Bokser-burgemeester Vitali Klytsjko: ‘Ik zal niet zwijgen tegen Zelensky’

De voormalige bokser en burgemeester van Kiev houdt geen blad voor de mond. Een gesprek over dienstweigeraars, vermoeidheid, en zijn bezorgdheid over de Oekraïense democratie.

Vitali Klytsjko ontvangt ons in zijn kantoor in het stadhuis van Kiev op de vierde dag van het Oekraïense offensief in de Russische grensregio Koersk. De burgemeester volgt de verrassingsaanval op de voet. Klytsjko zegt dat zijn land het recht heeft om zich te verdedigen op Russisch grondgebied, aangezien de Koersk-regio de bron is van voortdurende aanvallen op Oekraïne. Hij wil niet speculeren over de motivering en de slaagkansen van het offensief. Maar daarbuiten houdt Klytsjko, die al tien jaar de leiding heeft over de Oekraïense hoofdstad, zich bepaald niet in.

Kiev lijkt tegenwoordig een drukke, levendige stad.

Vitali Klytsjko: We kunnen vrij precies zeggen hoeveel mensen er op een bepaald moment in onze stad zijn, omdat we de gsm’s kunnen tellen. En vandaag barst de stad uit haar voegen. Het zijn er ongeveer drie miljoen, van wie er 700.000 vanuit het oosten en zuiden van Oekraïne naar ons zijn gevlucht. Mensen komen naar de hoofdstad voor medische zorg en onderwijs, maar vooral omdat Kiev veiliger is en beter beschermd tegen luchtaanvallen.

Ondanks de luchtafweer zijn er nog altijd herhaalde aanvallen vanuit Rusland, met drones en ballistische raketten. De aanval van vorige maand op het kinderziekenhuis Ochmatdyt trok internationaal de aandacht.

Klytsjko: De luchtverdediging werkt goed, maar er is helaas geen garantie.

Hoe gaat het nu met de patiënten en het personeel in het kinderziekenhuis? Zijn ze allemaal elders ondergebracht?

Klytsjko: Ochmatdyt is een staatsziekenhuis, dus de verantwoordelijkheid ligt bij de overheid. Maar voor ons zijn er natuurlijk geen buitenlandse kinderen. Het ziekenhuis ligt in onze stad en we voelen het als onze verantwoordelijkheid om te helpen. Een groot aantal gewonden en getroffenen is opgenomen in andere ziekenhuizen, en we proberen mensen te blijven ondersteunen.

Vorig jaar was er een bijzonder triest incident in Kiev. Een vrouw en haar dochter kwamen om bij een aanval omdat een schuilkelder waar ze naartoe probeerden te vluchten op slot zat. Als burgemeester werd kreeg u zware kritiek, onder andere van president Volodymyr Zelensky.

Klytsjko: Een tragisch verhaal. De verantwoordelijke had niet verwacht dat er twee minuten na het alarm een aanval met ballistische raketten zou plaatsvinden. Hij besloot eerst andere dingen te controleren voordat hij de schuilkelder ontgrendelde. Met rampzalige gevolgen. Maar de kritiek op mij was puur politiek. Ik wil er niet te lang over praten. Ik kan wel u vertellen dat we meer dan 500 kleuterscholen en bijna 500 scholen in onze stad hebben, die allemaal over een schuilkelder beschikken.

Als je je rondkijkt in Kiev en met mensen praat, krijg je de indruk dat veel mensen stoïcijns blijven bij het luchtalarm en niet meer naar de schuilkelders gaan. Uit oorlogsmoeheid?

Klytsjko: In het begin renden veel mensen naar de bunkers, nu doen ze het wat rustiger aan. En ja, op dit moment negeert een groot deel van de mensen het alarm.

Omdat de luchtverdediging meestal werkt?

Klytsjko: Daarom, en ook omdat er vrij vaak luchtalarm is wanneer er Russische vliegtuigen opstijgen, maar dan volgen er dikwijls geen aanvallen. Daardoor blijven mensen in de restaurants en cafés zitten.

Klopt mijn indruk dat ik minder mannen op straat zie?

Klytsjko: U hebt waarschijnlijk gelijk. Ongeveer 120.000 van onze burgers zijn onder de wapens gegaan. We merken dat er daardoor een tekort is aan mannen in sommige traditioneel mannelijke beroepen.

We hebben meer bussen dan buschauffeurs en er is ook een tekort aan metrobestuurders. Daarom werven en trainen we nu specifiek vrouwen voor die beroepen.

Zou het kunnen dat Oekraïense mannen zich minder in het openbaar laten zien omdat ze bang zijn voor mobilisatie?

Klytsjko: Ik hoor geruchten dat sommige mannen niet willen vechten en zich daarom thuis verstoppen, ja.

