s nachts uit te gaan.

Zulke conflicten wakkert Bolsonaro alleen maar aan. Medelijden voor de zieken of de nabestaanden van coronaslachtoffers heeft hij niet. Zo zei hij vorige week dat iedereen moet stoppen met huilen, want dat we op een dag toch allemaal dood zullen gaan. Toen er op dinsdag 2 maart meer dan 1600 Brazilianen stierven aan covid-19, had Bolsonaro een gezellig etentje met politici. De meesten onder hen droegen geen mondmasker. De president leek ‘opgewekt en ontspannen’, vertelde een aanwezige aan de krant Fôlha de São Paulo.

Bolsonaro heeft maar één doel voor ogen: in 2022 herverkozen raken als president. Hij rekent erop dat hij niet de schuld zal krijgen voor de pandemie. En misschien heeft hij zelfs gelijk. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat de meerderheid van de Brazilianen hem niet verantwoordelijk achten voor de coronacatastrofe. Momenteel liggen zijn waarderingscijfers rond de 30 procent. Dat is niet spectaculair goed, maar het is een goed uitgangspunt voor zijn verkiezingscampagne.

‘Bolsonaro moet gestopt worden’

De coronachaos, de economische crisis en de grillige beslissingen van de president vermengen zich tot een explosieve cocktail. Sommigen menen dat het de doodsteek voor de Braziliaanse democratie kan betekenen.

‘Bolsonaro moet op een of andere manier gestopt worden’, zegt senator Tasso Jereissati, een veteraan van de conservatieve Sociaal-Democratische Partij (PSDB). Jereissati dringt aan op een onderzoekscommissie in de senaat. Die moet licht werpen op het gedrag van de president tijdens de coronacrisis. ‘Bolsonaro moet beseffen dat zijn gedrag hem op een dag voor de rechter kan brengen’, zegt Jereissati. ‘Hij brengt uiteindelijk het leven van alle Brazilianen in gevaar.’

Jens Glüsing

Copyright Der Spiegel, vertaling: Nina Lauwaert