Maar het is vast onmogelijk om dat te bewijzen of zelfs maar te kwantificeren?

Klytsjko: Geen rook zonder vuur. Ik denk niet dat het een massaal fenomeen is, maar het gebeurt zeker.

Een paar weken geleden moest ook in Kiev de stroom constant worden uitgeschakeld. Nu zijn er minder onderbrekingen. Is de situatie verbeterd?

Klytsjko: We hebben geluk in Kiev, want onze elektriciteitscentrales zijn niet zo erg getroffen. Maar we geven elektriciteit door aan andere regio’s als het daar nodig is. Er is nog altijd een enorm tekort aan elektriciteit in Oekraïne, en bijna al onze elektriciteitscentrales zijn al geraakt.

Daarom noem ik die Russische ‘speciale operatie’ en genocide. De Russen willen ons in de winter zien doodvriezen, zonder elektriciteit en verwarming.

Experts voorspellen een moeilijke winter. De schade van de aanvallen zal niet op tijd hersteld worden, er zal niet genoeg capaciteit zijn. Zijn de stad en de mensen daarop voorbereid?

Klytsjko: We bereiden ons voor op alle mogelijke scenario’s, inclusief het ergste scenario: een stroomuitval. We hebben veel verschillende programma’s en helpen mensen om generatoren te kopen. Het is een moeilijke klus, maar we hebben geen keuze.

Volgende maand komt er een documentaire uit over u en uw broer Volodymyr, Klytsjko – More than a Fight. De filmmakers volgden u tijdens de oorlog en spraken met uw familie. De film wekt de indruk dat u een zeer intensief, ascetisch leven leidt. Hoelang kunt u dit nog volhouden?

Klytsjko: Ik ben geen asceet, hoor. Ik ben soms moe, soms erg moe, maar ik wil niet klagen. Ik ben gezond, ik ben niet gewond. Ik raad de klagers aan om eens naar een ziekenhuis te gaan. Kijk naar onze jongens die zwaargewond zijn, die armen, benen en ogen kwijt zijn. Nee, ik wil niet klagen.

U bezoekt ook geregeld de troepen aan het front?

Klytsjko: Ik ben bijna om de week aan het front, met de eenheden die we in onze stad hebben gevormd en die we steunen. We voorzien hen van uitrusting, helmen, kogelvrije vesten, drones, auto’s, alles wat ze nodig hebben, en we zamelen veel geld voor hen in. Ik wil ook mijn broer Volodymyr (de nog betere bokser, nvdr) bedanken, die veel naar het buitenland reist om steun te werven.

U zou zelf ook opgeroepen kunnen worden voor militaire dienst.

Klytsjko: Ik ben officier bij de reserves en ik ben klaar om te vechten. In mijn paspoort staat dat ik 53 jaar ben, maar ik ben kerngezond en voel me niet ouder dan 30. Als ik aan de beurt ben, trek ik mijn uniform aan.

Het is geen geheim dat u niet goed overweg kunt met president Volodymyr Zelensky. U hebt hem beschuldigd van machtsconcentratie. Maakt u zich echt zorgen?

Klytsjko: Ik maak me zorgen over de democratie, ja, en velen in de presidentiële administratie zijn er niet gelukkig mee.

Maar ik heb in het buitenland de levenskwaliteit gezien die democratische landen hun mensen bieden. Ik wens hetzelfde voor Oekraïne.

Net na de Russische invasie wilde u geen kritiek leveren op Zelensky. U wees erop dat Oekraïne in tijden van oorlog de rangen moest sluiten. Is dat ondertussen veranderd? Is het tijd voor een grondig debat?

Klytsjko: Ik uit geen kritiek, ik doe aanbevelingen. Oekraïne moet eenheid tonen, maar als het de verkeerde kant opgaat, is zwijgen voor mij ook geen optie.

In de documentaire beschuldigt u de regering ervan dat Justitie gepolitiseerd is geraakt. Het gaat over de zaak van een burgemeester…

Klytsjko: … die zijn vrouw liet evacueren in een officiële auto toen de oorlog uitbrak. En toen moest hij daarvoor voor de rechter verschijnen. De rechter kreeg een taak opgelegd, maar rechters moeten onafhankelijk zijn.

Wilt u na de oorlog in de politiek blijven, misschien zelfs in een hogere functie?

Klytsjko: Dat is een moeilijke, moeilijke vraag. Aan de ene kant ben ik al veel te lang een gevangene van de politiek. Ik heb geen tijd voor mijn gezin, voor mijn kinderen, voor familie, voor mezelf. Maar aan de andere kant weet ik dat je moet vechten voor je visie, voor je land. Opgeven betekent verliezen. En ik kan mezelf niet toestaan om te verliezen.